فرارو- طی روز‌های اخیر، خبری از سوی برخی رسانه‌های خارجی منتشر شد که مدعی احتمال میانجیگری عربستان در مناسبات سیاسی ایران و آمریکا بود؛ شبکه CNN مدعی شد که ریاض مایل به میانجیگری بین دولت ترامپ و ایران است همچنین الشرق الاوسط به نقل از یک منبع اروپایی از احتمال توافق تا پیش از اکتبر۲۰۲۵ خبر داده است. با این وجود این خبر‌ها با تایید از سوی مقام‌های رسمی همراه نشده است.
به گزارش فرارو، انتشار این خبر‌ها در شرایطی است که عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران نیز اخیرا به عمان سفر کرده و در جریان این سفر از تلاش‌های خیرخواهانه سلطان عمان برای کمک به صلح و ثبات در منطقه تشکر کرده است. این سفر با گمانه زنی‌هایی درباره احتمال ارتباط این سفر به شرایط اخیر بین ایران و آمریکا همراه شد، همچنین سفر امیرقطر به ایران این گمانه‌ها را تشدید کرد. با این وجود، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزات خارجه، در پاسخ به این سؤال که «آیا سفر امیر قطر به ایران در راستای ارسال پیام مذاکره به ایران است؟» گفته است: «خیر، سفر ایشان به تهران ربطی به میانجیگری بین ایران و آمریکا ندارد.»
با توجه به این شرایط و تکرار قرار گرفتن نام برخی کشور‌های عربی، لا به لای اخبار مرتبط با ایران و آمریکا، پرسش‌هایی مطرح است، از جمله این که آیا کشور‌های عربی از شرایط تنش بین ایران و آمریکا هراس دارند و تلاش‌های کشور‌های عربی چه تاثیری بر روابط ایران و آمریکا خواهد داشت؟ «عبدالرضا فرجی راد»، استاد ژئوپلیتیک و تحلیلگر سیاست خارجی در گفت‌و‌گو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داده است:
عبدالرضا فرجی راد به فرارو گفت: «این تلاش‌ها، از قطر شروع شد و این قطر بود که پیشنهاد داد بین ایران و آمریکا میانجیگری کند. بعد از آن، بحثی درباره میانجیگری عربستان مطرح شد که البته سعودی‌ها به شکل رسمی تایید نکرده‌اند بلکه توسط رسانه‌ها مطرح شد. واقعیت این است که مسائل ایران و آمریکا با سفر مارکو روبیو به اسرائیل و صحبت‌هایی که همراه با نتانیاهو در کنفرانس خبری مطرح کرد، افزون بر سفری که به منطقه و به کشور‌های حاشیه خلیج فارس دارد، حائز اهمیت است، حتی ممکن است وزرای خارجه دیگر کشور‌های عربی در ریاض با روبیو ملاقات‌هایی داشته باشند؛ بنابراین کشور‌های عربی در تلاشند موج فزاینده تنش بین ایران و آمریکا را کنترل کنند. آنها به خوبی می‌دانند اگر یک درگیری بین ایران و اسرائیل رخ دهد، آمریکا مجبور است از اسرائیل دفاع کند. طبیعتا اگر اسرائیل به ایران حمله کند، ایران هم عمل متقابل انجام خواهد داد. چنین شرایطی ممکن است جنگ را از درگیری بین ایران و ایالات متحده خارج کرده و فراتر ببرد. وقتی آمریکا مداخله کرده و وارد عمل شود، پایگاه‌های آمریکا در عراق، قطر، عربستان، بحرین، عمان و کویت درگیر خواهد شد و جنگ به کل منطقه کشیده می‌شود.»
وی افزود: «بر همین اساس است که کشور‌های عربی با نگرانی تحولات را دنبال می‌کنند و تمایلی هم ندارند تنش بین ایران و آمریکا تشدید شود. به خصوص با توجه به این که فعلا آینده مذاکرات بین دو طرف مبهم است و روبیو در مصاحبه اخیر خود تاکید کرده که آمریکا، هیچ علامتی از سوی ایران برای گفت‌و‌گو دریافت نکرده است. طرف ایرانی هم اعلام رسمی کرده که اگر آمریکا بخواهد با فشار با ایران مذاکره کند و تحکم به خرج دهد، مذاکره‌ای در کار نیست. با توجه به همه این‌ها است که حدس زده می‌شود امیر قطر در خصوص همین موضوع به ایران سفر می‌کند، هرچند ممکن است مسائل دیگری از جمله مسائل منطقه و مسائل سوریه نیز مطرح شود. سفر آقای عراقچی به عمان را نیز نمی‌توان بی ارتباط به مسائل فعلی دانست. مشخص است تلاش‌هایی برای کاهش تنش در جریان است تا ایران و آمریکا پیام‌های خود را رد و بدل کنند. هرچند در حال حاضر، با توجه به گفتار‌های تندی که از جانب ایالات متحده، می‌بینیم، بعید است طرف ایرانی، اماده گفت‌و‌گو با آمریکایی‌ها باشد.»
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاسی در خصوص سخنان اخیر روبیو در حوزه هسته‌ای ایران گفت: «منظور روبیو از اثبات کردن نیت ایران، این است که ایران، این میزان اورانیومی را که ذخیره کرده است، کاهش دهد. البته مشاور امنیت ملی ترامپ هم صحبت‌هایی کرده است که اگر این صحبت معیار گفتگوی آنها با ایران قرار گیرد، طبعا گفتگویی در کار نخواهد بود. مایک والتز گفته است: «در صورت موافقت ایران با از بین بردن برنامه هسته‌ای خود، ترامپ حاضر به گفت‌و‌گو با آنها خواهد بود. ایران کشوری غیرمنطقی است و هرگز نباید به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند.» این نوع صحبت کردن، آن هم از سوی مشاور عالی امنیت ملی ترامپ، چندان نوید بخش نیست. با این وجود، خود ترامپ به شکل دیگری صحبت کرده و حتی وزیر امور خارجه او هم، سخنان متفاوتی را طرح کرده است. درواقع صحبت‌های آنان به سمت عدم تمایل به سلاح هسته‌ای بود، نه از بین بردن کل برنامه هسته‌ای؛ بنابراین همانطور که روبیو هم گفته هنوز خبری از تماس اولیه بین ایران و آمریکا نیست که بتوانیم با قطعیت بگوییم حرف حساب آمریکا دقیقا چیست. وزیر خارجه کشورمان صریح گفته است ما به دنبال گفت‌و‌گو در چارچوب برجام هستیم. در آن چارچوب، میزان غنی سازی مشخص است و جای نگرانی ندارد. اما اگر آمریکایی‌ها بخواهند پای خود را از این حد فراتر بگذارند قطعا با ایران به مشکل بر می‌خورند.»
وی در خصوص قدرت یا تاثیرگذاری کشور‌های عرب منطقه در پیشبرد میانجی گری بین ایران و آمریکا گفت: «نمی توانیم بگوییم اقدامات این کشور‌ها بی تاثیر است، اما نمی‌توانیم مطمئن هم باشیم قطعا تاثیر ویژه‌ای دارد. کشور‌های عربی می‌توانند به ترامپ هشدار دهند که حمایت از اسرائیل و درگیری با ایران چه تبعاتی خواهد داشت. ایران در برهه‌های مختلف ثابت کرده در برابر رفتار‌های اسرائیل سکوت نمی‌کند و عکس العمل لازم را اجرایی خواهد کرد. این شرایط، کل خاورمیانه را وارد شرایطی غیرقابل کنترل می‌کند و با توجه به حساسیت‌هایی که کشور‌های عربی از جمله عربستان به شرایط ثبات در منطقه دارند، احتمال دارد محوریت رایزنی‌های خود با ایالات متحده را روی این موضوعات بگذارند. ضمن این که از کنترل خارج شدن خاورمیانه، با منویات ترامپ که ادعا می‌کند به دنبال صلح است و حتی گمانه‌زنی می‌شود به دنبال جایزه صلح نوبل باشد در تضاد است. اعراب می‌توانند ترامپ را متوجه کنند ابعاد این شرایط به پیچیدگی که مطرح شده نیست. به طور کلی حرکتی که از سوی آمریکا به سمت خاورمیانه آغاز شد و روبیو پس از سفر نتانیاهو به آمریکا راهی خاورمیانه شده، نشان دهنده بالا رفتن سطح تنش‌ها است. اتفاقا مسئله فقط ایران نیست و در رابطه با اردن، مصر و غزه نیز مسائل مهمی وجود دارد. افزایش این تنش‌ها در خاورمیانه، متضاد با سیاست‌هایی است که ترامپ مدعی اجرای آن بود و آغاز تحرکات فعلی با هدف بازدهی سریع است، چرا که اگر شرایط فعلی ادامه پیدا کند، برای اغلب کشور‌ها خطرناک خواهد بود و من معتقدم حداقل ظرف یک ماه باید شاهد نتیجه این تحرکات باشیم.»