قدیمی‌ترین سازه‌های ساخت بشر از کلبه‌های ساده گرفته تا معابد بزرگ و هرم‌های پیش از تاریخ، گواهی بر نوآوری و خلاقیت انسانی در طول تاریخ و شاهکارهایی در معماری و مهندسی است. آشنایی و کاوش در این سازه‌ها می‌تواند بینش عمیقی از تاریخ و فرهنگ بشری فراهم بیاورد.
به گزارش ایمنا، سازه‌های قدیمی ساخته دست بشر که در طول تاریخ دوام آورده‌اند، شامل کلبه‌های کوچک، معابد مگالیتیک، هرم‌های پیش از تاریخ، تپه‌های باستانی و شگفتی‌های مهندسی بومیان، نشان‌دهنده تلاش‌های بشریت برای ساخت پناهگاه و مکانی برای عبادت و آرامش است که دیدگاه‌های ارزشمندی درباره تاریخ طولانی و خلاقانه بشر ارائه می‌دهد. در ادامه قدیمی‌ترین شاهکارهای ساخته بشر در قاره‌های مختلف جهان معرفی می‌شود.
دولمن منگا (Menga dolmen) بزرگ‌ترین سازه مگالیتیک یا خرسنگی شناخته‌شده در اروپا است که در منطقه باستان‌شناسی آنتکرا در اندلس قرار دارد. تاریخ ساخت این مقبره به اوایل عصر مس، حدود ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد برمی‌گردد و به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین آثار مهندسی دوره نوسنگی شناخته می‌شود.
این سازه از بلوک‌های سنگی بزرگ ساخته شده است تا اتاق‌های تدفینی را درون تپه‌ای خاکی ایجاد کند. دانشمندان بر این باور هستند که انسان‌های پیش از تاریخ برای جابه‌جایی این سنگ‌ها به بالا، از طناب‌های درختی، گره‌های ویژه، داربست‌های چوبی و قوانین جاذبه و همچنین نیروی گروهی از کشاورزان بهره برده‌اند.
قدیمی‌ترین سازه عکاسی‌شده انگلستان که بین سال‌های ۳۰۰۰ تا ۱۵۲۰ پیش از میلاد در شش مرحله ساخته شده است، در دشت ساحلی سالسبوری واقع شده است که محل تجمع مذهبی و آئینی بوده و به‌طور خاص برای هم‌راستایی با خورشید در زمان طولانی‌ترین و کوتاه‌ترین روزهای سال طراحی شده است. سازه استون‌هنج (Stonehenge) از سنگ‌های بزرگ ایستاده و سنگ‌های آبی کوچک‌تری ساخته شده است که به‌شکل شگفت‌آوری از جنوب ولز (حدود ۱۶۱ کیلومتر دورتر) منتقل شده‌اند.
نیوگرنج (newgrange) یک مقبره و مجموعه معبد در شرق ایرلند است که در دوران نوسنگی حدود ۳۲۰۰ پیش از میلاد با سنگ‌های گل‌چینی رودخانه بویان ساخته شده است. این سازه نزدیک به ۸۰ متر قطر دارد و با ۹۷ سنگ محصور شده است که تزئینات هنری دارند و درون آن اتاقی به‌شکل صلیب وجود دارد که سقف طاق‌دار آن پس از پنج هزار سال همچنان ضد آب مانده است. نیوگرنج نه‌تنها یک مکان تدفینی بلکه یک مکان روحانی و آئینی است که هر سال نور خورشید در روزهای نزدیک به انقلاب زمستانی، درست به مرکز این گور می‌تابد و نشان از اعتقادات نیاکان ایرلندی دارد.
کاخ پادشاهان که در سال ۲۰۲۲ کشف شد، تخمین زده می‌شود که ۴۵۰۰ سال عمر داشته باشد. این کاخ زمانی قلب شهر باستانی سومری گرسو در عراق کنونی بود که زیر شن‌های بیابان تلو پنهان مانده بود. باستان‌شناسان موزه بریتانیا با استفاده از تصویربرداری پهپادی وجود آن را کشف کردند. سومری‌ها یکی از قدیمی‌ترین فرهنگ‌های بین‌النهرین هستند که به‌عنوان پیشگامان نوشتن، شهرسازی و تدوین قوانین شناخته می‌شوند. این کاخ نماد دوستی و شکوفایی فرهنگی در باستان‌شناسی است و اطلاعات فراوانی درباره ساختار اجتماعی و سیاسی آن زمان در اختیار باستان‌شناسان قرار می‌دهد.
شهر باستانی دالاویر (Dholavira) در غرب هند حدود ۳۰۰۰ تا ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد مورد استفاده قرار می‌گرفته است. دالاویر به‌عنوان مرکز جنوبی فرهنگ هاراپا شناخته می‌شود که نخستین فرهنگ شهری شناخته‌شده در شبه‌جزیره هند است و به‌طور شگفت‌انگیزی تاکنون حفظ شده است. در میان سازه‌های تاریخی دالاویر، یک قلعه، خانه‌هایی با اندازه‌ها و طبقات مختلف و ۶ نوع مختلف سنگ قبر وجود دارد. ساکنان این شهر یک سیستم مدیریت آب پیشرفته ایجاد کرده بودند تا از جریان‌های فصلی بهره‌برداری کنند که نشان‌دهنده مهارت‌های برجسته مهندسی و معماری در جوامع باستانی هند است.
شهر سوخته یکی از بزرگ‌ترین و غنی‌ترین مکان‌های عصر برنز در خاورمیانه است که در سواحل رود هیرمند حدود ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد بنا شده و سه مرتبه در تاریخ خود دچار آتش‌سوزی شده است. آخرین آتش‌سوزی حدود ۱۸۰۰ سال پیش از میلاد موجب نابودی آن و تبدیل شدن به یک شهر غیرقابل سکونت شده است. تحقیقات جدید تخمین می‌زند که تاریخ ساخت آن ۳۰۰ سال بیشتر از آنچه پیش از آن تصور می‌شد، یعنی حدود ۳۸۰۰ سال پیش از میلاد است. ساختارهای موجود در شهر سوخته شامل دیوارها، ساختمان‌های بزرگ و قبرستان است و نشان از پیشرفته‌ترین اجتماعات فرهنگی در شرق ایران دارد.
پیش از اینکه تمدن هاراپا شهرهایی همچون دالاویر را بسازد، گروهی دیگر در دره سند سازه‌های قدیمی‌تری را بنا کرده بودند. مهرگهر واقع در بلوچستان پاکستان، ساختمان‌هایی از گل دارد که حدود هفت هزار سال پیش از میلاد ساخته شده است و این مکان را به قدیمی‌ترین منطقه نوسنگی در شمال غرب شبه‌قاره هند تبدیل می‌کند. حدود ۵۵۰۰ سال پیش از میلاد، مهرگهر یک جامعه زراعی و دامپروری بود و تصور می‌شود که قدیمی‌ترین سازه‌های کشف‌شده در این مکان بیشتر برای ذخیره‌سازی محصولات کاربرد داشته‌اند. این یافته‌ها نمایانگر آغاز زراعت و تأسیس شهرها در هند باستان هستند.
تل قرامل (Tell Qaramel) به دوره‌های نوسنگی اولیه تعلق دارد و تاریخ آن به نیمه هزاره دوازدهم پیش از میلاد می‌رسد و تا حدود ۹۶۵۰ پیش از میلاد ادامه دارد. قدیمی‌ترین سازه‌های کشف‌شده در این مکان پنج برج استوانه‌ای شکل است که به‌عنوان قدیمی‌ترین ساختمان‌های شناخته‌شده از نوع خود در جهان ثبت شده است. این سازه‌ها نشان‌دهنده پذیرش فرهنگ نوسنگی توسط جوامع مختلف در خاورمیانه و تأسیس محیط‌های اجتماعی هستند که با استفاده از گل و سنگ ساخته شده‌اند و با کشاورزی پایدار تداوم یافته‌اند.
گونونگ پادانگ روی یک آتشفشان خاموش در جاوه غربی اندونزی بنا شده است و به‌عنوان یک سازه مگالیتیک شناخته می‌شود. به‌تازگی یک مطالعه علمی در سال ۲۰۲۳ منتشر شد و ادعا کرد که یک سازه هرمی‌شکل زیر سطح گونونگ پادانگ قرار دارد و احتمال می‌رود بیش از ۲۵ هزار سال قدمت داشته باشد. این موضوع در صورت صحت، این مکان را به‌عنوان قدیمی‌ترین هرم شناخته‌شده در جهان مطرح می‌کند.
تپه‌های کاهوکیا با ثبت در فهرست میراث یونسکو به‌عنوان بزرگ‌ترین سکونتگاه پیشاکلمبیایی در شمال مکزیک شناخته می‌شوند. کاهوکیا تنها باقی‌مانده از نخستین شهر بزرگ آمریکای شمالی است که بین سال‌های ۸۰۰ تا ۱۴۰۰ میلادی مسکونی بوده است و حدود ۲۰ هزار نفر از مردم می‌سی‌سی‌پی در آن ساکن بودند. بازدیدکنندگان می‌توانند در این منطقه تاریخی چندین سازه قدیمی ساخته دست بشر از جمله ۵۱ تپه را مشاهده کنند که به‌عنوان بنیاد ساختمان‌ها و گورهای تدفینی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
لاونتا توسط اولمک‌ها، نخستین تمدن پیشرفته پیشاکلمبیایی، در مزوآمریکا تأسیس شده و قدمت آن به بیش از ۳۰۰۰ سال می‌رسد. در هزاره اول پیش از میلاد، لابنتا مهم‌ترین سکونتگاه در مزوآمریکای غیرمایا بود که شامل چندین سازه اصلی است که همه در محوری با هشت درجه انحراف به سمت غرب از شمال قرار گرفته‌اند و نشان می‌دهد سازندگان برای هم‌راستایی آن‌ها با ستارگان در آن زمان برنامه‌ریزی کرده بودند.
یکی از بزرگ‌ترین اهرام جهان در جنگل‌های گواتمالا پنهان شده است؛ لادانتا به همراه سایر بخش‌های شهر ال‌میرا زمانی مرکز تمدن مایا بود و یک معبد سنگی عظیم داشت که ساخت آن نیاز به ۱۵ میلیون روز کار سخت داشته است. تاریخ لادانتا به حدود ۳۰۰ سال پیش از میلاد برمی‌گردد و این مکان بلندترین سازه ساخته‌شده توسط مایاها به‌شمار می‌رود که محل سکونت حدود ۲۰۰ هزار نفر بوده است.