محمدجواد لاریجانی امروز در همایش وحدت حوزه و دانشگاه با عنوان «علوم انسانی و راهبرد مقاومت» که در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم برگزار شد، گفت: خروج منطقی از حالت دستوری و نگریستن به علوم انسانی به عنوان یک علم توصیفی در یک دوره خاص از تاریخ علم انجام شد. در ادامه کاربرد ریاضیات نیز در بخش مهمی از توسعه نطق انسان به کار گرفته شد و در ادامه حسابی شدن زبان عرفی نیز مطرح شد که این مسأله مبنای علوم کامپیوتر جدید است.
به گزارش خبرگزاری حوزه، وی افزود: نظریات مرحوم فارابی در این حوزه و نظریات الگوریتمی ایشان باعث شکل دادن به علوم کامپیوتری جدید شد. علوم کامپیوتر فراتر از تکمه‌های کامپیوتری است و دارای یک گذشته تاریخی و فلسفی است.
لاریجانی اظهار کرد: یکی از مهمترین فعالیت‌های بشر، فعالیت علمی است. این جهات از زندگی بشر بسیار متعالی است که گام‌های آموزش و تعالیم را در دنیا شکل داده است. در این بین یکی از مهمترین مکاتب علمی و آموزشی، مکاتب علمی و آموزشی حوزه است.
رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی بیان کرد: اگر در دانشگاه شاگردان ما کمتر از ۱۲ نفر باشند شاید کلاس را تعطیل کنیم، ولی اساتید ما در حوزه علمیه برای سه یا چهار شاگرد کلاس‌های مستمر داشتند. این مسأله از سنت‌های بزرگ حوزه است.
وی گفت: در گذشته تقسیم‌بندی بین علوم طبیعی و غیر طبیعی وجود نداشت و علمای بزرگ در همه حوزه‌ها تحقیق می‌کردند. پس از آن این دو شاخه علم از هم جدا شدند. نقطه اصلی آن روی فعل اختیاری انسان است. پدیده‌هایی که از افعال ارادی انسان ناشی می‌شود را علوم انسانی نامیدند. ما به دنبال آن هستیم که موضوع و روش علوم انسانی چیست و تمایز آن با سایر شاخه‌های علوم چیست؟
لاریجانی اظهار کرد: فعل اختیاری انسان از موضوعات جالبی است که بیش از دو هزار سال روی این مسایل تحقیق مکتوب شده است. درست است که فعل اختیار انسان را نقطه ممیزه قرار داده‌ایم بسیاری از این افعال ماهیت طبیعی ندارند. این مساله همان مبنایی است که از آن به عنوان سکولاریسم نام برده اند. دانشمندان غربی بیان می‌کند که ظاهر افعال انسان اختیاری است ولی در باطن در چرخه طبیعت یکسان هستیم.
رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی بیان کرد: علوم انسانی در گذشته با تقلید دانشمندان این حوزه از دانشمندان علوم طبیعی همراه بود، به همین دلیل این حوزه از علوم عقب مانده‌تر شدند. از کل مخارجی که جهان برای علم می‌کند تنها شاید ده درصد آن به علوم انسانی اختصاص یابد.
وی گفت: لازم است که فعل اختیاری را کشف کنیم تا معنایی که به پدیده‌های طبیعی تنزل پیدا کرده است را بهتر بشناسیم. مرحوم ابن سینا و شرح ملاصدرا در الهیات شفا نوشته است که بهترین کتاب در فلسفه اسلامی است به خوبی به بحث اراده اختیاری انسان پرداخته اند.
لاریجانی ادامه داد: فعل اختیاری انسان دارای یک هسته درونی است. انسان در هر وضعیتی که قرارداد فعالیت اختیاری نیز انجام می‌دهد، در این بین مقاصد عملیاتی که در هر وضعیت داریم و راهی که برای تحقق وضعیت انجام می‌دهیم و اراده‌ای که برای انجام آن داریم هسته‌های درونی این عرصه اختیاری است.
رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی بیان کرد: کسانی که معتقد به مکتب تنازل هستند روی دو موضوع دارای انفعال دارند. نخست روی اعتقاد فلسفی و دوم اعتقاد مصلحتی. سکولاریسم در علوم طبیعی این گونه پیدا شد. در گذشته امور به خدایان محول می‌شد و مسائل عالم طبیعت را از ارتباط بین خدایان تفسیر و اعلام می‌کردند که سقراط این امر را منسوخ کرد.
وی گفت: سکولاریسم در علوم طبیعی به این معنی است که اگر به دنبال علتی در عالم طبیعت می‌گردید به همان علت اکتفا کنید. علمای طبیعت عمدتا سکولاریسم را به معنای مصلحتی آن قبول دارند زیرا کار آنها را انجام می‌دهد و دیگر نیازی به امور دیگر نیست. یعنی به دنبال علت‌های دیگر نیستند.
رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی افزود: قوانینی که در خصوص کهکشان‌ها عمل می‌کند طبق قوانینی است که در خصوص ماده حکم می‌کند. دأب عالمان ما نیز از زمان خواجه نصیر نیز چنین بوده است. ایشان مقهور آثار بطلمیوس نشد و از این مباحث گذر کرد. خواجه نصیر الدین این مطالب را آموخت و این مسیر را بازگشایی کرد.
لاریجانی اظهارکرد: وقتی عمل می‌کنیم به اعمال ارادی خود آگاهی داریم. مسأله دیگر مسأله اراده است. اگر قائل به تنازل باشیم نمی‌توانیم اراده را به خوبی توصیف کنیم.
رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی بیان کرد: جایی که تفکر اسلامی ما نور افشانی می‌کند در این حوزه‌ها به خوبی نمایان می‌شود. در خصوص هوش مصنوعی همین مسأله کاربرد دارد. هوش مصنوعی نمی‌تواند خود را ملاحظه کند. این مساله نیز از امثال ذهن فوق الذهن است یعنی دانشمندان مادی می‌خواستند با هوش مصنوعی ذهنی فوق ذهن بسازند ولی مساله اصلی را حل کند.
وی گفت: در خصوص اراده هم همین‌گونه است. نفی اراده و اینکه انسان عملا موجود مختار نیست و مثل یک رایانه اراده شده است نیز مبنای قابل دفاعی ندارد، به همین دلیل طرفداران تنازل اراده در این گونه موارد نمی‌توانند حرف قابل اعتنایی داشته باشند.
وی افزود: یکی از کاربردهای مهم علوم انسانی آن است که پدیده‌های انسانی را در فهم علوم استفاده کنیم. نکته دیگر از استفاده از امکانات نیز از آن استفاده کرده و اهداف خود را پیش ببریم. برای فهم پدیده‌های اجتماعی باید چارچوب‌های خاصی در نظر بگیریم که یکی از آنها چارچوب‌های زمانی است. اگر محققان ما پرده‌ها را کنار نزنند فهم سختی از پدیده‌های امروز پیدا می‌کنیم.
لاریجانی گفت: فتنه ۸۸ عنصر کلیدی چون «رای من کو» را دنبال می‌کرد. برخی می‌گویند که این مسأله به دلیل درگیری دو نامزد و حمایت مردم از دو نامزد بود. این مسأله یک نوع فهمی بود که تبلیغ شد ولی فهم آن دقت خاص می‌خواهد. تئوری این فتنه تئوری دقیقی بود و آن هم انقلاب رنگین بود که ۱۰ سال قبل‌تر از سوی افرادی چون مک کین نهادینه شده بود. آقای مک کین که دوبار به ایران آمد بیان کرد که چرا به امثال آقای سروش اجازه تدریس در این دانشگاه‌ها نمی‌دهید؟ من به ایشان گفتم که چرا در دانشگاه خودتان به ایشان اجازه تدریس نمی‌دهید که گفت من برای شما گفتم نه برای خودمان.
رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی بیان کرد: فتنه ۱۴۰۱ با نکته کلیدی زن، زندگی، آزادی بود که قطعا یک شبه انجام نشد بلکه از پیش‌تر تئوریزه شده بود. ۷ سال پیش‌تر آثار نویسنده‌ای به نام ژیژک در کشور ما ترجمه می‌شد و این مطالب به شکل گسترده در دانشگاه‌های تبلیغ می‌شد. این تئوری که به انقلاب‌های بی‌سر معروف شد و از سوی بنیانگذاران رژیم صهیونیستی بنیانگذاری شد معتقد بودند اگر نتوانستیم یک حکومتی را ساقط کنیم قوانین کلیدی آن جامعه را از بین ببریم.
وی گفت: امروزه در قوانین کیفری ایتالیا اگر کسی زنای محصنه کند با رجم مواجه می‌شود، ولی این قانون اعمال نمی‌شود. تلاش آنها این است که این قوانین را در کشورهایی چون ایران از بین ببرند که روی چند قانون زنا و شرب خمر و حجاب کار می‌کنند.
رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی افزود: مسأله کشف حجاب در کشور ما بخشی از یک پروسه دقیق و حساب شده است و مقابله با این امر نیز روش‌های خاص خود را دارد. البته قانون عفاف و حجاب نیز یک خاکریز عقب نشینی دارد و حتی قوانین قبلی نیز در مقام اجرا نیز به خوبی عمل می‌کرد. اینکه بگویند شکم مردم را سیر کنید و بعد بگویید حجاب داشته باش، همان راهبردی است که غربی‌ها دنبال آن هستند.
لاریجانی اظهار کرد: یکی از راهبردهای آنها این است که به مردم القاء کنند که همه خسته هستند و نباید دیگر به مردم کاری داشت. در تحولات اخیر سوریه همه به این نتیجه رسیدند که این گروه سلفی دست پرورده خود اسرائیل است و هیچ واکنشی به حمله‌های اسرائیل نداشت و اردوغان نیز نقاب خود را به خوبی برداشت. یعنی مشخص شد که این انقلابی که انقلاب گران آن از کسانی که منابع آنها را غارت کردند، حمایت می‌کنند انقلاب نیست. پس همان امری است که مقام معظم رهبری فرمودند کاملا صادق است.
وی ادامه داد: دموکراسی و ولایت فقیه دارای استدلالات عقلی هستند و روش مشارکت عمومی بهترین روش اداره حکومت است.
رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی افزود: حرکت دوم، مساله مقاومت است. امام راحل دکترین مقاومت را بر دو پایه استوار ساخت. تا زمانی که ملت‌ها خودشان از سیطره کشورهای مستکبر آزاد نکنند به جایی نمی‌رسند. رکن دوم ایشان آن بود که رفع این سیطره امکان‌پذیر است، زیرا کشورهای مستکبر نان رعب و وحشت آفرینی خود را می‌خورند. مقاومت از اینجا ناشی می‌شود که تئوری استقلال داشته باشید و قطعا موفق خواهید شد. این مسأله در انقلاب ما نیز رخ داد.
لاریجانی اظهار کرد: ارتش رژیم صهیونیستی ضعیف‌ترین ارتش دنیا است، زیرا در این مدت در جایی حمله‌های گسترده هوایی انجام دادند ولی هنوز نتوانستند حماس را شکست دهند و دو شب پیش هم اعلام شد که ۴ هزار نیروی تازه نفس به حماس پیوستند. آنها در لبنان نیز در تجاوز زمینی هیچ توفیقی نداشتند و تنها تلاش می‌کنند با نیروی هوایی توفیقات خود را به دست بیاورند.
رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی بیان کرد: امروزه طرف‌های غربی‌ها ما را از مکانیزم ماشه می‌ترسانند. آمریکا از توافق برجام خارج شد ولی دولت آقای روحانی گفت که ما به این قرارداد تعهد داریم. در آن شرایط باید این توافق را آویزان می‌کردیم چون طرف اصلی از جایگاه غربی خارج شده بود، ولی ما بی‌دلیل خود را متعهد کردیم و سپس مکانیزم ماشه را نیز پذیرفتیم.
وی گفت: تئوری‌پردازی باید از مسائل امروز انجام شود. از جمله این تئوری‌ها می‌توان به مسأله جمعیت اشاره کرد. باید از این نظریات شروع کنیم تا به مبانی و مبادی برسیم.