با فرا رسیدن زمان پایان سپرده‌های وکالتی برای شرکت در قرعه‌کشی ایران‌خودرو، حال بانک‌ها سعی می‌کنند با ارائه طرح‌های متنوع از خروج پول از حساب‌ها جلوگیری کنند.
به گزارش دنیای اقتصاد، به نظر می‌رسد که بخش قابل توجهی از این منابع، هنوز در بانک‌ها باقی مانده است، اما احتمال دارد که با جذاب شدن سایر بازارها، این سپرده‌ها راه جدیدی در پیش بگیرند. روند کاهشی قیمت دلار و سکه تایید می‌کند که هنوز تقاضای قابل توجهی وارد این بازار نشده است.
از سوی دیگر، رصد بازار سهام و صندوق‌های بورسی نشان می‌دهد که احتمالا بخشی از این منابع وارد بازار سرمایه شده‌اند. در هفته‌های اخیر، افراد برای طرح پیش‌خرید خودرو، دارایی‌های خود را در حساب‌های وکالتی بانک‌ها قرار دادند؛ هرچند که بررسی‌ها نشان می‌دهد شانس برنده شدن در این طرح‌ها کمتر از ۳درصد است و در نتیجه، بسیاری به دنبال بازار جذابی برای سرمایه گذاری هستند.
آزادسازی سپرده‌های وکالتی موجب ایجاد موجی از سردرگمی در بازارها شد. حجم وسیعی از پول نقد می‌تواند به نوسانات شدید در بازار ارز و شکل گیری حباب‌های قیمتی در بورس منجر شود. همچنین، با افزایش تقاضا در بازار طلا و مسکن، ممکن است شاهد رشد قیمت‌ها در این حوزه‌ها باشیم.
رقابت مخرب بانک‌ها و افزایش ریسک‌های اعتباری از دیگر تبعات این آزادسازی محسوب می‌شود. برخی از صاحب‌نظران، بازیگر اصلی این طرح را مکانیزم نادرست خرید خودرو می‌دانند که ممکن است تبعات غیر‌قابل جبرانی برای اقتصاد داشته باشد.
آزاد شدن حساب‌های وکالتی ایران‌خودرو در روز دوشنبه ۵ شهریورماه، موجی از ابهام و سردرگمی را نه‌تن‌ها در میان متقاضیان خودرو، بلکه در بازار‌های مالی نیز به وجود خواهد آورد. این وضعیت پیچیده نشان دهنده تاثیرات گسترده این رویداد بر رفتار سرمایه‌گذاران و سیاستگذاران است.
با آزاد شدن ناگهانی مبالغ وکالتی، بسیاری از افرادی که این مبالغ را برای خرید خودرو ذخیره کرده بودند، اکنون با سپرده قابل‌توجهی روبه‌رو هستند. این شرایط می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های شتاب زده و بدون تحلیل دقیق در میان سرمایه‌گذاران منجر شود. بسیاری ممکن است به دنبال سرمایه‌گذاری فوری در بازار‌های دیگر باشند؛ از جمله بورس، ارز یا مسکن که می‌تواند موجب ایجاد نوسانات شدید در این بازارها شود.
پس از آزادسازی حساب‌های وکالتی، خیل عظیمی از پول نقد آماده ورود به بازارها است. آزادسازی حساب‌های وکالتی و تزریق ناگهانی حجم بالایی از وجوه نقد به بازار می‌تواند مخاطرات متعددی به همراه داشته باشد. این مخاطرات شامل تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد کلان، بازار‌های مالی و تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران و مصرف‌کنندگان است.
اقدام ایران‌خودرو برای ایجاد حساب‌های وکالتی و جذب حجم عظیمی وجوه نقد، بدون نظارت کافی و سیاستگذاری مناسب از سوی سیاستگذار، پیامد‌های نگران کننده‌ای به همراه داشته است؛ سیاستی که اجازه می‌دهد مبالغ قابل‌توجهی پول به حساب‌های جاری و سپرده‌های کوتاه مدت برخی بانک‌ها واریز شود که همچون خطری بزرگ در کمین اقتصاد است و سیاستگذار باید از همان ابتدا به این موضوع توجه ویژه می‌کرد.
تبدیل حساب‌های بلندمدت به کوتاه مدت، برای نظام بانکی یک تهدید است. این سیاست، شرایطی ایجاد کرده است که سپرده گذاران در هر لحظه می‌توانند حساب‌های خود را خالی کنند و این امر می‌تواند چالش‌های جدی و مخاطرات سنگینی برای نظام بانکی به همراه داشته باشد.
سیاستگذار نباید فضایی فراهم می‌آورد که در آن منابع به سمت ناپایداری حرکت کند. این وضعیت نه‌تن‌ها خطرناک است، بلکه می‌تواند تبعات ویرانگری برای بانک‌ها و اقتصاد کلان به دنبال داشته باشد. بی توجهی به پیامد‌های احتمالی، می‌تواند ساختار مالی کشور را با مشکلات جدی مواجه کرده و اعتماد عمومی به نظام بانکی را به‌شدت خدشه دار کند.
از دیگر تبعات آزادسازی حساب‌های وکالتی می‌توان به حباب‌های قیمتی در بازارمالی، نوسانات بازار ارز، هجوم به بازار طلا و در نهایت افزایش قیمت آن، تغییرات نرخ سود بانکی، افزایش تقاضا در بازار مسکن و خودرو، افزایش ریسک‌های اعتباری، ایجاد سردرگمی و عدم‌اطمینان اشاره کرد. این موارد به صورت مختصر بررسی شدند.
اعوجاج قیمتی: روانه شدن حجم زیادی وجوه نقد به بازارها می‌تواند به افزایش تقاضا برای کالا‌ها و خدمات منجر شود؛ بدون اینکه به همان میزان تولید و عرضه افزایش یابد. افزایش تقاضا می‌تواند به رشد سریع قیمت‌ها و افزایش تورم در کوتاه‌مدت منجر شود. حباب‌های قیمت در بازار مالی: ورود پول‌های تازه آزادشده به بازار‌های مالی مانند بورس می‌تواند به ایجاد حباب‌های قیمتی منجر شود. سرمایه‌گذاران ممکن است به دلیل عدم‌شفافیت و تحلیل نادرست، به خرید سهام با قیمت‌های بالا روی بیاورند که در صورت ترکیدن حباب، به زیان‌های گسترده‌ای منجر خواهد شد.
نوسانات بازار ارز: برخی افراد ممکن است وجوه آزادشده را به سمت بازار ارز سوق دهند تا از آن به عنوان دارایی امن استفاده کنند. افزایش تقاضا برای پول‌های خارجی می‌تواند باعث افزایش نرخ ارز و نوسانات شدید در بازار ارز شود.
هجوم به بازار طلا: به نظر می‌رسد آن دسته از افرادی که تصمیم دارند مبالغ آزادشده را به سوی بازارها ببرند، طلا و سکه می‌تواند در اولویت آن‌ها قرار گیرد. البته شواهد گویای آن است که برخی شایعات درباره سیزدهم ماه صفر که به هجوم تقاضا در این بازار منجر شد، به افزایش قیمت طلا انجامید. اکنون نیز تحلیلگران بر این باورند که موج جدیدی از افزایش قیمت طلا به سبب آزادسازی حجم وسیعی از پول‌ها در راه است.
کاهش نرخ سود بانکی: افزایش پول‌های نقد ممکن است بانک‌ها را به سمت تغییر نرخ سود سپرده‌ها سوق دهد، چراکه بانک‌ها دیگر نیازی به جذب منابع مالی جدید نخواهند داشت. این تغییر نرخ سود می‌تواند باعث کاهش جذابیت سپرده گذاری در بانک‌ها و هدایت بیشتر پول‌ها به سمت بازار‌های پرریسک‌تر شود. در نتیجه بانک‌هایی که منابع موردنیاز خود را جذب کردند، برای جذب منابع نیازی به رقابت با سایر بانک‌ها بر سر اعطای سود بانکی نخواهند داشت. البته این مورد مختص به افرادی است که قصد دارند پول خود را نزد بانک حفظ کنند.
افزایش تقاضا در بازار مسکن و خودرو: گرچه مبلغی که از سوی بانک‌ها آزاد می‌شود رقم چشمگیری برای خرید خودرو و مسکن نیست، اما گفتگو با برخی از متقاضیان این بازار حاکی از آن است که افراد از این پول به‌عنوان بخشی از پول‌های لازم برای خرید خودرو‌های ایرانی و حتی خارجی و گاهی خرید خانه به صورت اشتراکی (خانوادگی) استفاده می‌کنند.
افزایش ریسک‌های اعتباری: با افزایش وجوه نقد در بازار، برخی بانک‌ها و موسسات مالی ممکن است به دنبال جذب این منابع و ارائه وام‌های بیشتر باشند. این امر می‌تواند به افزایش ریسک‌های اعتباری و بالا رفتن احتمال نکول وام‌ها منجر شود؛ به‌ویژه اگر این وام‌ها به فعالیت‌های پرریسک اختصاص یابد.
گفتگو با برخی از افرادی که حساب وکالتی خود را برداشت کرده‌اند نشان می‌دهد که از روز یکشنبه صندوق‌های بورسی تبلیغات گسترده‌ای را در این خصوص آغاز کرده‌اند و با مقایسه سود‌های بانک و صندوق‌ها، از مخاطبان به سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها دعوت کرده‌اند.
سردرگمی سرمایه‌گذاران: گفتگو با برخی از دارندگان حساب وکالتی نشان می‌دهد که آن‌ها در سرمایه‌گذاری پول خود در بازار‌های مالی و بانک‌ها دچار سردرگمی هستند. در نتیجه آن‌ها به دودسته تقسیم می‌شوند. دسته اول افرادی هستند که اعتماد و اطمینان بیشتری به بانک‌ها دارند و ترجیح می‌دهند ضمن دریافت سود کمتر، پول خود را در بانک نگهداری کنند. دسته دوم هم افرادی هستند که یا به بازار مالی از جمله دلار و طلا روی می‌آورند یا پول خود را به صندوق‌های بورسی که تبلیغات گسترده را در این زمینه آغاز کردند، انتقال می‌دهند.
یک تحلیلگر حوزه بانکی، گفت: با آزادسازی سپرده‌های وکالتی، می‌توان دو سناریوی اصلی را برای رفتار مردم و تاثیرات آن بر بازار‌های مختلف پیش‌بینی کرد:
۱. گرایش به خرید طلا و دلار: به نظر می‌رسد بسیاری از افراد به دنبال سرمایه‌گذاری در حوزه طلا و به‌ویژه دلار باشند. این تمایل به این دلیل است که به نظر می‌رسد قیمت دلار در حال حاضر در پایین‌ترین سطح خود قرار دارد و سرمایه‌گذاران ممکن است این موقعیت را برای خرید و حفظ ارزش دارایی‌های خود مناسب بدانند. چنین روندی می‌تواند تقاضا برای دلار و طلا را افزایش دهد و به تبع آن، نوسانات قیمتی در این بازارها را به همراه داشته باشد.
۲. تمایل به سرمایه‌گذاری در بورس: با توجه به ایجاد امیدواری نسبت به رشد شاخص بورس و تغییرات سیاسی و اقتصادی پیش‌رو، احتمال دارد که بخشی از سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه و خرید سهام روی بیاورند. هر چند هنوز اقدامات عملی قابل‌توجهی صورت نگرفته است، انتظارات مثبت موجود می‌تواند به تقویت شاخص بورس و بهبود وضعیت نماد‌ها منجر شود. تغییرات مدیریتی در سازمان بورس و انتصابات جدید ممکن است فضای مثبتی را در بازار سرمایه ایجاد کند که به نوبه خود، به افزایش شاخص‌ها و تقویت انتظارات مثبت در این بازار منجر خواهد شد.
همچنین باید توجه داشت که برخی از افراد ممکن است وجوه خود را به سپرده گذاری در بانک‌ها یا خرید اوراق مالی موجود در بازار اختصاص دهند. با این حال، به دلیل اینکه دارندگان این وجوه عمدتا مصرف‌کنندگان خرد هستند، انتظار می‌رود که تاثیرات عمده‌تر مربوط به حرکت به سمت بازار ارز و سرمایه باشد. در مجموع، آزادسازی سپرده‌های وکالتی می‌تواند تاثیرات چشمگیری بر بازار‌های مالی و اقتصادی داشته باشد که در این راستا، سرمایه‌گذاران و سیاستگذاران باید به‌دقت وضعیت و تغییرات بازار را تحت نظر داشته باشند.