مرکزپژوهش‌های مجلس به تازگی مطالعاتی با عنوان «ترسیم و بررسی وضعیت سرای محلات تهران» را منتشر کرده است.
به گزارش دنیای اقتصاد، دراین پژوهش با اشاره به این که کلانشهر تهران به عنوان پایتخت ایران، قدمتی حدود ۲۳۰ ساله دارد و بزرگ‌ترین کلان شهر کشور و دومین کلان شهر خاورمیانه بعد از قاهره در مصر است که براساس آخرین تقسیمات شهری شهرداری تهران، ۲۲ منطقه و ۳۵۵ محله دارد یادآوری شده شهرک قدس (غرب)، جماران و هفت حوض نارمک به ترتیب «برخوردارترین» محلات شهر تهران و سلیمانی، تیموری، هاشم آباد و کوهسار محلات «توسعه نیافته و نیازمند مداخله» شهر تهران هستند.
در این پژوهش آمده، سرای محلات در تمامی ۲۲ منطقه شهر تهران دایر شده‌اند. از ۳۵۲ محله شهر تهران، ۳۴۳ سرای محله تهران فعالیت می‌کنند. محلات محمودیه، لشگر، دروازه شمیران، اشراقی، پیروزی، جوادیه، علی آباد شمالی و یاخچی آباد هر کدام دوساختمان برای مدیریت محله دارند.
براساس اطلاعات دریافتی از ۳۱۳ محله تهران، مناطق ۲، ۵ و ۱۴بیشترین تعداد ساختمان را برای مدیریت محلات خود در اختیار دارند و مناطق ۹ و ۱۰ نیز کمترین میزان را به خود اختصاص داده‌اند.
منطقه ۱۷ تهران، تقریباً با ۱۴۸ هزار متر مربع بیشترین مساحت کل (عرصه و اعیان) را به سرای محله تخصیص داده است. کمترین مساحت نیز با حدود ۵ هزار و ۸۰۰ مترمربع به منطقه ۱۶ تعلق دارد. توزیع عرصه و اعیان برای تأسیس و فعالیت سرای محلات در تهران نیز بسیار متنوع و متفاوت است. به این صورت که محله بلورسازی منطقه ۱۷ بیش از ۱۰۸ هزار متر مربع عرصه و عیان را در اختیاریک سرای محله قرار داده است و سرای محله شهرک شهرداری واقع در منطقه ۲۱ تنها ۶۰ متر در اختیار دارد.
چنانچه میزان ارزش سرای محله را براساس میانگین قیمت مسکن سال ۱۴۰۱ در مناطق ۲۲ گانه تهران محاسبه کنیم؛ تغییراتی در میزان تخصیص منابع شهرداری تهران به سرای محلات ایجاد خواهد شد. به این صورت که منطقه ۱ تهران ازرتبه ششم به رتبه سوم و منطقه ۳ از رتبه نهم به رتبه پنجم صعودمی‌کنند.
بر این اساس، به ترتیب سرای محلات مناطق ۱۲، ۱۰ و۱۶ همچنان کمترین میزان از منابع کالبدی شهرداری برخوردارشدند و مناطق ۱۷ و ۵ نیز بیشترین منابع را به خود اختصاص داد ه‌اند.
در مناطق ۲۲گانه شهر تهران، درمجموع ۱۷۳۰ خانه تأسیس شده و امور عمومی محله را انجام می‌دهند. به صورت میانگین در هر منطقه ۷۹ خانه وجود دارد. منطقه ۲ با ۱۶۲ خانه و منطقه ۹ با ۳۲ خانه به ترتیب بیشترین و کمترین تعداد خانه را به خوداختصاص داد ه‌اند.
دراین پژوهش تاکید شده اقتصاد فضا و گران بودن مکان‌های تجاری اداری در شهرعملاًسرای محلات را به سمت اجاره دهی به فعالیت‌های غیر مرتبط سوق داده است. نرخ پایین اجاره واحد‌های تجاری امکان سوداگری و همچنین ویژه خواری و خویشاوندسالاری مدیران شهرداری نواحی و مناطق را فراهم کرده است.
بسیاری از فعالان محلی نیزبه فعالیت داوطلبانه و کنش اجتماعی به چشم کار کارمندی برای شهرداری نگاه می‌کنند و پس از فعالیت در سرای محله اقدام به شکایت از آن کرده و پرداخت حقوق و بیمه از جانب مدیریت محله یا شهرداری را مطالبه می‌کنند. در نهایت، برخی از سرا‌های محله به بهانه خودکفایی و جذب درآمد‌های پایدار، دچار انحراف شده وگاهی دچار تغییر ماهیت به اجاره داری و کسب وکار‌های اقتصادی شده اند.