مرکز اسناد انقلاب اسلامی در هفتمین سالگرد درگذشت دکتر یزدی (۶ شهریور ۱۳۹۶) ماجرای گذرنامه آمریکایی عضو شورای انقلاب را مرور کرد که اول در یک روزنامه آمریکایی منتشر شد و در ایران جنجال به پا کرد.
به گزارش هم میهن، ۲۰ آبان ۱۳۶۰، روزنامه صبح آزادگان با تیتر درشت در صفحه اول خود به نقل از رادیو صدای آمریکا خبر تابعیت آمریکایی ابراهیم یزدی را منتشر کرد. مقامات رسمی دولت ایالات متحده درصدد ممانعت از انتشار علنی اوراقی مربوط به ابراهیم یزدی برآمدند. با این احتمال که انتشار آن‌ها ممکن است خطر جانی برای او در ایران به وجود آورد.
یزدی که نماینده تهران در مجلس اول بود در نامه‌ای به حجت‌الاسلام اکبر هاشمی‌رفسنجانی، رئیس مجلس، هدف از این خبرسازی منابع آمریکایی را این‌طور ارزیابی کرد: «واضح است که مقامات آمریکایی و مطبوعات صهیونیستی خواسته‌اند با این اقدام و جنجال تبلیغاتی با یک تیر چند نشان بزنند.
از یک طرف انقلاب اسلامی ما را مشکوک و اصالت آن را مورد سوال قرار دهند و از طرف دیگر به موج تبلیغاتی اخیری که علیه جمهوری اسلامی ایجاد کرده‌اند دامن بزنند و وضع ایران را آنچنان آشفته نشان بدهند که گویا انتشار یک خبر می‌تواند عاملی برای تهدید جانی حتی برای نماینده مجلس شود و ضمناً با دادن خط به عوامل خود در ایران هیاهوی تازه‌ای علیه اینجانب به‌راه بیاندازند.» او از هاشمی درخواست کرد که از طریق وزارت امور خارجه خواهان انتشار کامل اوراق مورد بحث خبرهای فوق‌الذکر شود تا هر طور که صلاح می‌دانند.
یک هفته بعد از ارسال این نامه، روزنامه کیهان در صفحه اول شماره پنجشنبه ۲۸ آبان تیتری با عنوان «ادعای واشنگتن‌پست درباره تابعیت آمریکایی دکتر یزدی» منتشر کرد و در زیرتیتر خبر خود آورد: «دکتر یزدی: هیچ‌گونه اعتراضی به افشای اسناد وزارت خارجه آمریکا در مورد به اصطلاح تابعیت این کشور ندارم.
واشنگتن‌پست: اسناد و مدارکی در مورد تابعیت دکتر یزدی در وزارت خارجه آمریکا در دست است.» یزدی در نامه‌ای به محمد خاتمی، نماینده ولی‌فقیه در این روزنامه گلایه کرد: «بعد از سلام خبر روزنامه کیهان در پنجشنبه گذشته دروغ و بی‌اساس بود. اینجانب با هیچ خبرنگاری در کیهان یا جای دیگر مصاحبه‌ای نکرده بودم و اسنادی را هم که ندیده‌ام و نمی‌دانم چیست نمی‌توانم بگویم ساختگی هستند یا خیر. بهتر بود کیهان عین نامه اینجانب را به رئیس مجلس منتشر می‌ساخت.»
روزنامه کیهان دوشنبه ۲ آذرماه نامه یزدی را منتشر و چنین خبری را نیز منتشر کرد: «در پی درگیری‌های یک نشریه آمریکایی و وزارت امور خارجه این کشور در مورد انتشار یاعدم انتشار اسناد تابعیت دکتر ابراهیم یزدی، وی در گفت‌وگویی اعلام داشت که هیچ‌گونه اعتراضی به انتشار و افشای اسناد وزارت خارجه در مورد به اصطلاح تابعیت آمریکایی خود ندارد.»
یزدی ناچار شد در توضیحاتی مبسوط ماجرای گذرنامه آمریکایی را روایت کند و به مقررات آمریکا اشاره کرد: «برای متخصین خارجی و پزشکان اجازه اقامت دائم اجباری است و هیچ طبیب خارجی نمی‌تواند در آمریکا حتی کارآموزی پزشکی خود را شروع کند، مگر آنکه ویزای دائم داشته باشد.
اینجانب در شهریور سال ۱۳۳۹، برای دوره کوتاهی به آمریکا سفر کردم و به کار تحقیقات علمی پرداختم. …پس از موفقیت بزرگ علمی از طرف دانشگاهی که من در آنجا مشغول تحقیق و تدریس بودم، درخواست شد به کارم برای مدت بیشتری ادامه بدهم و خود دانشگاه برای اجازه کار و اقامت دائم بر اساس صلاحیت علمی اقدام و موافقت اداره مهاجرت را کسب نمود…»
او افزود: «تحت چنین شرایطی تهیه گذرنامه آمریکایی تنها راهی بود که در برابر ما قرار داشت و مقررات قانونی آمریکا این امکان را به ما می‌داد. به این معنا که هر تبعه خارجی که اجازه اقامت دائم و کار در آمریکا داشته باشد و حداقل به مدت ۳۶ ماه به‌طور مستمر در آنجا اقامت نموده باشد می‌تواند درخواست تابعیت و صدور گذرنامه بنماید. به این ترتیب از امکانات و مقررات قانونی استفاده شد و گذرنامه آمریکایی برای انجام سفرهایی که جهت ادامه مبارزات ضروری به نظر می‌رسیدند، اقدام گردید.»
یزدی با بیان اینکه «مسئله نوع گذرنامه اینجانب در چند سال قبل از انقلاب برای بسیاری از خواص معنی نبوده است»، ادامه داد: «در سفر به نجف و توفیق همسفری هجرت امام به پاریس برخی از همسفرمان در مرز عراق موقع خروج و رفتن به کویت و مراجعت بعدی و یا در مرز کویت برای ورود به آن کشور و سپس در فرانسه از این مسئله اطلاع پیدا کردند و سعی در پنهان کردن آن نشد.
در همان اوائل بعد از پیروزی انقلاب این مسئله در شورای انقلاب مطرح گردید و گزارش ماوقع نیز به نخست‌وزیر وقت داده شد. علاوه بر این در ابتدای شروع کار مجلس شورای اسلامی، خلاصه پرونده هر نماینده‌ای از مرکز اسناد انقلاب اسلامی (ساواک سابق) برای کمیسیون تحقیق خواسته شد.
خلاصه پرونده اینجانب را نیز به کمیسیون تحقیق فرستادند و اعضای کمیسیون آن را مطالعه کردند. در این خلاصه پرونده ضمن اشارات مکرر، اما ناقص و جزئی به مبارزات اسلامی که اینجانب در خارج از کشور علیه رژیم شاه داشته‌ام به چند مسئله هم اشاره شده است…»
یزدی توضیحاتی نیز درباره روزنامه واشنگتن‌پست آمریکا داد: «این روزنامه از پرتیراژترین جرائد یومیه متعلق به قدرتمندترین جناح صهیونیست‌های آمریکا است و سابقه ممتد و طولانی در دشمنی و عناد با انقلاب اسلامی ایران دارد. در دوران مبارزات ملت ایران در حالی‌که کمترین خبری از مبارزات مردم و کشتارها و جنایات رژیم شاه منتشر نمی‌ساخت اخبار را واژگونه گزارش می‌کرد.
از مراحم و هدایای شاهانه مرتب برخوردار بود و چهره‌ای مترقی، متمدن، مهربان و… از شاه و رژیم خونخوارش ترسیم کرده بود. این روزنامه نه‌تنها اخبار واقعی ایران را چاپ نمی‌کرد و آن‌ها را وارونه به مردم آمریکا گزارش می‌کرد، حتی حاضر نشد مطالب مربوط به ایران را به‌صورت آگهی هم چاپ نماید.»
وزارت خارجه آمریکا با وجود درخواستهای مکرر مدعی شد، اسناد تابعیت آمریکایی را برای حفظ جان یزدی منتشر نمی‌کند و البته ۳۶ سال بعد وقتی او برای درمان بیماری سرطان در ترکیه درخواست ویزای آمریکا کرد با آن موافقت نکرد و او در ششم شهریور ۱۳۹۶ در ترکیه چشم از جهان فروبست.