رحمن پاداش؛ به نظر می‌رسد ناف ما ایرانیان را با ناترازی بریده‌اند و اگر روزی کسری و کمبودی در زندگی ما وجود نداشته باشد، روزمان به شب نمی‌رسد. یک زمانی برای برنج صف می‌کشیدیم و زمانی دیگر برای بنزین. گاهی برای گوشت مرغ و زمانی در‌به‌در برای خرید روغن.
این ناترازی‌ها هر کدام در یک مقطعی و بازه زمانی خاصی و به علت مشخصی به وجود آمده بودند. با این حال، چند سالی است که کشور ما درگیر بیماری مزمنی شده به نام ناترازی انرژی. ناترازی انرژی در کشوری که خود یکی از بزرگترین معادن انرژی در جهان به شمار می‌رود طنز تلخی است که حکایتی شنیدنی دارد. بعد از کمبود و ناترازی‌های برق و آب در فصل تابستان، این بار نوبت به کمبود گاز در فصول پاییز و زمستان رسیده است.
دلایل و عوامل داخلی و خارجی زیادی برای ناترازی گاز طبیعی وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از.
الف) عدم تولید کافی
با توجه به مصرف زیاد گاز، هم در بخش خانگی و هم در بخش صنعتی، نیازمند افزایش تولید و برداشت از میدان‌های گازی به خصوص میادین مشترک می‌باشیم، که البته در حال حاضر این نقیصه در کشور ما وجود داشته و به نظر می‌رسد اراده عملی برای برطرف کردن آن هم وجود ندارد.
ب) عدم توجه به زیرساخت
پیشرفت و توسعه هر کشوری در مرحله اول مرهون توجه به زیرساخت‌ها آن می‌باشد. نفت و گاز به عنوان صنایع مادر کشور ما از این قاعده مستثنی نیست. رییس‌جمهور محترم، آقای دکتر پزشکیان، در اولین مصاحبه زنده خود از نیازمندی کشور به ۲۵۰ میلیارد دلار ارز برای توسعه کشور گفتند. از طرفی جواد اوجی، وزیر نفت دولت سیزدهم با اشاره به اینکه «در حوزه نفت، پتروشیمی و صنایع بالا دست و پایین دست نیاز به ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری است» اوج نیاز به توجه به زیرساخت‌های انرژی کشور و سرمایه گذاری را نشان دادند.
ج) مصرف بی رویه
سهم مصرف گاز طبیعی در سبد انرژی ایران بیش از ۷۰ درصد می‌باشد؛ بنابراین مصرف بی رویه گاز در خانوار‌ها و مناطق مسکونی و همینطور صنایع انرژی‌بر با بازدهی کم بیشترین نقش را در افزایش مصرف گاز طبیعی داشته‌اند. مصرف گاز طبیعی در کشور را حدود ۳.۵ برابر دنیا برآورد کرده‌اند؛ بنابراین در کنار تقویت فرهنگ عمومی مصرف و ارایه آموزش‌های لازم به مردم باید جا‌هایی که اتلاف گاز وجود دارد را مسدود کرد. این اتلاف انرژی از چاه‌ها و فلر‌های پالایشگاه‌های گازی تا شبکه‌های توزیع و خطوط انتقال را شامل می‌شود.
د) صنایع گاز خور
اقتصاد کشور ما انرژی محور است. اکثر صنایعی که در کشور ما وجود دارند از جمله پتروشیمی، فولاد، نیروگاه‌ها و ... صنایع گازخور هستند و مصرف و هدر رفت گاز بالایی دارند. در مواردی که دولت با مشکل ناترازی گاز مواجه می‌شود ناگزیر است با ترجیح «خانه بر کارخانه» نسبت به رفع ناترازی اقدام کند. از طرف دیگر به دلیل وجود تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی علیه صنایع کشورمان بخش زیادی از صنایع به روز نشده و از این طریق هدر رفت گاز زیادی در بخش‌های تولید، انتقال و مصرف گاز به‌وجود می‌آید.
اگر چه عوامل هدررفت گاز بسیارند ولی برای کاهش این ناترازی هم راه‌های زیادی وجود دارد که در این نوشتار ب برخی از مهم‌ترین‌های آنها اشاره خواهد شد؛
۱. فرهنگ‌سازی و اصلاح الگوی مصرف انرژی در کشور می‌تواند تا حد زیادی از هدر رفت گاز جلوگیری کند. الگوی مصرف در کشور ما به شکل «رندگی لحظه‌ای» می‌باشد، گو اینکه اصلا آینده‌ای برای زندگی وجود ندارد. این موضوع اینقدر فراگیر شده که مقام معظم رهبری سال ۸۸ را سال «.. اصلاح الگوی مصرف» نام نهادند.
۲. به روزآوری صنایع و سیستم‌ها تا حد زیادی می‌تواند به کاهش ناترازی گاز کمک کند. برای به‌روز کردن صنایع نیازمند ارز آوری و سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی بسیاری هستیم که این امر مستلزم برداشته شدن موانع سرمایه‌گذاری از جمله قوانین دست و پاگیر داخلی و رفع تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی هستیم.
۳. با استفاده از انرژی‌های پاک مثل انرژی خورشیدی، بادی و همینطور استفاده از وسایلی مثل آبگرمکن خورشیدی می‌توان تا حد زیادی در مصرف گاز صرفه جویی کرد. ضمن اینکه در این حالت می‌توان از هدر رفت گاز در نتیجه انتقال در لوله‌های انتقال جلوگیری نمود. نکته مهمی که در اینجا باید به آن اشاره کرد این است که نهاد‌های مربوطه در صورت استفاده از وسایلی که با انرژی خورشیدی کار می‌کنند، باید خدمات پس از فروش آنها را نیز در اختیار هموطنان قرار دهند. به عنوان مثال در دولت دوازدهم طرح استفاده از آبگرمکن خورشیدی در روستای «بره‌مل» از استان کهگیلویه و بویراحمد به خوبی اجرا شد ولی متاسفانه به دلیل گاز کشی از طریق لوله و همچنین عدم وجود خدمات پس از فروش برای آبگرمکن‌ها عملا این طرح منسوخ شده و دیگر کسی پیگیر ماجرا نشده است.
۴. اصلاح قیمت‌های حامل‌های انرژی از جمله گاز یکی دیگر از روش‌های جلوگیری از اتلاف گاز می‌باشد. این اصلاح چنانچه با هدف حمایت از دهک‌های کم برخوردار جامعه صورت گیرد ضمن جلوگیری از اتلاف منابع، کمک به رشد اقتصادی کشور و بهبود معیشت نیازمندان سبب برقراری عدالت در جامعه خواهد شد.
۵. توسعه میادین گازی می‌تواند ب دو صورت خود را نشان دهد. اول اینکه با به روز رسانی میادین قبلی و افزایش بهره‌وری آنها زمینه کاهش ناترازی گاز را فراهم نمود و دوم اینکه با انجام تحقیقات گسترده و کشف میادین جدید و همینطور بهره برداری از میادین کشف شده اقدام به استحصال گاز نموده و میزان کسری را از کاهش داد. یکی از این میادین که پیشرفت آن با رشد لاک‌پشتی پیش می‌رود «میدان گازی مختار» در حوالی شهر یاسوج است که در صورت بهره‌بردای ضمن کمک به کسری گاز سبب اشتغال‌زایی برای حدود ۱۵۰۰ نفر از جوانان منطقه می‌گردد.
۶. در کنار موارد ذکر شده در بالا، رعایت «مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان» می‌تواند تا حد زیادی جلوی اتلاف انرژی را بگیرد.