بررسی بازدهی بازار ارز در بهمن‌ماه نشان می‌دهد، قیمت دلار تنها در طول یک ماه ۱۱ هزار تومان گران شده است! قیمت سکه نیز دست کمی از دلار نداشته و طی بهمن ماه ۱۹ میلیون تومان افزایش را تجربه کرده است.
به گزارش تجارت نیوز، اما دلیل این رشد قیمت چیست و آیا سیاست‌های بانک مرکزی نظیر حراج سکه و ارزپاشی، این روند صعودی را در آخرین ماه از سال ۱۴۰۳ متوقف می‌کند؟ میثم رادپور، کارشناس اقتصادی در گفت‌و‌گو با تجارت‌نیوز تاکید کرده، تا زمانی که تورم بزرگی نظیر آنچه اقتصاد ایران اکنون تجربه می‌کند، ادامه داشته باشد، قیمت‌ها مسیر صعودی خود را پیدا می‌کنند و در نتیجه، ارزپاشی و حراج سکه اثر بلندمدتی ندارد.
بانک مرکزی سه روز است که برای کنترل قیمت انواع سکه در بازار، از طریق مرکز مبادله ارز و طلا به برگزاری حراج سکه اقدام کرده است. این اقدام در نخستین روز، قیمت‌ها را در بازار سکه را با ریزش میلیونی رو‌به‌رو کرد. با این حال، اما از روز گذشته و در دومین روز حراج سکه، قیمت‌ها دوباره افزایشی شدند و به ارتفاعات گذشته بازگشتند.
قیمت دلار نیز که گفته می‌شد در تله بازارساز افتاده، از روز گذشته در مسیر افزایشی قرار گرفت و در کانال دوم از کریدور نهم بسته شد. این در حالی‌ست که دیروز، وزیر اقتصاد و رئیس جمهوری در جلسه غیرعلنی مجلس شرکت کردند و به گفته محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، تصمیم‌های خوبی برای بازار گرفته شد.
اما چرا حراج سکه جواب نداد؟ چه فاکتوری بازار ارز و در پی آن، بازار طلا و سکه را تا این حد متلاطم و افزایشی می‌کند؟
میثم رادپور، کارشناس بازار‌های مالی با اشاره به اینکه طی سال‌های اخیر، افزایش نرخ تورم به یکی از چالش‌های جدی اقتصاد کشور تبدیل شده است، گفت: «با فرض تورم ۵۰ درصد سالانه، ارزش پول ملی به مرور کاهش می‌یابد و این امر تأثیر مستقیمی بر نرخ ارز دارد.»
او توضیح داد: «اگر نرخ دلار سه سال پیش ۲۳ هزار تومان بوده و تورم سالانه در حدود ۵۰ درصد باقی مانده باشد، قیمت کنونی دلار بر اساس نظریه برابری قدرت خرید باید متناسب با این تورم افزایش پیدا کند و در همین محدوده فعلی قرار گیرد.» رادپور تاکید کرد: «در این بین، آمدن ترامپ هم این روند را تسریع کرده است.»
رادپور با تاکید بر اینکه یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر اقتصاد، تغییرات سیاسی و روابط بین‌المللی است، گفت: «برای مثال، روی کار آمدن ترامپ یا بایدن در ایالات متحده، تأثیرات زیادی بر بازار داشته و از سوی دیگر تفاوت چندانی نیز با یگدیگر نداشته‌اند؛ ما در هر دو دوره تحریم و در روابط تجاری و بانکی دچار محدودیت‌های جدی بوده‌ایم. عوارض ناشی از مواضع سیاسی نیز فشار وارد کرده است. به این ترتیب، مشکلات ایران در هر دو دوره با شدت و ضعف وجود داشته است.»
این کارشناس اقتصادی افزود: «از مهمترین نتایج این وضعیت، کاهش اشتغال و کاهش تولید ناخالص داخلی بوده است. در چنین شرایطی فرقی نمی‌کند که ترامپ باشد یا بایدن. برای کشوری که ۵۰ درصد تورم دارد پنج درصد یا ۱۰ درصد تلرانس قیمت دلار چندان کارساز نیست.»
او توضیح داد: «در حال حاضر، ایران به دلیل تحریم‌های اقتصادی، محدودیت‌های شدیدی در تجارت بین‌المللی و تعامل با بانک‌های جهانی دارد. این وضعیت باعث شده است که سرمایه‌گذاران داخلی در تصمیم‌گیری‌های خود دچار تردید شوند. در چنین شرایطی، بسیاری از سرمایه‌گذاران به جای ورود به بازار‌های بلندمدت، به معاملات کوتاه‌مدت و سود‌های مقطعی روی می‌آورند.»
رادپور با اشاره به اثر معکوس اقداماتی نظیر حراج سکه، اظهار کرد: «سیاست‌های بانک مرکزی در عرضه سکه و ارز یکی از مهمترین نشانه‌های بحران ارزی است. بانک مرکزی معمولاً در مواقع بحران، اقدام به حراج سکه و دلار می‌کند تا نقدینگی را کنترل کرده و نرخ ارز را تثبیت کند.»
این کارشناس اقتصادی بیان کرد: «برای مثال، در سال‌های گذشته، بانک مرکزی سه بار اقدام به حراج سکه کرده است. بانک مرکزی سال ۹۲ حوالی ۱۰ میلیون سکه، سال ۹۷ حدود پنج میلیون سکه و امسال یک میلیون سکه حراج کرده که همین کاهش تعداد هم نشان می‌دهد، ذخایر ته کشیده‌اند!»
او افزود: «در این بین، این اقدامات کمکی هم نمی‌کند! اما تجربه نشان داده است که این اقدامات معمولاً سیگنالی درباره وخامت اوضاع اقتصادی هستند.»
رادپور اظهار کرد: «از سمت دیگر، هنوز سکه‌ها را نداده‌اند که یک جامپ جدی اتفاق افتاد. بازار عادت کرده است. اقتصاد مالی-رفتاری این کنش و واکنش را به خوبی توضیح می‌دهد. فعالان بازار در این شرایط سیگنال را دریافت می‌کنند و حتما تقاضا برای نگهداری دارایی ارزی افزایش پیدا می‌کند.»
او توضیح داد: «این اقدام بانک مرکزی تتمه ذخایر را نیز به مصرف می‌رساند در حالی که ممکن است ما نیاز‌های واجب‌تری داشته باشیم. ضمن آنکه یک میلیون قطعه سکه در برابر بزرگی بازار ارز مقداری نیست که بتواند اثری بگذارد. غیر از اینکه سیگنال بدترشدن اوضاع را می‌دهد. شما هر مقدار طلا داشته باشید نزدیک به قیمت بازار معامله می‌شود.»
این کارشناس اقتصادی افزود: «از سمت دیگر، در ابتدا اعلام شد که خریداران سکه مشمول مالیات نخواهند شد، اما پس از مدتیدکه قیمت سکه چندین برابر می‌شود، اداره مالیات اقدام به شناسایی و دریافت مالیات از خریداران عمده می‌کند. این اتفاق در زمان آقای سیف افتاد. این تناقض در سیاست‌گذاری، باعث بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران شده و آنها را از ورود به بازار‌های رسمی باز می‌دارد.»
رادپور با بیان اینکه تورم‌های ۵۰ درصدی بعد از سال ۹۰ با تورم‌های ۱۵-۲۰ درصدی قبل از آن خیلی تفاوت دارد، گفت: «یکی از مهمترین پیامد‌های تورم، کاهش تولید و قدرت خرید مردم است. در حالی که قیمت کالا‌ها و خدمات افزایش می‌یابد، حقوق و دستمزد‌ها معمولاً با تأخیر و کمتر از نرخ تورم رشد می‌کنند. این وضعیت باعث کاهش سطح رفاه عمومی و فشار بیشتر بر طبقات متوسط و پایین جامعه می‌شود.»
این کارشناس اقتصادی بیان کرد: «از سوی دیگر، نرخ تورم بالا، باعث می‌شود که ارزش سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت کاهش پیدا کند. سرمایه‌گذاران به جای ورود به تولید، به سمت بازار‌های موازی مانند طلا و ارز حرکت می‌کنند که این خود به ناپایداری اقتصادی دامن می‌زند.»
او افزود: «در نهایت باید گفت، در شرایط کنونی، سیاست‌های اقتصادی و ارزی دولت نقش تعیین‌کننده‌ای در ثبات بازار‌های مالی دارد. در حالی که نرخ تورم در حال افزایش است، اگر سیاست‌های مناسب برای کنترل آن اتخاذ نشود، نرخ دلار و سایر شاخص‌های اقتصادی همچنان روند صعودی خواهند داشت.»