گیاه آقطی، درختچه‌ای است که ارتفاع آن به ۱۰ متر هم می‌رسد و از تیره هفت کولان و گیاهی سمی می‌باشد که گل‌های آن به رنگ سفید و خوشه‌ای هستند و در اواخر بهار ظاهر می‌شوند.
به گزارش نمناک، این گیاه غالبا در کنار جاده ها، حاشیه جنگل‌ها و در نواحی مرطوب و سایه دار استان‌های آذربایجان و همدان می‌روید و برگ‌های گیاه، به شکل بیضی و دندانه دار است و میوه‌های آن توت مانند، کوچک و به رنگ سیاه یا ترکیبی از آبی و سیاه هستند.
این گیاه خواص درمانی فراوانی در طب سنتی دارد و از گیاه آقطی به شکل جوشانده، دم کرده، شربت، شیره یا سرکه استفاده می‌شود.
پوست این درختچه و برگ آن دارای مواد زیر است:
ساوبوسین Sambucine
سامبو نیگرین Sambunigerine
کولین
سیکوتین Cicutine
نیترات پتاسیم
در گل‌های این گیاه الدرین Elderine و مقدر کمی اسانس وجود دارد.
میوه آقطی سیاه دارای مواد زیر است:
کریزان تمین Chrysanthemin
مواد قندی
اسانس
صمغ
اسید والریانیک
اسید استیک
۱۰۰ گرم از میوه تازه این گیاه دارای:
۷۳ کالری، ۱۸.۴ گرم کربوهیدرات و کمتر از ۱ گرم چربی و پروتئین است.
ویتامین C: در هر صد گرم از میوه این گیاه ۶ الی ۳۵ میلی گرم ویتامین C وجود دارد. این میزان معادل ۶۰% ویتامین C مورد نیاز روزانه بدن است.
فیبر خوراکی: ۱۰۰ گرم از میوه تازه گیاه آقطی دارای ۷ میلی گرم فیبر خوراکی می‌باشد که این میزان بیش از یک چهارم مورد نیاز روزانه است.
اسید فنولیک: این اسید سرشار از آنتی اکسیدان است که موجب کاهش تخریب استرس اکسیداتیو در بدن می‌شود.
فلاونول: گیاه آقطی و آقطی سیاه، شامل آنتی اکسیدان از نوع فلوئنول کورستین، کامپرلو و ایزورامنتین است.
آنتوسیانین: آنتوسیانین که موجب سیاه و بنفش شدن میوه آقطی شده دارای آنتی اکسیدانی قوی با خواص ضد التهاب است.
آقطی سیاه از نظر طب قدیم ایران طبع سرد و خشک دارد.
از کمپرس جوشانده گل‌های خشک شده آقطی سیاه برای التیام زخم‌های اگزما استفاده کنید.
پوست ساقه آقطی سیاه را در روغن حرارت دهید سپس آن را صاف کنید و بگذارید خنک شود. سپس از این روغن برای از بین بردن خارش بدن استفاده کنید.
دَم کرده آقطی سیاه برای شستن صورت یا پاک کردن آرایش افرادی که پوست حساس دارند، مفید است.
از ماسک صورت آقطی برای شادابی پوست، از بین بردن لکه‌ها و کک و مک صورت و رفع چین و چروک و جوان ماندن پوست استفاده می‌کنند. چنانچه در بخش سلامت نمناک میخوانید از جوشانده این گیاه نیز برای التیام سریعتر زخم‌ها استفاده می‌شود.
گل آقطی را با شیر قاطی کرده بجوشانید، صاف کنید و برای پاک کردن پوست صورت از آن استفاده نمایید.
گل‌های خشک شده آقطی سیاه را دم نمایید و مقداری پودر باقلای خشک را در ظرفی ریخته و سپس دم کرده آقطی سیاه را روی آن بریزید و خمیری تهیه نمایید. این خمیر را هر روز یک ربع روی پوست قرار دهید تا پوست شما شاداب و جوان شود. سپس این ماسک را بعد از یک ربع ساعت بشویید.
عرق گل آقطی که با آب خیارمخلوط کنید و جهت انسداد منافذ پوست از آن استفاده نمایید.
برای مرطوب نمودن پوستتان، کرم آقطی (گل آقطی ۲۰ گرم، گلیسیرین ۱۰ گرم، موم عسل ۷۰ گرم، عرق برگ چنار ۷۰ گرم، بوراکس ۲ گرم) تهیه کنید.
مصرف میوه آقطی سیاه و مالیدن شیره این میوه برای رفع سفید مو و تقویت و افزایش رشد مو‌ها مفید است.
آقطی سیاه، برای درمان روماتیسم و تسکین درد مفاصل مفید است.
آقطی سیاه خاصیت ملینی دارد و برای رفع یبوست در افراد سالخورده و افرادی که انقباضات روده بزرگ در آن‌ها ضعیف است بسیار مفید می‌باشد.
دَم کرده برگ‌های خشک شده آقطی سیاه، برای برطرف کردن درد بواسیر و رفع اسهال ضروری است.
برای جوش خوردن استخوان مصرف دَم کرده ریشه آقطی سیاه بسیار مفید است.
دَم کرده گل‌های خشک شده آقطی سیاه به درمان سرماخوردگی، بیماری‌های تنفسی و نقرس کمک میکند و برای معالجه برونشیت مفید است. عصاره آقطی سیاه یک درمان ایمن، کارآمد و مقرون به صرفه برای علائم سرماخوردگی است. اگر عصاره آقطی سیاه در طی ۴۸ ساعت اول شروع علائم سرماخوردگی استفاده شود، می‌تواند مدت زمان دوره سرماخوردگی را به طور متوسط ۴ روز کاهش دهد.
از بخور گل‌های آقطی سیاه برای بهبود سل استفاده کنید.
آقطی سیاه خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی داردو به درمان عفونت سینوسی کمک میکند.
آقطی سیاه، سنگ کلیه را دفع و برای درمان بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری مفید است.
مادران شیرده بهتر است برای افزایش شیر خود آقطی سیاه مصرف کنند.
آقطی سیاه برای درمان بیماری صرع مفید است.
عصاره گل آقطی سیاه باعث تحریک متابولیسم گلوکز و ترشح انسولین می‌شود و موجب حذف شکر اضافی از جریان شده و به عضلات و کبد شما کمک میکند تا قند خون طبیعی خود را حفظ کند.
گیاه آقطی یک روش مؤثر برای درمان آلرژی نیز محسوب می‌شود. زیرا گیاه آقطی، برای بهبود عملکرد سیستم ایمنی و تسکین التهاب، می‌تواند کمک کننده باشد.
وجود آنتوسیانین‌ها در آقطی سیاه، سبب خواص درمانی این گیاه شده و می‌تواند از بروز سرطان جلوگیری کند.
گیاه آقطی تاثیرات مثبتی بر روی سلامتی قلب و عروق دارد، زیرا آب آقطی می‌تواند سطح چربی خون را کاهش بدهد و کلسترول را به شدت کم کند. مقادیر زیاد فلاونوئید مانند آنتوسیانین‌ها می‌تواند باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی باشد.
گیاه آقطی تعداد گلبول‌های سفید را افزایش داده و به سیستم دفاعی و ایمنی بدن کمک میکند.
برای تهیه این دمنوش ۱۰۰ گرم گل خشک شده آقطی سیاه را در یک لیتر آب جوش بریزید و بگذارید ۱۰ دقیقه دَم بکشد.
۶۰ گرم پوست ساقه، برگ و یا میوه را در یک لیتر آب ریخته و بگذارید آهسته بجوشد تا حجم آن به نصف برسد. سپس آن را صاف کنید.
در یک لیتر سرکه، ۲۰ – ۱۰ گرم برگ‌های خشک شده این درختچه را بریزید و بگذارید تا مدت دو هفته بماند و هر روز آنرا بهم بزنید. پس از این مدت آنرا صاف کرده و در شیشه در بسته نگهداری کنید.
میوه‌های رسیده آقطی سیاه را فشار داده تا شیره آن خارج شود. برای هر بار مصرف یک قاشق چایخوری از این شیره را در یک لیوان آب بریزید و مصرف کنید.
زیاده روی در مصرف آقطی سیاه، موجب تهوع و ورم روده‌ها می‌شود.
آقطی سیاه طبع سرد و خشکی دارد و افراد سرد مزاج باید آن را با عسل میل کنند.