سال‌هاست که خصوصی‌سازی خودروسازان به عنوان یکی از اهداف اصلی سیاست‌های صنعتی در ایران مطرح شده است. با این حال، باوجودی که اقداماتی در این زمینه انجام شده، دولت همچنان نقش اساسی و تعیین‌کننده‌ای در صنعت خودروسازی ایفا می‌کند. پس از انقلاب ۱۳۵۷، صنعت خودروسازی ایران به شدت به دولتی شدن گرایش پیدا کرد و شرکت‌های بزرگ مانند ایران‌خودرو و سایپا تحت نظارت و دخالت‌های دولتی به فعالیت خود ادامه می‌دهند. هرچند سهم دولت در این شرکت‌ها کاهش یافته است-به طوری که هم‌اکنون دولت کمتر از ۲۰ درصد سهام سایپا و کمتر از ۱۰ درصد سهام ایران‌خودرو را در اختیار دارد-اما نفوذ و تأثیرگذاری آن در سیاست‌گذاری‌ها و مدیریت این شرکت‌ها به‌طور کامل برطرف نشده است.
کارشناسان و سیاستگذاران معتقدند که برای تحقق اهداف خصوصی‌سازی، دولت باید یا سهام خود در این خودروسازها را به بخش خصوصی واقعی و کاربلد واگذار کند یا حداقل نفوذ و دخالتش را به همان نسبت سهام واقعی خود محدود نماید. در حالی که دولت‌ها در دوره‌های مختلف به دنبال اجرای سیاست‌های خصوصی‌سازی بوده‌اند اما خودروسازان بزرگ کشور هنوز تحت نظارت و کنترل نهادهای حاکمیتی باقی مانده‌اند.
در بررسی دلایل تعلل در این فرایند، به تجارب ناموفق خصوصی‌سازی در دیگر صنایع، مانند شرکت نیشکر هفت تپه، اشاره می‌شود. این تجارب، نگرانی‌هایی را در خصوص بروز مشکلات مشابه در صنعت خودروسازی به وجود آورده‌اند. همچنین، به‌دلیل جذابیت‌های اقتصادی این صنعت، خودروسازی به یکی از حوزه‌هایی تبدیل شده که سیاستگذاران تمایل دارند تا همچنان بر آن تسلط داشته باشند.
گروه بهمن که فعالیت خود را از سال ۱۳۳۱ به عنوان «ایران‌خلیج‌کو» آغاز کرد، امروز به مجموعه‌ای گسترده شامل شرکت‌های بهمن موتور، بهمن دیزل، سیبا موتور، اتوبوس‌سازی ستاره نیک آریا، ایران دوچرخ، تیوان، و چندین واحد دیگر تبدیل شده است. این گروه در دهه‌های گذشته توانسته جایگاه قابل توجهی را در صنعت خودروسازی ایران به دست آورد و با خصوصی‌سازی در سال ۱۳۹۵ به عنوان یکی از مهم‌ترین خودروسازان بخش خصوصی شناخته شود.
توسعه زیرساخت‌ها و نیروی انسانی پس از خصوصی‌سازی
گروه بهمن در سال ۱۳۹۴ با نیروی انسانی ۳۶۶۸ نفر فعالیت می‌کرد که با فرآیند خصوصی‌سازی و استراتژی‌های توسعه، تا سال ۱۴۰۲ این تعداد به ۷۳۶۶ نفر افزایش یافت. همچنین، مساحت فضای تولیدی شرکت از ۲۵ هکتار به ۱۶۳ هکتار ارتقا یافت و تنوع محصولات آن به گونه‌ای گسترش یافت که اکنون انواع خودروهای تجاری، سواری سدان، موتورسیکلت و اتوبوس را شامل می‌شود.
مدیریت حرفه‌ای و رشد سودآوری در شرایط چالش‌برانگیز
پس از خصوصی‌سازی، گروه بهمن با بهره‌گیری از مدیریت حرفه‌ای و خلاقیت در فرآیندهای تولید و ارائه خدمات، توانست به یکی از معدود شرکت‌های سودده خودروسازی ایران تبدیل شود. سهامداران این گروه، به دلیل تجربه بالا در صنعت خودرو، به‌خوبی توانستند ساختار چابکی ایجاد کنند که این امکان را فراهم می‌کند تا بدون وابستگی به حمایت‌های دولتی، بر اساس افزایش فروش و ارتقای کیفیت محصولات به سودآوری برسند.
افزایش تولید و سهم بازار
در سال‌های اخیر، گروه بهمن تولید خود را از 37 هزار دستگاه در سال ۱۴۰۱ به بیش از ۴۶ هزار دستگاه در سال ۱۴۰۲ افزایش داده است و حدود ۲۰ درصد از سهم بازار وانت و ۱۰ درصد از سهم بازار سوو را به خود اختصاص داده است. این شرکت همچنین در رتبه‌بندی فروش، جایگاه ۵۹ و در رشد فروش جایگاه ۱۰ را در بین ۱۰۰ شرکت برتر ایران کسب کرده است.
اهمیت مشتری‌مداری و توسعه خدمات پس از فروش
با تمرکز بر رضایت مشتری، گروه بهمن موفق به راه‌اندازی مرکز رضایتمندی مشتری(CHC) شده است. این مرکز، همراه با مدرن‌ترین واحد خدمات پس از فروش در میان خودروسازان داخلی، نشان‌دهنده تعهد این شرکت به مشتریان و تلاش برای افزایش سطح رضایتمندی آنان است.
خصوصی‌سازی؛ کلید موفقیت در صنعت خودروسازی ایران
موفقیت گروه بهمن در سایه اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی، نمونه‌ای از توانمندی بخش خصوصی در ایجاد تحول در صنایع بزرگ است. خصوصی‌سازی این امکان را فراهم کرد تا شرکت بدون وابستگی به سیاست‌های دولتی، بر اهداف توسعه‌ای خود متمرکز شود و در عین حال توانایی خود را برای مواجهه با چالش‌های تحریمی و اقتصادی نشان دهد. در مقابل، شرکت‌های خودروساز دولتی همچون ایران‌خودرو و سایپا همچنان به حمایت‌های دولتی وابسته‌اند و ظرفیت نوآوری و انعطاف‌پذیری لازم را در اختیار ندارند.
تجربه گروه بهمن نشان می‌دهد که خصوصی‌سازی علمی و اصولی می‌تواند به رشد و پیشرفت صنعت خودرو در ایران منجر شود. این تحول، علاوه بر سودآوری، به بهبود کیفیت محصولات و افزایش رضایتمندی مشتریان نیز انجامیده است. انتظار می‌رود که این روند به‌زودی در ایران‌خودرو نیز اجرا شود تا بتوان از مزایای ساختار چابک و مدیریت خصوصی بهره‌مند شد.
به طور کلی، خصوصی‌سازی گروه بهمن نمونه‌ای از این واقعیت است که حضور بخش خصوصی در صنعت خودرو، نه تنها به رشد اقتصادی و صنعتی کشور کمک می‌کند، بلکه باعث توسعه خدمات مشتری‌محور و بهبود کیفیت تولیدات داخلی نیز می‌شود. اکنون زمان آن فرا رسیده است که سیاستگذاران کشور از این تجربه بهره گرفته و زمینه را برای ورود واقعی بخش خصوصی به عرصه خودروسازی ایران فراهم آورند.