مجمع جهانی اقتصاد چندی پیش گزارش مشاغل ۲۰۲۵ خود را منتشر کرده است که به بررسی کامل بازار کار جهان می‌پردازد. این گزارش، روند‌ها و تغییرات بزرگ پیش رو در ۵ سال آینده را پیش‌بینی می‌کند.
به گزارش دنیای اقتصاد، در این مقاله، ما تغییرات مورد انتظار در مشاغل، فرصت‌های موجود برای شاغلان و مهارت‌های موردنیاز در سال‌های پیش رو را پوشش می‌دهیم. گزارش مشاغل مجمع جهانی اقتصاد، هر دو سال یک بار منتشر می‌شود و گزارش اخیر آنها به بررسی تغییرات بازار کار از سال ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ می‌پردازد. این گزارش بر اساس نظرسنجی از هزار کارفرما در سطح جهان تنظیم شده است که در مجموع نماینده ۱۴ میلیون شاغل از ۲۲ صنعت مختلف هستند.
در این گزارش برآورد شده است که تا سال ۲۰۳۰ به طور خالص ۷۸ میلیون شغل جدید در سطح جهان ایجاد می‌شود. این رقم ناشی از ایجاد ۱۷۰ میلیون شغل جدید و حذف ۹۲ میلیون شغل از مشاغل کنونی است.
تحولات بازار کار ناشی از ۵ روند بزرگ جهانی است که بر اساس میزان اهمیتشان در زیر شرح داده شده‌اند:
۱. تغییر تکنولوژی
کارفرمایان انتظار دارند که تغییرات تکنولوژی، بیش از هر عامل دیگری بر بازار کار اثر بگذارد. طبق نظرسنجی مجمع جهانی اقتصاد «بیشتر کارفرمایان (۶۰ درصد) انتظار دارند که افزایش دسترسی به تکنولوژی‌های دیجیتال فراتر از هر روند دیگری منجر به تحول کسب و کارشان شود.» به ویژه هوش مصنوعی و خودکارسازی (اتوماسیون) این روند بزرگ را پیش می‌برند: ۸۶درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی انتظار دارند که هوش مصنوعی و تکنولوژی‌های پردازش اطلاعات بیشترین اثر را بر آینده مشاغل داشته باشند. این رقم برای روبات‌ها و سیستم‌های خودمختار ۵۸ درصد است.
۲. ابهام اقتصادی
مجمع جهانی اقتصاد می‌نویسد که «از ابتدای ۲۰۲۵، چشم انداز اقتصاد جهانی به نظر تحت‌تاثیر ترکیبی از خوش‌بینی محتاطانه و ابهام ادامه دار است.»
به این دلیل، ابهام اقتصادی، یکی از مهم‌ترین روند‌های تاثیرگذار بر بازار کار خواهد بود. با اینکه میانگین تورم جهانی در سال ۲۰۲۴ کاهش یافت و اقتصاد، تاب آوری خود را اثبات کرد، نیمی از کارفرمایان انتظار دارند افزایش هزینه زندگی منجر به تغییرات سازمانی شود.
همچنین ۴۲ درصد از آنها بر این باور هستند که کاهش رشد اقتصادی بر عملیاتشان اثر خواهد گذاشت. این متغیر‌های اقتصادی باعث ترسیم یک چشم انداز استخدام محتاطانه شده است.
۳. گسست جغرافیایی اقتصاد
تنش‌های جهانی باعث گسست و منطقه‌ای شدن مبادلات تجاری شده است. این وضعیت متضاد با روند چند دهه پیش به سمت جهانی شدن است. هم اکنون دولت‌های مختلفی را می‌بینیم که محدودیت‌ها و مشوق‌های مختلفی برای مبادلات تجاری بین‌المللی در نظر می‌گیرند.
گزارش‌های مجمع جهانی اقتصاد نشان می‌دهد که از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴، میزان محدودیت‌های تجاری دو برابر شده است که خود می‌تواند ریسکی برای رشد اقتصادی جهانی باشد. (در سال‌جاری و با روی کار آمدن دولت جدید ایالات متحده، چنین محدودیت‌هایی افزایش بیشتری هم داشته‌اند.) با این شرایط، صنایعی که به شدت متکی بر زنجیره‌های تامین جهانی هستند (مانند صنایع خودروسازی و معدن‌کاری) اثرات زیادی از این روند‌ها خواهند پذیرفت؛ در حالی که صنایع بومی و خودکفا اثرپذیری کمتری خواهند داشت.
۴. گذار سبز
گذار سبز به سمت اقتصاد پاک‌تر همچنان یک اولویت برای بسیاری از سازمان‌ها در سراسر جهان خواهد بود. نزدیک به نیمی از کارفرمایان شرکت‌کننده در نظرسنجی اعتقاد دارند که اقدامات مختلف برای کاهش انتشار کربن (گاز‌های گلخانه‌ای) به تغییرات وسیعی در سطح کسب و کار‌ها منجر خواهد شد. این روند به ویژه در صنایع آلاینده مانند خودروسازی، هوافضا و معدن‌کاری مشهود خواهد بود؛ چرا که کربن زدایی از عملیات نیازمند ارتقای مهارت نیروی کار و بازآموزی مهارت‌های آنهاست. مجمع جهانی اقتصاد دریافته است که برخلاف افزایش ۱۲ درصدی شاغلان دارای مهارت‌های سبز در بازه ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳، مازاد تقاضا برای مهارت‌های آنها باعث می‌شود بازار کار برای این دسته از شاغلان و متقاضیان شغلی بسیار مساعدتر از سایرین باشد.
۵. تغییرات جمعیت شناختی
گزارش مجمع جهانی اقتصاد حاکی از آن است که جهان در حال تجربه همزمان دو روند جمعیت شناختی مهم است: یکی از آنها سالخورده شدن جمعیت در کشور‌های پردرآمد و دیگری افزایش جمعیتِ واقع در سنین کار در کشور‌های کم درآمدتر. این تغییرات به شدت بر عرضه نیروی کار در سطح جهان اثر می‌گذارد. ۴۰درصد از کارفرمایان جهانی تحت‌تاثیر سالخوردگی جمعیت قرار می‌گیرند و ۲۵درصد از آنها افزایش متقاضیان شغلی را تجربه خواهند کرد. با درک این روند‌های بزرگ اثرگذار بر بازار کار جهانی، اجازه دهید نگاهی به برآورد‌های مجمع جهانی اقتصاد از رشد و افول احتمالی مشاغل بیندازیم.
این گزارش، با جمع آوری نظرات کارفرمایان درباره مشاغل مستعد رشد، افول یا ثبات برآورد کرده است که تا سال ۲۰۳۰، تعداد مشاغل رسمی در جهان ۷درصد افزایش یابد. در حالی که انتظار می‌رود ۹۲ میلیون از مشاغل کنونی حذف شود، ۱۷۰میلیون موقعیت شغلی جدید ایجاد خواهد شد.
به‌عبارت دیگر، هزار کارفرمای شرکت‌کننده در نظرسنجی به طور کلی تحت‌تاثیر نگرانی‌های اخیر راجع به بیکاری‌های گسترده ناشی از اتوماسیون و رواج هوش مصنوعی قرار ندارند.
به احتمال زیاد جای تعجب نیست که در ۵ سال پیش رو، می‌توان انتظار رشد قابل‌توجهی در بسیاری از مشاغل فنی را داشت.
شغلی که بیشترین رشد مورد انتظار را دارد، متخصص بزرگ داده هاست. پس از آن مهندسان تکنولوژی مالی (fintech) و متخصصان هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی قرار گرفته‌اند.
برخی دیگر از حوزه‌های شغلی پرتقاضا در سال‌های پیش رو عبارتند از: توسعه دهنده نرم افزار و اپلیکیشن، متخصصان جمع آوری و مدیریت داده، متخصصان خودرو‌های برقی و بدون راننده، متخصصان طراحی رابط کاربری (UI/UX)، رانندگان کامیون سبک و خدمات تحویل، متخصصان اینترنت اشیا، تحلیلگران و دانشمندان تحلیل داده، مهندسان محیط زیست، متخصصان دواپس (devops) و مهندسان انرژی‌های تجدیدپذیر.
این گزارش همچنین عنوان کرده است که مشاغل خط مقدم (مانند کارگران کشاورزی، رانندگان تحویل مرسوله و کارگران ساختمانی) و مشاغل مراقبتی و خدماتی (مانند متخصصان پرستاری و متخصصان آموزش‌هایی مانند معلمان دوره دوم آموزشی) بیشترین سرعت رشد را خواهند داشت.
همچنین در حالی که مشاغل فنی تقاضای زیادی را تجربه خواهند کرد، شغل‌های فیزیکی-دستی افول خواهند داشت. متصدیان خدمات پستی، تحویل داران بانک و کارکنان دفتری ثبت داده، همگی با افول مورد انتظار ۲۰درصدی تعداد مشاغل مواجه خواهند شد.
شروع دهه ۲۰۲۰ میلادی با ابهام‌های مختلفی همراه بود. این دهه با فراگیری پاندمی کووید-۱۹ آغاز شد، سپس تورم جهانی فرا رسید،
جنگ اوکراین شروع شد و افزایش یکباره استفاده از هوش مصنوعی اتفاق افتاد. تمام این موارد بر تصور ما از مهارت‌های پرتقاضای آینده اثر گذاشتند. پس از چند سال مبهم، اکنون گزارش مجمع جهانی اقتصاد حاکی از کاهش اختلال در مهارت‌های مورد تقاضا به سطح پایدارتر ۳۹درصدی است. این رقم به معنای آن است که کارفرمایان شرکت‌کننده در نظرسنجی اعلام کرده‌اند که ۳۹درصد از مهارت‌های محوری شاغلان تا سال ۲۰۳۰ تغییر خواهد کرد.
همچنین، براساس این گزارش، شکاف مهارتی (فاصله مهارت‌های موجود و مهارت‌های مورد نیاز) مهم‌ترین مانع در تحول کسب‌و‌کار‌ها خواهد بود؛ چرا که ۶۳درصد از کارفرمایان
آن را یک مانع بزرگ در دوره ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ دانسته‌اند. با این شرایط، چه مهارت‌هایی تقاضای بیشتری خواهد داشت؟
جای تعجب نیست که برآورد‌ها از افزایش تقاضا برای مهارت‌های مرتبط با تکنولوژی و هوش مصنوعی خبر می‌دهند؛ به طوری که سه مهارت نخست فهرست در همین زمینه هستند. مهارت‌های خلاقانه و انتزاعی نیز در رده چهارم است.
تفکر خلاق، تاب آوری، انعطاف پذیری و چابکی، مجموعه مهارت‌های مورد انتظار رده پنجم هستند. در نهایت کنجکاوی و یادگیری مادام العمر در رده ششم از مهارت‌های مورد تقاضا در ۵ ساله پیش رو قرار گرفته‌اند.