همه ما به نوعی در طول زندگی با تجربیات دشوار و ناگوار مواجه شدهایم؛ اما برخی از این تجربیات چنان شدید و تأثیرگذار هستند که ممکن است ردپای آنها تا سالها باقی بماند.
به گزارش همشهری آنلاین، اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD از نتایج این تجارب محسوب میشود که گاه زندگی فرد را بهطور جدی تحتالشعاع قرار میدهد.
PTSD یا اختلال استرس پس از سانحه به نوعی واکنش روانی به تجربیات آسیبزای عمیق اشاره دارد. این مقاله جامع به شما کمک میکند درک بهتری از ptsd چیست، علائم، دلایل، روشهای درمان، و همچنین نحوه برخورد با افراد مبتلا پیدا کنید.
در تعریف اینکه ptsd چیست باید بگوییم که این اصطلاح به معنای اختلال استرس پس از سانحه است. این اختلال زمانی رخ میدهد که فرد در معرض رویدادی بسیار آسیبزا، استرسآور و تروماتیک قرار میگیرد. PTSD اولین بار به طور گسترده در بین سربازان بازگشته از جنگ مشاهده شد؛ اما بعداً مشخص شد که هر کسی که تجربهای بسیار ناخوشایند و آسیبزا داشته باشد میتواند به این اختلال دچار شود. از جمله شرایطی که میتوانند باعث PTSD شوند:
حوادث طبیعی مانند زلزله، سیل؛
تصادفات رانندگی شدید؛
تجاوز جنسی و خشونتهای خانگی؛
مرگ عزیزان.
حالا دانستیم ptsd چیست، در ادامه به علل ابتلا و روشهای درمان نیز به صورت مفصل میپردازیم.
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) به دلایل مختلفی بروز میکند که کمی قبل به صورت خیلی جزئی به آنها پرداختیم و معمولاً زمانی رخ میدهد که فرد در معرض تجربیات شدیداً آسیبزا و تروماتیک قرار میگیرد. در این حالت، ذهن و بدن فرد دچار واکنشهای طولانیمدت میشود که میتواند زندگی روزمره او را تحت تأثیر قرار دهد. حالا بعد از بررسی اینکه ptsd چیست، اینجا به علل اصلی و دلایلی که باعث ابتلا به PTSD میشود، اشاره میکنیم:
تجربیات بسیار تلخ و استرسآور میتوانند سیستم عصبی را به شدت تحریک کرده و آن را در وضعیت اضطراب مداوم نگه دارند. برخی از موقعیتهایی که میتوانند باعث PTSD شوند عبارتند از:
● تجربه جنگ یا درگیریهای مسلحانه به ویژه در سربازان؛
● حوادث طبیعی مانند زلزله، سیل، و طوفان؛
● تجاوز جنسی یا جسمی؛
● تصادفات رانندگی شدید یا حوادث ناگوار؛
● خشونتهای خانگی یا تجارب کودکی تلخ؛
● شاهد مرگ یا جراحت شدید شخصی دیگر بودن.
این تجربیات ممکن است موجب شوند که سیستم عصبی بدن دائماً در حالت هشدار باقی بماند و ذهن نتواند این تجربیات را به درستی پردازش کند.
هنگامی که فرد با رویدادی آسیبزا مواجه میشود، مغز به شکل طبیعی هورمونهای استرس مانند آدرنالین و کورتیزول را ترشح میکند که به بدن کمک میکند تا در مقابل خطر واکنش نشان دهد. در افراد مبتلا به PTSD، این سیستم هورمونی به درستی تنظیم نمیشود و مغز در حالت ترس و هشدار باقی میماند. این اختلال در مغز، باعث میشود که فرد نسبت به خطرات خیالی و حتی محرکهای کوچک نیز واکنش شدید نشان دهد.
برخی از افراد به دلایل ژنتیکی و سابقه خانوادگی بیشتر در معرض PTSD هستند. به طور مثال:
سابقه خانوادگی و ژنتیک میتواند خطر اضطراب یا افسردگی و PTSD را افزایش دهد. پژوهشها نشان دادهاند که برخی ژنها میتوانند بر واکنش افراد نسبت به استرس تأثیر بگذارند و اگر افراد سابقه خانوادگی و تجربه مشکلات روانی داشته باشند، ممکن است مستعدتر نیز باشند.
تجارب تلخ در دوران کودکی مانند بیتوجهی والدین، خشونت خانگی، سوءاستفاده یا محیط پرتنش خانوادگی، فرد را نسبت به PTSD آسیبپذیرتر میکند. این نوع تجربیات در کودکی باعث تغییرات بلند مدت در مغز میشود و فرد را نسبت به تجربیات آسیبزا در بزرگسالی حساستر میکند.
هنگامی که این درک برایتان حاصل شد که ptsd چیست، سپس داشتن حمایت اجتماعی پس از تجربه یک حادثه آسیبزا میتواند به کاهش تأثیرات آن کمک کند. اما افرادی که حمایت اجتماعی کافی ندارند، بهویژه در دوره پس از حادثه، ممکن است علائم PTSD را بیشتر تجربه کنند. در واقع، احساس تنهایی و عدم درک از سوی دیگران، استرس و اضطراب فرد را تشدید میکند.
در برخی موارد، مغز به دلیل شدت تجربه آسیبزا نمیتواند خاطرات مربوط به آن را به درستی پردازش کند. این خاطرات به صورت خاطرات ناتمام و ناخوشایند باقی میمانند و هر بار که به یاد میآیند، فرد همان ترس و اضطراب را تجربه میکند. این مشکل در پردازش باعث میشود فرد نتواند از خاطره آن رویداد جدا شود.
برخی افراد به طور طبیعی از نظر ساختار شخصیتی نسبت به استرس حساستر هستند. این حساسیت ممکن است باعث شود که آنها نتوانند به سرعت خود را با تجربیات آسیبزا تطبیق دهند و به همین دلیل احتمال ابتلا به PTSD در آنها بیشتر است.
علائم PTSD ممکن است بین افراد مختلف متفاوت باشد؛ اما پس از بررسی موضوع ptsd چیست، حالا برخی از نشانهها رایج و مشخص ptsd چیست را شرح میدهیم:
افراد مبتلا ممکن است حادثهای را بارها در ذهن مرور کنند. این حالت به فلاشبک شناخته میشود و با یادآوری ناگهانی و شدید خاطرات، فرد را دچار ترس و اضطراب شدید میکند. این خاطرات ممکن است با محرکهای خاصی مانند بوی خاص، صدا، یا حتی کلمات خاصی برانگیخته شوند.
بسیاری از افراد مبتلا به PTSD از صحبت درباره حادثهی ناگوار اجتناب میکنند. آنها سعی میکنند خاطرات خود را سرکوب کنند و از رفتن به مکانها یا انجام فعالیتهایی که آنها را به یاد حادثه میاندازد دوری کنند.
این علائم شامل احساس ناامیدی، بیارزشی، گناه و کاهش اعتماد به نفس است. فرد تحت این علائم نسبت به زندگی و آینده بیعلاقه میشود و احساس میکند که زندگیاش بدون معنا و بیهدف است. همچنین احتمال دارد از عزیزان و دوستان خود فاصله بگیرد و ازارتباطات اجتماعی کنارهگیری کند.
این اختلال میتواند بر ویژگیهای فیزیکی و عاطفی فرد تأثیر بگذارد. فرد مبتلا ممکن است در به خواب رفتن یا بیدار شدن مشکل داشته باشد، تحریکپذیری بیشتری نسبت به گذشته نشان دهد، یا حتی واکنشهای ناگهانی و پرخاشگرانه از خود نشان دهد. همچنین ممکن است بیقراری و اضطراب جسمی را تجربه کند.
این افراد ممکن است تمایل به انزوا و دوری از جامعه داشته باشند، زیرا احساس میکنند هیچکس نمیتواند آنها را درک کند. این انزوا بهتدریج میتواند به افسردگی و افزایش اضطراب منجر شود و فرد را از داشتن یک زندگی عادی محروم کند.
درمان ptsd شامل روشهای مختلفی است که با توجه به شدت علائم، نیازهای بیمار و سابقه فردی متفاوت هستند. این روشها در سه دسته اصلی شامل رواندرمانی، دارودرمانی و درمانهای جایگزین و مکمل قرار میگیرند. در ادامه با مؤثرترین روشهای درمانی برای PTSD آشنا میشویم:
این روش به فرد کمک میکند تا الگوهای تفکری و رفتاری منفی خود را شناسایی و اصلاح کند. روش روان درمانی به یادگیری مهارتهای مقابلهای برای مقابله با خاطرات و عواطف منفی پرداخته و با مرور مجدد تجربههای تلخ، فرد با آنها کنار میآید.
درمانهای حساسسازی مجدد و پردازش مجدد: در این روش، از حرکات چشم برای پردازش تجربیات آسیبزا استفاده میشود و کمک میکند تا ذهن فرد بتواند با تجربهی تلخ کنار بیاید.
فرد ممکن است با حضور در گروههایی که اعضای آن تجربیات مشابهی دارند، احساس حمایت و فهم متقابل پیدا کند که به بهبود علائم کمک میکند.
بیمار میآموزد که تجربیات منفی و خاطرات ناراحتکننده را به شکلی منطقی و واقعبینانهتر درک کند. برای مثال، به او کمک میشود باور کند که حادثه اتفاقی بوده و او هیچ کنترلی بر آن نداشته است.
درمان مواجهه طولانیمدت: این روش به بیمار کمک میکند تا به جای اجتناب از خاطرات یا موقعیتهای ترسناک، به تدریج با آنها مواجه شود. این روش در چند مرحله انجام میشود:
1. آموزش تکنیکهای تنفس؛
2. مواجههسازی در تخیل؛
3. مواجهه واقعی.
در این روش، بیمار به تدریج با خاطرات یا موقعیتهایی که از آنها ترس دارد روبهرو میشود تا یاد بگیرد که به صورت تدریجی از اضطرابش کاسته شود. مواجهه تدریجی با موقعیتهای ناراحتکننده به فرد کمک میکند که حساسیت کمتری نسبت به این موقعیتها پیدا کند.
هدف کلی این درمانها کمک به فرد برای مدیریت علائم، پردازش تجربههای آسیبزا و بازیابی توانایی برای یک زندگی متعادل و سالم است. در ادامه به شیوههای دارو درمانی نیز میپردازیم.
دارودرمانی معمولاً به تنهایی استفاده نمیشود و همزمان با رواندرمانی به کاهش علائم جسمی و عاطفی کمک میکند. داروهای تجویز شده برای PTSD شامل موارد زیر است:
سروتونین مانند سرترالین و پاروکستین جزو داروهای اصلی تجویزی برای PTSD هستند. این داروها به کاهش اضطراب، افسردگی و بیقراری کمک میکنند و عوارض جانبی نسبتاً کمتری دارند.
داروهای ضد اضطراب مانند بنزودیازپینها میتوانند به طور موقت به کنترل علائم شدید اضطراب کمک کنند، اما به دلیل خطر اعتیاد، بهتر است تحت نظارت دقیق پزشک استفاده شوند.
داروهای ضد افسردگی سه حلقهای: این داروها مانند آمیتریپتیلین و ایمیپرامین ممکن است در برخی موارد تجویز شوند و به کاهش افسردگی و بیخوابی کمک کنند؛ اما معمولاً عوارض جانبی بیشتری دارند.
پریپرانولول و داروهای مهارکننده بتا: این داروها برای کاهش علائم جسمانی ناشی از استرس مثل تپش قلب و عرق کردن تجویز میشوند و میتوانند به فرد کمک کنند که آرامتر بماند.
نکته: با این حال، دارودرمانی بهتر است با رواندرمانی ترکیب شود تا نتایج بهتری به همراه داشته باشد.
کنار رواندرمانی و دارودرمانی، برخی روشهای مکمل نیز برای کاهش علائم PTSD به کار میروند که باید در بررسی ptsd چیست به آن بپردازیم.
مراقبه و ذهنآگاهی به فرد کمک میکنند تا ذهن خود را از تمرکز بر روی خاطرات دردناک دور کرده و در لحظه حال متمرکز شود. تمرینات ذهنآگاهی میتواند به فرد کمک کند که کمتر درگیر خاطرات آسیبزا باشد و بتواند آرامش بیشتری پیدا کند.
یوگا و تمرینات تنفسی: یوگا و تمرینات تنفسی میتوانند به کاهش استرس و تنشهای جسمی کمک کنند. حرکات و تکنیکهای یوگا میتوانند به فرد کمک کنند که احساس راحتی بیشتری داشته و تمرکز خود را افزایش دهد.
طب سوزنی نیز به عنوان یک روش مکمل در برخی از موارد برای درمان PTSD مؤثر بوده است. طب سوزنی از طریق تأثیر بر نقاط خاص بدن میتواند به کاهش استرس و افزایش آرامش کمک کند.
موسیقیدرمانی و هنر درمانی: موسیقی و هنر میتوانند ابزاری قدرتمند برای بیان احساسات باشند. در موسیقیدرمانی و هنر درمانی، فرد با خلق آثار هنری یا گوش دادن به موسیقی به آرامش میرسد و میتواند احساسات پیچیده و سرکوبشده خود را بیان کند.
تغذیه سالم و ورزش منظم: تغذیه مناسب و ورزش منظم میتوانند تأثیرات مثبتی بر سلامت روان داشته باشند. تغذیه سالم میتواند به بهبود خلق و خوی فرد کمک کند و ورزش به عنوان یک روش طبیعی برای کاهش استرس شناخته میشود و باعث افزایش انرژی و بهبود خواب میشود.
اگر کسی که با او در ارتباط هستید به PTSD مبتلاست، سعی کنید بدون اینکه قضاوت به سخنان او گوش دهید. درک و همدردی بدون الزام به صحبت دربارهی حادثه، از بهترین راهها برای کمک است. فرد مبتلا معمولاً نیاز به فضا و حریم خصوصی دارد، بنابراین از اصرار برای مواجهه با خاطرات تلخ خودداری کنید. تشویق او به مراجعه به مشاوره یا روانپزشک میتواند کمک بزرگی به او کند، اما این کار باید با آرامش و بدون فشار انجام شود.
درمان PTSD معمولاً یک فرآیند طولانیمدت است و بسته به شدت علائم و پاسخدهی فرد به درمان، میتواند چند ماه تا چند سال طول بکشد. تکرار منظم جلسات درمانی و پیگیری توصیههای پزشک میتواند به بهبود فرد کمک کند. بهطور کلی، ترکیب چند روش درمانی، تأثیر بهتری در درمان PTSD دارد و باید از ناامید شدن و قطع درمان خودداری کرد.
حالا متوجه شدیم ptsd چیست، اگر شما یا فرد مبتلا، علائمی مانند اضطراب شدید، افسردگی مزمن، بیخوابی یا علائم جسمی و روحی دیگر دارید که به مرور زمان کاهش نمییابد، در وهله اول به یک متخصص روانشناسی یا روانپزشکی مراجعه کنید. همچنین اگر به دلیل این اختلال، کیفیت زندگی شما به شدت افت کرده است، درمان به موقع میتواند تفاوت چشمگیری ایجاد کند..
در پایان باید به این موضوع اشاره کرد که تابوی مراجعه به پزشک روانشناس باید در عصر و قرن مدرن کنونی شکسته شود و باید بدانیم که در مواقع خاص و سردرگمی در زندگی باید با متخصص مناسب مشورت کرد. پاسخ به اینکه ptsd چیست نیز اختلالی پیچیده و چالشبرانگیزی است که میتواند زندگی فرد را در ابعاد مختلفی تحت تأثیر قرار دهد.
این اختلال قابلدرمان است و با استفاده از درمانهای مناسب، حمایت اجتماعی و درک درست از این شرایط، فرد میتواند به آرامش و تعادل برسد. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان با PTSD دستوپنجه نرم میکنید، به خاطر داشته باشید که کمک گرفتن از متخصصین میتواند اولین گام بزرگ برای یک زندگی بهتر و متعادل باشد.