ماه مهر نزدیک است و به زودی زنگ مدارس ایران به صدا درمی‌آید تا بر اساس آخرین آمار‌های اعلام‌شده حدود ۱۶میلیون و ۵۰۰هزار دانش‌آموز راهی مدارس سراسر ایران شوند. با باز شدن مدارس، چالش خرید نوشت‌افزار و لوازم‌التحریر‌ها در سراسر کشور داغ شده است. هر دانش‌آموز علاوه بر شهریه، هزینه رفت‌وآمد و لباس فرم باید مجموعه‌ای از لوازم‌التحریر اولیه همچون دفتر، مداد، پاک‌کن، مدادتراش و... را تهیه کند. بررسی بسیاری از فروشگاه‌های آنلاین و غیرآنلاین از افزایش ۲۰درصدی قیمت لوازم‌التحریر نسبت به سال گذشته خبر می‌دهند.
به گزارش دنیای اقتصاد، محسن گلستانی، رئیس اتحادیه فروشندگان نوشت‌افزار و لوازم مهندسی تهران، می‌گوید: «این افزایش قیمت را تایید یا رد نمی‌کنم. البته افزایش قیمت وجود دارد، اما این افزایش قیمت کمتر از تورم است.»
او هزینه تهیه یک بسته کامل لوازم التحریر را نزدیک یک‌میلیون‌تومان برآورد می‌کند. این در حالی است که تحقیقات از گروه‌های کارمندی و طبقه متوسط نشان می‌دهد که این مبلغ حدود ۳میلیون تومان می‌شود. این البته به جز مبلغی است که هر سال دانش‌آموزان برای کتاب‌های درسی‌شان پرداخت می‌کنند. قیمت کتاب درسی اول ابتدایی که ۴۷هزارتومان در سال۱۴۰۲بوده، در سال۱۴۰۳ به ۷۱هزارتومان می‌رسد.
این روز‌ها بسیاری از خانواده‌ها، فرزندانشان را برای رفتن به مدرسه آماده می‌کنند؛ اما اگر در بین آن‌ها باشید، متوجه می‌شوید که چه روز‌های پیچیده‌ای را پشت سر می‌گذرانند. بر اساس آخرین آمار ارائه‌شده از سوی حمید طریفی‌حسینی، معاون سابق آموزش ابتدایی آموزش و پرورش، امسال ۸۰درصد کار ثبت‌نام پایه اول انجام شده است و کل دوره ابتدایی هم آمار ۹۰درصدی را در ثبت‌نام از آن خود کرده است، پیش‌بینی‌ها برای ثبت‌نام در پایه اول حدود یک‌میلیون و ۴۹۵هزار نفر است و حدود ۱۱۰هزار نفر نسبت به سال گذشته شاهد کاهش تعداد دانش‌آموزان در پایه اول هستیم. برخی از انجمن‌های دوستدار کودکان بر این عقیده هستند: «افزایش هزینه‌های تحصیل، مانع از ثبت‌نام این کودکان شده است.»
این در حالی است که قانون اساسی که بنیادی‌ترین و اصلی‌ترین قانون کشور است، بر حق تحصیل و آموزش رایگان برای تمام مردم تاکید می‌کند.
اصل۳۰ می‌گوید: «دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سر حد خودکفایی کشور به‌طور رایگان گسترش دهد.» در همین زمینه چند کالای اساسی دانش‌آموزان مورد بررسی قرار گرفته است.
دهه شصتی‌ها دنیای دیگری از تحصیل و مدرسه رفتن را پشت سر گذاشته‌اند که به نظر می‌رسد این دنیا برای فرزندانشان کاملا متفاوت شده است. این تفاوت شامل نوع مدارس، نوع پوشش و نوع لوازم‌التحریر می‌شود. اگر هزینه شهریه‌ها بر اساس انتخاب نوع مدرسه را کنار بگذاریم و حداقل حقوق شاغلان مشمول قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت در سال۱۴۰۳ را نوزده میلیون و دویست و چهل و یک هزار و دویست و هشتاد (۱۹۲۴۱۲۸۰) تومان در نظر بگیریم، در آن صورت متوجه می‌شویم که تحصیل در ایران چقدر گران شده است. خانواده‌های دهه۶۰ که معمولا چندین فرزند داشتند که همزمان مدرسه می‌رفتند نه تنها با یک سیستم آموزشی مشخص روبه‌رو بودند، بلکه خانواده‌هایشان تقریبا هزینه‌های بالایی برای تحصیل پرداخت نمی‌کردند.
اگر «کتاب درسی» را پایه اصلی تحصیل درنظر بگیریم، کتاب‌های دبستان که زمانی رایگان در اختیار دانش‌آموزان گذاشته می‌شد، اکنون باید برای آن‌ها هزینه پرداخت کرد. در حال حاضر قیمت کتاب اول دبستان از ۷۱هزارتومان آغاز می‌شود و در مقطع ششم به ۱۰۲هزارتومان می‌رسد. مساله اینجاست که این مبلغ نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. به‌عنوان مثال کتاب‌های درسی کلاس ششم دبستان، در سال۱۴۰۲، ۶۹هزار تومان بوده و در سال۱۴۰۳ به قیمت ۱۰۲هزار تومان رسیده است؛ بنابراین این کتاب حدود ۴۷درصد افزایش قیمت داشته است. برای بررسی یکی دیگر از مقاطع تحصیلی به سراغ کلاس هشتم می‌رویم، در این مقطع قیمت کتاب‌های درسی که برای دختران ۹۸هزارتومان و پسران ۱۰۰هزارتومان بوده، به ترتیب به ۱۴۹هزارتومان و ۱۵۰هزارتومان افزایش یافته است؛ یعنی افزایش قیمتی حدود ۵۰ درصد. در پایه نهم هم کتاب‌های درسی از ۱۰۴هزار تومان به ۱۵۷هزارتومان می‌رسد. اگر قیمت کتاب‌های درسی کلاس متوسطه دوم (یازدهم ریاضی) را در سال۱۴۰۲ بررسی کنیم، بر این اساس از ۱۴۰هزارتومان به ۲۰۰هزارتومان در سال۱۴۰۳ افزایش قیمت داشته است.
بازار لوازم‌التحریر، اما بازار پیچیده‌ای است. از زمانی که برای نخستین‌بار مغازه لوازم‌التحریر ژاندارک در نزدیکی مدرسه ژاندارک راه‌اندازی شد، ایران مسیر طولانی را در این زمینه طی کرده است. کودکان نسبت به گذشته حق انتخاب بیشتری دارند و تنوع لوازم التحریر به اندازه‌ای زیاد شده است که در وصف نمی‌گنجد. وقتی وارد مغازه‌های لوازم‌التحریر، کتاب‌فروشی‌ها، کافه کتاب‌ها، مال‌ها و فروشگاه‌های بزرگ می‌شویم، گویا وارد شهربازی شده‌ایم و به دنیای رنگارنگی پا می‌گذاریم که شاید چندان هم برای پدرومادر‌ها رنگی نباشد. قیمت مداد‌ها از ۱۰هزارتومان شروع می‌شود و گاه تا ۲۴هزارتومان هم می‌رسد. قیمت خودکار هم از ۲هزارتومان تا ۹۵هزارتومان دیده می‌شود. مدادتراش هم از ۱۰هزارتومان تا ۷۹هزارتومان در بازار پیدا می‌شود؛ البته تراش‌های رومیزی به یک‌میلیون و ۱۰۰هزار تومان هم رسیده‌اند. مدادنوکی‌ها از ۸هزارتومان تا ۵۵۰هزارتومان در بازار پیدا می‌شود. جامدادی هم از ۱۵هزارتومان تا ۷۰۰هزار تومان رسیده است. البته در برخی مغازه‌های خاص قیمت آن تا ۷میلیون هم می‌رسد.
پدر و مادر‌هایی که این روز‌ها دستی در خرید دارند، بسته لوازم‌التحریر برای دانش‌آموز مقطع دبستان را حدود ۲ تا ۳میلیون تومان برآورد می‌کنند. یکی از مادر‌ها که دخترش به پیش‌دبستانی می‌رود و در منطقه۵ تهران زندگی می‌کنند، می‌گوید: «علاوه بر هزینه شهریه برای لباس فرم و لباس ورزشی ۲میلیون و ۵۰۰هزار تومان هزینه کرده است.» او برای دخترش لوازم‌التحریری را که فقط شامل دفتر نقاشی، دفتر مشق، مداد، مدادرنگی، مدادرنگی روغنی، چسب، قیچی، آب‌رنگ، جامدادی، برچسب می‌شود، خریده است که ۳میلیون تومان می‌شود. او تاکید می‌کند: «کیف و کفش دخترم را جدا از این بسته تهیه کردم.
قیمت کیفی که خریدم با جنس نسبتا خوب، بدون اینکه برند معروفی باشد، حدود یک‌میلیون شد و کفش او هم حدود ۸۰۰هزار تومان.» یکی دیگر از افرادی که فرزند پسرش در مقطع سوم دبستان را برای سال تحصیلی آماده کرده بود، درباره خرید‌های امسال می‌گوید: «مدت‌هاست که قیمت‌ها بالا رفته و لوازم التحریر هم همچون کالا‌های دیگر قیمتش افزایش یافته است. من تا امروز حدود ۳میلیون هزینه خرید لوازم تحصیل کردم. خوشبختانه پسرم اصلا بهانه‌گیر نیست و قیمت‌های بالا را انتخاب نمی‌کند. با این همه، به‌طور متوسط ۳ میلیون هزینه کردیم.»
مادر ۳فرزند دبستانی هم می‌گوید: «نه تنها باید شهریه برای ثبت‌نام سه فرزندم پرداخت کنم، بلکه باید برای هر سه نفر آن‌ها لوازم التحریر، کیف و کفش مناسب هم بگیرم.» او بر این باور است: «هنوز بسیاری از وسایل برای برای بچه‌ها نخریده‌ام. فقط دخترم یک جامدادی به قیمت ۵۰۰هزارتومان خریده است.»
محسن گلستانی، رئیس اتحادیه فروشندگان نوشت‌افزار و لوازم مهندسی می‌گوید: «لوازم‌التحریر تنوع قیمت گسترده‌ای دارد. اغلب به چند دسته نوشت‌افزار‌های اصلی شامل دفتر مداد، خودکار، مدادتراش و جامدادی تقسیم می‌شود؛ بنابراین عدد مشخصی را نمی‌توانم بگویم.» او روی این مساله تاکید می‌کند که ما با افزایش قیمت‌ها روبه‌رو هستیم؛ اما بیشتر از تورم نیست. او می‌گوید: «نمی‌توانم قیمت مشخصی از لوازم‌التحریر بدهم؛ اما برای شما توضیح می‌دهم که به‌عنوان مثال دفتر مشق منگنه‌ای حدود ۱۱ تا ۱۲هزارتومان است که کف قیمت محسوب می‌شود و در تیراژ بالا. اما چون تقاضا افت پیدا کرده، قیمت این دفتر‌ها ثابت مانده، اما از سوی دیگر وقتی دفتر سیمی می‌شود یا اینکه جلدسازی می‌شود قیمت آن تغییر می‌کند و تا ۸۰ هزار و حتی بالاتر هم می‌رسد.»
او درباره مدادرنگی هم توضیح می‌دهد: «ما در زمینه تولید مدادرنگی به تولید پیشرفته‌ای رسیده‌ایم و حتی ۷۲ رنگ تولید کرده‌ایم. به نظرم باید از تولیدکننده‌های داخلی حمایت کنیم؛ اما فکر می‌کنم مدادرنگی‌های خارجی با توجه به قیمت ارز هزینه‌های بسیار بالاتری پیدا می‌کند.»
او درباره دلیل بالارفتن قیمت نوشت‌افزار‌ها می‌گوید: «بیشتر مواد اولیه تولیدات داخلی وارداتی هستند. نرخ ارز روی قیمت‌ها تاثیر گذاشته است و از سوی دیگر دستمزد‌ها هم بالا رفته و ما افزایش سود بانکی هم داشتیم. مشکل بعدی که در بخش تولید داشتیم، قطعی برق است. بیشتر نوشت‌افزار‌ها در تابستان تولید افت تیراژ پیدا کرده است. افت تیراژ به‌دلیل قطعی برق و ثابت ماندن هزینه‌ها و دستمزد همه باعث بالارفتن قیمت لوازم‌التحریر داخلی شده است.»
او همچنین از افت تقاضا به‌دلیل افت قدرت خرید می‌گوید: «قدرت خرید مردم پایین آمده است. خانواده‌ها به جای اینکه لوازم مورد نیازشان را خرید کنند، نیاز‌ها را مدیریت می‌کنند و آن‌ها را در طول سال می‌خرند. مثلا در گذشته اول مهر که می‌شد، خانواده‌ها یک بسته خودکار می‌خریدند؛ اما حالایک خودکار بیشتر نمی‌خرند. از سوی دیگر بیشتر ابزار‌ها دیجیتالی شده و همین دلیل دیگری در افت تقاضاست.»
با این افت تقاضاست که بیش از ۱۶میلیون دانش‌آموز به سوی مدارس می‌روند تا آینده ایران را رقم بزنند.