فرارو- میشل گوردون خبرنگار بخش بین الملل روزنامه وال استریت ژورنال.
به گزارش فرارو به نقل از روزنامه وال استریت ژورنال، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، شنبه شب پیشنهادی جنجالی مطرح کرد که خواستار خروج فلسطینیان از نوار غزه و اسکان آنها در مناطق دیگر شد. این اظهارات که غزه را به‌عنوان منطقه‌ای بحرانی و نامناسب برای زندگی توصیف می‌کند، تغییر چشمگیری در سیاست‌های پیشین آمریکا محسوب می‌شود و واکنش‌های گسترده‌ای را درباره نگاه ترامپ به مسائل خاورمیانه برانگیخته است.
دونالد ترامپ اعلام کرد که این انتقال می‌تواند به‌صورت «موقتی یا دائمی» انجام شود؛ سخنی که نشانه‌ای از تغییر بنیادین در رویکرد آمریکا نسبت به مسئله فلسطین به شمار می‌رود. پیش‌تر، هیچ دولتی در واشنگتن به‌طور رسمی خواستار خروج کامل فلسطینیان از غزه نشده بود، چرا که این منطقه همواره به‌عنوان بخشی کلیدی از طرح تشکیل دولت مستقل فلسطینی مطرح بوده است. او در توضیح این پیشنهاد اظهار داشت: «غزه اکنون به یک ویرانه تبدیل شده است. من آمادگی دارم با همکاری کشور‌های عربی، در مکانی دیگر خانه‌هایی بسازم تا فلسطینیان بتوانند برای نخستین بار زندگی آرام و شایسته‌ای را تجربه کنند.»
با این حال، روز بعد مقامات دولت ترامپ اعلام کردند که ایالات متحده و برخی کشور‌های منطقه ممکن است تضمین‌هایی ارائه دهند که فلسطینیان در آینده امکان بازگشت به نوار غزه را خواهند داشت. این وعده ظاهراً با هدف جلب حمایت کشور‌های عربی و کاهش مخالفت‌های سیاسی طراحی شده است. با این وجود، همچنان ابهامات فراوانی درباره چگونگی جابه‌جایی بیش از دو میلیون نفر و پیامد‌های این اقدام بر آرمان فلسطینیان برای دستیابی به یک کشور مستقل باقی مانده است.
ترامپ در ادامه تأکید کرد: «ما در حال برنامه‌ریزی برای جابه‌جایی حدود یک و نیم میلیون نفر هستیم و هدف این است که غزه به‌طور کامل تخلیه شود. این منطقه قرن‌ها گرفتار جنگ و درگیری بوده و اکنون زمان آن رسیده است که تغییری اساسی ایجاد کنیم.» این طرح با واکنش‌های گسترده و عمدتاً منفی روبهرو شد. اردن که از سوی ترامپ به‌عنوان یکی از کشور‌هایی پیشنهاد شده بود که فلسطینیان را به‌طور موقت یا دائمی بپذیرد، به‌صراحت این پیشنهاد را رد کرد. تشکیلات خودگردان فلسطین و گروه حماس نیز با قاطعیت مخالفت خود را اعلام کردند و این طرح را تلاشی برای انکار حق فلسطینیان در تعیین سرنوشت خود دانستند.
حماس با صدور بیانیه‌ای شدیداللحن، پیشنهاد دونالد ترامپ را محکوم کرد. در این بیانیه آمده است: «ما از دولت آمریکا می‌خواهیم ارائه چنین پیشنهاد‌هایی را که صرفاً در راستای منافع اسرائیل است و حقوق و اراده آزاد مردم فلسطین را زیر پا می‌گذارد، متوقف کند.» در مقابل، این ایده با استقبال ایتامار بن‌گویر، سیاستمدار راست‌گرای افراطی اسرائیلی روبهرو شد. بن‌گویر که پیش‌تر از «مهاجرت داوطلبانه» فلسطینیان از غزه حمایت کرده و خواستار توسعه شهرک‌سازی‌های اسرائیلی در این منطقه شده بود.
طرح جنجالی ترامپ برای تخلیه نوار غزه و بازسازی آن بدون حضور فلسطینیان، یکی از بحث‌برانگیزترین پیشنهاد‌های او در یکی از حساس‌ترین مقاطع تحولات خاورمیانه است. این ایده در حالی مطرح شده که ترامپ هم‌زمان تلاش‌هایی برای تمدید آتش‌بس ۴۲ روزه میان اسرائیل و گروه‌های فلسطینی و همچنین پیشبرد عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و عربستان سعودی در دستور کار دارد.
دونالد ترامپ در حالی پیشنهاد تخلیه فلسطینیان از نوار غزه را مطرح کرده که هیچ نقشه عملیاتی مشخصی برای تضمین صلح یا حل‌وفصل پایدار بحران این منطقه ارائه نکرده است. او صرفاً بر این نکته تأکید کرده که خروج فلسطینیان می‌تواند بازسازی غزه را تسهیل کند. ترامپ همچنین از مذاکرات جاری خود با ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن و تماس‌های برنامه‌ریزی‌شده با عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، برای بررسی امکان پذیرش فلسطینیان در این کشور‌ها خبر داده است.
در همین حال، مقامات دولت ترامپ اعلام کرده‌اند که این جابه‌جایی ممکن است موقتی باشد و احتمال بازگشت فلسطینیان به غزه پس از تثبیت اوضاع در منطقه وجود دارد. این پیشنهاد در شرایطی مطرح شده که وضعیت آتش‌بس میان اسرائیل و حزب‌الله در جنوب لبنان بسیار شکننده است. در همین راستا، استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در حال تدارک بازگشت به منطقه برای ادامه تلاش‌های دیپلماتیک است. جان آلترمن، تحلیلگر برجسته مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللاین طرح را حرکتی غیرمنتظره توصیف کرده، اما تحقق آن را بعید دانسته است. او معتقد است که این پیشنهاد به دلیل نگرانی‌های گسترده در میان متحدان عرب، کشور‌های اروپایی و جوامع فلسطینی احتمالاً نمی‌تواند به‌عنوان یک طرح جدی تلقی شود.
جنگ غزه که با حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، به یکی از فوری‌ترین چالش‌ها در سیاست خارجی آمریکا تبدیل شده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، ضمن ابراز تردید نسبت به دوام آتش‌بس، اظهار داشت: «این جنگ ما نیست؛ جنگ آنهاست.» او همچنین اعتبار برقراری آتش‌بس اولیه که شامل مبادله گروگان‌های اسرائیلی با زندانیان فلسطینی بود، را به خود و تیمش نسبت داد. برخی مقامات پیشین دولت بایدن نیز اذعان کرده‌اند که ترامپ و استیو ویتکاف، نماینده ویژه او، نقش کلیدی در حصول این توافق داشته‌اند.
در مقابل، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه پیشین آمریکا، رویکردی متفاوت برای مدیریت بحران غزه ارائه کرده بود. طرح بلینکن بر پایان دادن به حضور نظامی اسرائیل در غزه و انتقال کنترل این منطقه به تشکیلات خودگردان فلسطین تمرکز داشت. او پیشنهاد کرده بود که یک نیروی امنیتی عربی، با حمایت و مشورت آمریکا، وظیفه حفظ ثبات در این منطقه را بر عهده بگیرد. این برنامه همچنین بازسازی غزه را به‌عنوان بخشی از فرایند عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و عربستان سعودی تعریف کرده بود.
پیشنهاد ترامپ برای خروج فلسطینیان از غزه، با مختل کردن روند‌های دیپلماتیکی نظیر عادی‌سازی روابط میان اسرائیل و کشور‌های عربی، ابهاماتی جدی درباره سرنوشت فلسطینیان و امکان تشکیل دولت مستقل فلسطینی ایجاد کرده است. این ایده با مخالفت شدید متحدان سنتی آمریکا، از جمله مصر و اردن روبهرو شده است. یکی از مقامات دولت ترامپ مدعی شده است که بازسازی غزه بدون حضور فلسطینیان ساده‌تر خواهد بود، زیرا این منطقه اکنون به‌طور گسترده‌ای تخریب شده و مملو از آوار و تسلیحات منفجر نشده است. او اظهار داشت: «نمی‌توان انتظار داشت مردم در جایی غیرقابل سکونت باقی بمانند.»
گوردون سوندلند، سفیر پیشین ترامپ در اتحادیه اروپا نیز اشاره کرده که در زمان مذاکرات پیمان ابراهیم، ایده‌هایی برای مدرن‌سازی زیرساخت‌های غزه مورد بررسی قرار گرفته بود. با این حال، مشخص نیست که آیا پیشنهاد جدید ترامپ، که ظاهراً بیش از هر چیز منافع اسرائیل را در نظر دارد، می‌تواند در شرایطی که آتش‌بس شکننده و تنش‌های منطقه‌ای در حال افزایش است، به سرانجام برسد.
تا زمانی که بازگشت فلسطینیان به خانه‌هایشان در غزه به‌طور قطعی تضمین نشود، دونالد ترامپ همچنان از این طرح به‌عنوان یک «ایده درخشان» یاد می‌کند. با این حال، حتی برخی از نزدیک‌ترین متحدان سیاسی او این پیشنهاد را غیرواقع‌بینانه می‌دانند. سناتور لیندسی گراهام، جمهوری‌خواه ایالت کارولینای جنوبی، در گفت‌و‌گو با شبکه سی‌ان‌ان این ایده را به‌صراحت رد کرد و گفت: «این‌که همه فلسطینی‌ها غزه را ترک کنند و به مکان دیگری بروند، از نظر من اصلاً عملی نیست.»
مصر و اردن نیز که از مدت‌ها پیش با چنین ایده‌هایی مخالفت کرده‌اند، دلایل محکمی برای این مخالفت دارند. نگرانی‌های امنیتی و بار سنگین اقتصادی پذیرش جمعیتی عظیم از فلسطینی‌ها از جمله این دلایل است. علاوه بر این، آنها بیم دارند که جلوگیری اسرائیل از بازگشت فلسطینیان به غزه، موجب شود که خودشان به همکاری با برنامه اسرائیل برای الحاق این منطقه متهم شوند. فرانک لوونشتاین، از مذاکره‌کنندگان پیشین صلح اسرائیل-فلسطین در وزارت خارجه ایالات متحده، این ایده را به‌شدت مورد انتقاد قرار داد. او اظهار داشت: «تشویق به مهاجرت داوطلبانه غیرنظامیان غزه، همواره رویای افراطی‌ترین عناصر اسرائیلی بوده است.»
یکی از این چهره‌های افراطی، ایتمار بن‌گویر است که به دلیل مخالفت با آتش‌بس در غزه از سمت خود به‌عنوان وزیر امنیت ملی اسرائیل استعفا کرد. او ضمن تمجید از پیشنهاد ترامپ، از نتانیاهو خواست تا از این طرح حمایت کند. بن‌گویر در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «همین حالا تشویق به مهاجرت را آغاز کنید» به گفته برخی مقامات سابق، استقبال جناح راست اسرائیل از این پیشنهاد، احتمال حمایت کشور‌های عربی از این طرح را بیش از پیش کاهش داده است. یکی از مقامات ارشد پیشین آمریکا تصریح کرد: «این تصور که مصر و اردن بتوانند تعداد زیادی از فلسطینی‌های غزه را بپذیرند، کاملاً غیرممکن است. این مسئله پیش از بحران غزه نیز خط قرمز این کشور‌ها بود و اکنون این مخالفت حتی شدیدتر شده است.»