در سال‌های اخیر امارات به‌طور پیوسته سعی کرده تا ادعای مالکیت خود بر جزایر سه‌گانه ایرانی شامل تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی را به طرق مختلف در عرصه بین‌المللی مطرح کند. این تلاش‌ها اغلب از طریق امضای اسناد و توافقنامه‌های بین‌المللی با کشورهای مختلف صورت می‌گیرد که در بندهایی از این اسناد به‌طور غیرمستقیم یا مستقیم به مالکیت این جزایر اشاره می‌شود.
به گزارش فرهیختگان، این رویکرد امارات در سال‌های گذشته نیز مشاهده شده است اما اخیرا با دخالت بازیگران بیشتری از جمله اتحادیه اروپا همراه بوده و این موضوع حساسیت‌ها و واکنش‌های جدی‌ای را به دنبال داشته است. هرچند ایران همواره با رویکرد دیپلماتیک به مقابله با این اظهارات واهی پرداخته است اما با توجه به تداوم رویکرد ادعایی امارات علی‌رغم واکنش‌های ایران به نظر می‌رسد راهبردهایی در بعد سلبی و ایجابی باید در پیش گرفته شود تا هم تصویر حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه را برجسته‌تر از قبل کند و هم تداوم رویکرد تنش‌زای امارات را بی‌هزینه نگذارد.
جزایر سه‌گانه از نظر تاریخی و حقوقی بخشی از خاک ایران به شمار می‌روند و این موضوع بارها توسط مراجع مختلف تاریخی و حقوقی از جمله سازمان ملل متحد تایید شده است. با این حال امارات متحده عربی با تکیه بر برخی تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی سعی داشته تا از طریق توافقنامه‌های سیاسی و اقتصادی با سایر کشورها به‌ویژه در منطقه خلیج‌فارس این ادعاها را تقویت کند.
نمونه‌ای از این تلاش‌ها امضای بیانیه‌ها و تفاهماتی با آمریکا، چین و روسیه بود که در آن‌ها به‌طور ضمنی موضوع مالکیت بر جزایر سه‌گانه مطرح شد. این اقدام با واکنش شدید ایران همراه بود و تهران از طریق مجاری دیپلماتیک و بیانیه‌های رسمی این ادعاها را به‌طور کامل رد و تاکید کرد که هرگونه توافق یا سندی که با هدف تضعیف مالکیت ایران بر این جزایر امضا شود فاقد مشروعیت قانونی است. با وجود این واکنش‌ها امارات همچنان به تلاش‌های خود ادامه می‌دهد و اخیرا اتحادیه اروپا نیز به این موضوع پرداخته است.
در بیانیه‌ای که پس از نشست مشترک بین اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج‌فارس صادر شد از تهران خواسته شده است تا به آنچه «اشغال سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی» نامیده شده بود، پایان دهد. این بازی دیپلماتیکی که امارات برای تقابل سیاسی با ایران به راه انداخته اما با روش‌های مختلفی قابل مهار است.
ایران باید همچنان به تلاش‌های دیپلماتیک خود در ردّ ادعاهای امارات ادامه دهد. یکی از مهم‌ترین ابزارهای دیپلماتیک در این زمینه به‌کارگیری توانایی‌های دیپلماتیک ایران در سازمان‌های بین‌المللی همچون سازمان ملل متحد است. ایران باید از این سازمان‌ها به‌عنوان تریبونی برای تثبیت مالکیت خود بر جزایر سه‌گانه استفاده کرده و از هر فرصتی برای ردّ این ادعاها بهره‌برداری کند. همچنین تقویت روابط ایران با کشورهای بزرگ و تاثیرگذار بین‌المللی همچون چین، روسیه و اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد می‌تواند به تضعیف ادعاهای امارات کمک کند. ایران باید به‌طور فعال با این کشورها در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی همکاری کند و از نفوذ آن‌ها برای تقویت موضع حقوقی خود بهره ببرد.
علاوه‌بر این ایران می‌تواند از راهکارهای حقوقی برای مقابله با ادعاهای امارات استفاده کند. ارائه شکایت به دیوان بین‌المللی دادگستری و تاکید بر اسناد تاریخی و حقوقی مبنی‌بر مالکیت ایران بر این جزایر یکی از راهکارهای مهم در این زمینه است. تشکیل تیم‌های حقوقی بین‌المللی برای پیگیری این موضوع و استفاده از حقوقدانان برجسته جهانی می‌تواند به تقویت موضع ایران در مجامع بین‌المللی کمک کند.
در دوران حکومت قاجار زمانی که نیروی دریایی ایران در خلیج‌فارس تضعیف شد شیخ‌نشین‌های حاشیه جنوبی این دریا که در آن زمان سکونتگاههای ساده و ابتدایی داشتند از ضعف حکومت ایران بهره‌برداری کرده و برخی از جزایر غیرمسکونی ایران را برای پهلوگیری قایق‌های صیادی و سایر امور مورد استفاده قرار دادند. در این میان جزایر آریانا و زرکوه که به‌طور کامل متعلق به ایران بودند توسط شیخ‌نشین‌های امارات از جمله شارجه مورد استفاده قرار گرفتند. با حضور نیروی دریایی بریتانیا در خلیج‌فارس و انعقاد پیمان‌های مختلف با شیخ‌نشین‌های منطقه این نواحی تحت حمایت بریتانیا درآمدند.
این حمایت‌ها موجب شد در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم جزایر مذکور به همراه جزایر سه‌گانه به‌تدریج تحت کنترل انگلستان قرار گیرند. پس از خروج بریتانیا از خلیج‌فارس و بازگشت ایران به حاکمیت بر جزایر سه‌گانه در سال ۱۳۵۰، به دلیل غیرمسکونی بودن جزایر آریانا و زرکوه این مناطق از سوی حکومت ایران چندان مورد توجه قرار نگرفت. همین بی‌توجهی امارات متحده عربی را جسورتر کرد تا به بهره‌برداری بیشتر از این جزایر بپردازد. این جزایر که با کوتاه آمدن پهلوی از ایران جدا شدند اما از جهات مختلفی واجد اهمیت محسوب می‌شوند. جزیره آریانا که مساحتی حدود ۱۲ کیلومتر مربع دارد، سواحل زیبا و شن‌های سفید رنگی دارد.
به دلیل طبیعت منحصربه‌فرد و گونه‌های جانوری نادر این جزیره در سال ۲۰۱۲ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. از نظر جغرافیایی این جزیره در جنوب خلیج‌فارس واقع شده و حدود ۸۰ کیلومتر از جزیره سیری و همین مقدار از ابوظبی فاصله دارد. امارات برای این جزیره نام جعلی «صیر ابو نعیر» را انتخاب کرده است. جزیره زرکوه نیز با مساحت هشت کیلومترمربع دارای منابع نفتی بسیار غنی است و روزانه حدود ۵۵۰ هزار بشکه نفت از آب‌های اطراف آن استخراج می‌شود.
تاسیسات نفتی عظیمی متعلق به شیخ‌نشین ابوظبی در این جزیره اشغالی مستقر است. این جزیره از نظر جغرافیایی در آب‌های بین دوحه و ابوظبی واقع شده و فاصله آن تا ابوظبی ۱۴۰ کیلومتر بوده و حدود ۸۰ کیلومتر از خاک امارات فاصله دارد. تمامی اسناد و نقشه‌های تاریخی نشان می‌دهند که این دو جزیره همواره بخشی از سرزمین ایران بوده‌اند و امارات متحده عربی هیچ‌گونه سند حقوقی معتبری برای اثبات مالکیت بر آن‌ها ندارد.
در سال‌های اخیر وزارت امور خارجه ایران بارها اعتراض خود را نسبت به اشغال این جزایر توسط امارات در مجامع بین‌المللی مطرح کرده است. با این وجود تاکنون هیچ اقدامی از سوی این نهادها برای احقاق حق ایران صورت نگرفته است. با توجه به مواضع خصمانه اخیر امارات و هم‌پیمانی این کشور با رژیم اسرائیل به نظر می‌رسد باید از هرگونه مصلحت‌جویی و مدارا در قبال اراضی اشغال‌شده ایران صرف‌نظر کرد.
یکی از مهم‌ترین راهکارها برای مهار رویکرد تنش‌زای امارات تمرکز بر سوابق جزایر نزدیک به امارات و تأکید بر مالکیت ایران بر آن‌هاست. در اسفندماه سال ۱۳۹۵، مسعود گودرزی، عضو وقت کمیسیون امنیت ملی مجلس، در این زمینه بیان کرد که «مالکیت ایران بر جزایر آریانا و زرکوه طبق اسناد حقوقی مشخص است و وزارت خارجه هم درحال حاضر پیگیری‌های لازم را پیرامون این موضوع انجام می‌دهد.» این تأکید بر ضرورت جمع‌آوری و ارائه مستندات حقوقی و تاریخی درباره این جزایر، یک اقدام کلیدی در مقابله با ادعاهای امارات به شمار می‌رود.
از آنجا که امارات سعی در استفاده از اسناد و توافقات بین‌المللی برای پیشبرد ادعاهای خود دارد، ایران نیز باید با جمع‌آوری مستندات حقوقی و تاریخی در زمینه مالکیت جزایر آریانا و زرکوه، موضع خود را تقویت کند. این مستندات می‌توانند شامل نقشه‌ها، اسناد تاریخی و گزارش‌های بین‌المللی باشند که نشان‌دهنده مالکیت تاریخی ایران بر این جزایرند.
وزارت خارجه ایران باید به‌طور فعال و مستمر بر مالکیت ایران بر جزایر آریانا و زرکوه تأکید کند. این تأکید باید در سطوح مختلف دیپلماسی و در مجامع بین‌المللی صورت گیرد. برگزاری کنفرانس‌های بین‌المللی، نشست‌های علمی و برگزاری سمینارهایی با هدف معرفی تاریخ و حقوق ایران در این زمینه، می‌تواند به تضعیف ادعاهای امارات کمک کند. در این راستا، وزارت خارجه باید از ظرفیت‌های خود بهره‌برداری کند و از حقوقدانان، پژوهشگران و متخصصان داخلی و بین‌المللی برای تقویت موضع خود استفاده کند. همچنین همکاری با کشورهای دیگر و جلب حمایت آن‌ها در این زمینه می‌تواند به تثبیت مالکیت ایران بر جزایر مذکور کمک کند. موضع‌گیری تقابلی و برابر ایران درمورد جزایر آریانا و زرکوه چند خروجی می‌تواند داشته باشد.
اولا باب گفت‌وگو درمورد بخش‌هایی از سرزمین‌های ایران را که در زمان پهلوی واگذار شده بودند باز کرده و تمامیت ارضی ایران را تثبیت کند، ثانیا دولت‌های ماجراجو را از تداوم رویکرد اشغال‌گرایانه برحذر دارد، سومین و حداقلی‌ترین خروجی این رویکرد تقابلی نیز این است که در صورت تداوم رویکرد تنش‌زای دولت‌هایی همچون امارات با استفاده از اسناد جعلی و بدون مشروعیت، ایران خواهد توانست از آن‌ها برای دفاع از منافع خود استفاده کند.
در کنار تلاش‌های دیپلماتیک و حقوقی، بعد ایجابی مقابله با ادعاهای امارات نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. یکی از مهم‌ترین راهکارهای ایجابی، توسعه زیرساخت‌های اقتصادی و گردشگری در این جزایر است. ایران می‌تواند با ایجاد امکانات زیستی و زیرساخت‌های گردشگری مدرن، این مناطق را به‌عنوان مقاصد گردشگری و اقتصادی مهم معرفی کند. ایجاد شرایط مطلوب برای سرمایه‌گذاری و توسعه اقتصادی در این جزایر می‌تواند به حضور بیشتر مردم و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در این مناطق کمک کند و در نتیجه، مالکیت ایران بر این مناطق تقویت شود. تجربه‌های موفق ایران در توسعه گردشگری در جزایری همچون کیش و قشم، می‌تواند الگوی مناسبی برای جزایر سه‌گانه باشد.
ایجاد پروژه‌های زیربنایی، مانند ساخت هتل‌ها، بنادر، فرودگاه‌ها و مراکز خرید، می‌تواند این جزایر را به قطب‌های اقتصادی و گردشگری تبدیل کند و حضور مردم و گردشگران در این مناطق افزایش یابد. این حضور فیزیکی مردم و فعالیت‌های اقتصادی در جزایر، نه‌تنها به تحکیم مالکیت ایران کمک می‌کند، بلکه به توسعه اقتصادی این مناطق نیز می‌انجامد.
یکی دیگر از راهکارهای ایجابی، انتقال جمعیت و ایجاد سکونتگاههای دائمی در این جزایر است. در این رابطه ایده‌هایی همچون ساخت مسکن برای بومیان و غیربومیان مطرح شده که باید با جدیت و سرعت اجرایی شوند. ایران می‌تواند با ارائه تسهیلات و مشوق‌های مالی و اقتصادی، مردم را تشویق به زندگی و سکونت در این جزایر کند. انتقال جمعیت و ایجاد سکونتگاههای دائمی، به معنای تثبیت بیشتر حضور ایران در این مناطق خواهد بود و ادعاهای امارات را بی‌اثر خواهد کرد. همچنین، این اقدام می‌تواند به توسعه اقتصادی و اجتماعی این جزایر کمک کند و وضعیت زندگی مردم را بهبود بخشد.
یکی دیگر از ابعاد ایجابی، استفاده از دیپلماسی عمومی و رسانه‌های بین‌المللی برای معرفی بیشتر جزایر سه‌گانه به جهانیان و تأکید بر هویت ایرانی این مناطق است. ایران می‌تواند با تولید محتوای فرهنگی و تاریخی درباره جزایر سه‌گانه، این مناطق را به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت و تاریخ ایران معرفی کند. تولید مستندات تاریخی، فیلم‌ها و مقالات بین‌المللی در این زمینه می‌تواند به معرفی بهتر جزایر سه‌گانه و تضعیف ادعاهای امارات کمک کند. به کارگیری ادبیات و مستندات مشابه در محافل بین‌المللی می‌تواند به ایران کمک کند تا در برابر ادعاهای امارات با قدرت بیشتری ایستادگی کند.
این نوع رویکرد می‌تواند شامل ارائه اسنادی باشد که به تاریخ و حقوق ایران بر جزایر آریانا و زرکوه نیز اشاره دارد و به تقویت موضع حقوقی ایران در مجامع بین‌المللی کمک کند. ایران باید با فعال کردن دیپلماسی عمومی خود، این ادعاها را به چالش بکشد و به صورت مداوم روی موضوع مالکیت خود بر جزایر سه‌گانه و نیز جزایر آریانا و زرکوه تأکید کند.
این تاکید می‌تواند از طریق تولید محتوای رسانه‌ای، برگزاری کنفرانس‌های علمی و انتشار مقالات علمی در مجلات بین‌المللی صورت گیرد. بررسی سوابق تاریخی و حقوقی جزایر نزدیک به امارات به‌ویژه جزایر آریانا و زرکوه، می‌تواند به ایران کمک کند تا در مذاکرات و محافل بین‌المللی از موضع قوی‌تری برخوردار شود.
این اطلاعات باید به‌طور مستند و جامع در اختیار وزارت خارجه و نمایندگان ایران در مجامع بین‌المللی قرار گیرد تا در مواقع ضروری بتوانند از آن‌ها استفاده کنند. همچنین، این مستندات باید به‌طور عمومی و در دسترس قرار گیرد تا بتواند به تقویت آگاهی عمومی در این زمینه کمک کند. این آگاهی عمومی می‌تواند در حمایت از مواضع ایران در برابر ادعاهای امارات و سایر کشورها مؤثر باشد.