حمیدرضا نظری در دنیای اقتصاد نوشت: هر گونه تغییر در قیمت سهام، به‌طور مستقیم قیمت آپشن را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. به این ترتیب، وجود دامنه نوسان در سهام پایه می‌تواند اجرای برخی از استراتژی‌های پیچیده آپشن را محدود کند و این امر باعث شده است که بسیاری از سرمایه‌گذاران نتوانند به‌طور کامل از پتانسیل‌های بازار آپشن استفاده کنند.
در سال‌های اخیر، یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات در بازار سرمایه ایران، دامنه نوسان قیمت و اثرات آن بر بازار‌های مالی، به‌ویژه بازار مشتقه، بوده است. سیاستگذاران مالی از دامنه نوسان به‌عنوان ابزاری برای کنترل رفتار‌های سرمایه‌گذاران و کاهش نوسانات شدید قیمت استفاده کرده‌اند. اما در حوزه قرارداد‌های اختیار معامله (آپشن‌ها)، این ابزار می‌تواند منجر به محدودیت‌هایی در اجرای استراتژی‌های پیچیده و تحلیل‌محور شود.
در این یادداشت، به بررسی تاثیرات احتمالی حذف دامنه نوسان در بازار اختیار معامله ایران پرداخته و فرصت‌ها و تهدیدات این تغییر را تحلیل می‌کنیم. آپشن‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزار‌های مشتقه، نقش کلیدی در پوشش ریسک دارند. سرمایه‌گذاران از قرارداد‌های اختیار خرید (Call) و فروش (Put) برای محافظت از خود در برابر نوسانات قیمت سهام استفاده می‌کنند. به‌عنوان مثال، اگر سرمایه‌گذاری نگران کاهش قیمت یک سهم باشد، می‌تواند از قرارداد فروش (Put) برای محافظت از دارایی خود بهره بگیرد. اما در بازار اختیار معامله ایران، دامنه نوسان قیمت سهام بر ارزش‌گذاری آپشن‌ها تاثیر مستقیم دارد.
هر گونه تغییر در قیمت سهام، به‌طور مستقیم قیمت آپشن را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. به این ترتیب، وجود دامنه نوسان در سهام پایه می‌تواند اجرای برخی از استراتژی‌های پیچیده آپشن را محدود کند و این امر باعث شده است که بسیاری از سرمایه‌گذاران نتوانند به‌طور کامل از پتانسیل‌های بازار آپشن استفاده کنند. حذف دامنه نوسان در بازار آپشن‌ها می‌تواند به آزادسازی بازار و بهبود نقدینگی آن کمک کند.
در بورس‌های پیشرفته‌ای مانند ایالات متحده، آپشن‌ها بدون محدودیت دامنه نوسان معامله می‌شوند، که این موضوع به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد تا استراتژی‌های پیچیده‌تری را بدون محدودیت‌های قیمتی اجرا کنند. این سیاست می‌تواند به تحلیل‌محور شدن بیشتر بازار و کاهش دستکاری‌های قیمتی کمک کند.
به‌علاوه، نقدینگی بیشتر می‌تواند هزینه معاملات را برای فعالان بازار کاهش دهد. در بورس‌های پیشرفته، حذف دامنه نوسان باعث افزایش کارایی و عمق بازار شده است. برای مثال، در بورس‌های ایالات متحده، عدم وجود محدودیت‌های دامنه نوسان به سرمایه‌گذاران امکان داده است که به‌طور آزادانه از ابزار‌های مشتقه استفاده کرده و استراتژی‌های معاملاتی پیچیده‌تری را پیاده‌سازی کنند. این امر به افزایش عمق بازار، کاهش هزینه‌های معاملاتی و جذب سرمایه‌گذاران بیشتر منجر شده است.
از سوی دیگر، حذف دامنه نوسان می‌تواند موجب افزایش نوسانات شدید در کوتاه‌مدت شود، به‌ویژه برای سرمایه‌گذاران کم‌تجربه که ممکن است تحت‌تاثیر هیجانات بازار قرار گیرند. این امر می‌تواند زیان‌های قابل‌توجهی برای این دسته از سرمایه‌گذاران به همراه داشته باشد. به همین دلیل، آموزش سرمایه‌گذاران درباره ابزار‌های مشتقه و اهمیت مدیریت ریسک در چنین شرایطی حیاتی است.
اما تجربه کشور‌های در حال توسعه نشان می‌دهد که بدون تقویت قوانین نظارتی و ایجاد زیرساخت‌های آموزشی، حذف دامنه نوسان می‌تواند بازار را با نوسانات شدید مواجه کند و ریسک‌های سیستماتیک ایجاد کند. در ایران، اقتصاد ناپایدار و نوسانات شدید قیمت ارز می‌تواند چالش‌های جدیدی برای حذف دامنه نوسان ایجاد کند.
نوسانات غیرقابل پیش‌بینی اقتصادی و سیاسی ممکن است بازار آپشن‌ها را در معرض ریسک‌های بیشتری قرار دهد. از این رو، لازم است که به‌موازات حذف دامنه نوسان، سازوکار‌هایی برای تقویت شفافیت بازار، افزایش نظارت و آموزش سرمایه‌گذاران ایجاد شود. اما در این میان برخی راهکار‌ها می‌تواند ریسک احتمالی را کاهش دهد که به برخی موارد آن می‌پردازیم.
افزایش شفافیت و اطلاع‌رسانی: بازار سرمایه باید با ارائه اطلاعات دقیق و به‌روز به سرمایه‌گذاران، شفافیت لازم را فراهم کند تا آنها بتوانند تصمیمات هوشمندانه‌تری بگیرند.
آموزش و فرهنگ‌سازی: سازمان‌های ناظر باید برنامه‌های آموزشی گسترده‌ای را برای آشنایی سرمایه‌گذاران با ریسک‌ها و فرصت‌های بازار آپشن‌ها ایجاد کنند. این آموزش‌ها باید شامل روش‌های مدیریت ریسک و استفاده صحیح از ابزار‌های مشتقه باشد.
تقویت نظارت و قوانین حمایتی: برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی و افزایش ریسک‌های غیرقابل‌پیش‌بینی، نظارت‌های قانونی باید به‌روز و متناسب با تغییرات جدید بازار باشد.