البته اگر این ۷۱.۴ درصد و ۵۹.۴ درصد در خارج از بخش‌های دولتی یعنی در بخش خصوصی بتوانند صاحب شغل شوند باز هم غنیمت است، اما آمار‌ها می‌گوید: ۹۰ درصد دانش آموختگان دانشگاه‌ها در مشاغلی غیرمرتبط با رشته تحصیلی شان اشتغال دارند.
به گزارش خراسان، بر اساس گزارش ۲۸ مرداد رئیس سازمان امور اداری و استخدامی و رئیس کارگروه اشتغال شورای تحول و ارتقای علوم انسانی، ۷۱.۴ درصد رشته‌های وزارت علوم و ۵۹.۴ درصد رشته‌های وزارت بهداشت فاقد تقاضای شغل دولتی است، همچنین فقط برای ۲۸.۶ درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های وزارت علوم، تقاضای شغل در مشاغل دولتی وجود دارد و این نسبت در رشته‌های مصوب وزارت بهداشت، ۴۰.۶ درصد است.
اگر بخواهیم کمی جزئی‌تر به نسبت میان رشته‌ها و تقاضایی که برای اشتغال از آن‌ها وجود دارد، بپردازیم عدد‌های اعلامی سازمان امور اداری و استخدامی نگران کننده و غم انگیز است: «طبق این گزارش، در حوزه علوم انسانی ۶۵۴ عنوان رشته وجود دارد که فقط ۲۰۷ شغل مرتبط را شامل می‌شود. سهم رشته‌های علوم انسانی در آزمون اشتغال از کل رشته‌ها حدود ۲۵ درصد است، ولی سهم رشته‌های علوم انسانی در کل تقاضا برای شغل ۳۵.۶ درصد است.»
این آمار یعنی برای ۶۵ درصد رشته‌های علوم انسانی به طور کل تقاضای شغلی وجود ندارد. توضیح و تفسیر این گزاره، نشان می‌دهد نظام آموزش عالی ما در بخش رشته‌های علوم انسانی برای ۶۵ درصد تحصیل کنندگان در رشته‌های علوم انسانی هیچ برنامه‌ای ندارد یا اگر دارد، فقط آموزش همین رشته‌هایی است که پس از دانش آموختگی آورده شغلی برای دانشجو ندارد.
ماجرای رشته‌های دانشگاهی و ارتباط‌شان با بازار کار و مشاغلی که دانش آموختگان پس از دریافت مدرک در آن مشغول می‌شوند، خود حدیث مفصل و قصه‌ای تقریبا قدیمی در نظام آموزش عالی ماست. شاید لازم نباشد برای فهم آماری این موضوع، به سراغ آمار‌های مراکز رسمی برویم بلکه می‌توان با بررسی مدارک تحصیلی اطرافیانمان و شغل هایشان به کلیتی از این داستان دست یافت. به نظر می‌رسد، گفته نماینده مجلس که «در مجموع ۹۰ درصد دانشجویان بعد از فارغ التحصیلی یا دنبال شغلی نمی‌گردند یا شغلی مرتبط با رشته خود ندارند و ۱۰ درصد باقی مانده کارآفرین یا مرتبط با رشته تحصیلی فعالیت دارند» ماجرا را برای ما روشن می‌کند.
جالب این جاست که ارتباط میان رشته تحصیلی و شغل، در کشور ما دچار یک آشفتگی و ناهماهنگی جدی است. طبق آمار شورای عالی اشتغال کشور، از ۱۰۰ درصد دانشجو در تک تک رشته ها، ۴۵ درصد از دانشجویان در هر رشته ای، بعد از فارغ التحصیلی دنبال هیچ شغلی نمی‌روند.
به طور قطع، در درمان آسیب آموزش و شغل، دستگاه‌هایی همچون آموزش و پرورش نقش اساسی دارند، اما آیا این نهاد به تکالیف قانونی خود عمل کرده است؟ علیرضا عباسی از نمایندگان کنونی مجلس این طور می‌گوید: در برنامه ششم هم لحاظ شده است که آموزش و پرورش باید حداقل "۲۵ درصد آموزش‌های مهارت محور" را توسعه دهد و این سوال را یک سال و نیم گذشته از وزیر آموزش و پرورش داشتم که در حوزه توسعه آموزش‌های مهارت محور چقدر عملکرد داشتید؟ بر طبق گزارشی که اعلام کردند این رقم صفر درصد بود. در آموزش عالی نیز، در تک تک رشته‌هایی که باید توسعه آموزش‌های مهارت محور داشته باشند، عملکرد خوبی حاصل نشده است. این نماینده معتقداست: اگر امروز رشد تولید مان مشکل دارد و با تورم در کشور مواجه هستیم برای این است که از این نیروی انسانی که تربیت و هزینه کردیم نتوانستیم بهره درستی را ببریم.
در این موضوع، یک بخش نیز آمار‌های کلی از وضعیت اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاه هاست که چندان شرایط خوبی از آن شاهد نیستیم. مدیر کل نظارت و هماهنگی طرح‌های به تازگی گفته است: اگر ۱۰ نفر بیکار در یک مجموعه وجود داشته باشد طبق گزارش مرکز آمار ایران ۴ نفر فارغ التحصیل دانشگاهی هستند. این مسئله در بخش زنان شدیدتر است و ۷ نفر فارغ التحصیلان دانشگاهی است. اگر ساده بگوییم ۴۰ درصد جمعیت بیکار کشور فارغ التحصیل دانشگاهی هستند لذا شرایط اشتغال برای فردی که تحصیلات دانشگاهی ندارد، ساده‌تر است و راحت‌تر می‌توانند به شغل دست پیدا کند. (ایسنا- اردیبهشت ۱۴۰۳)
اگر تا امروز در کشور دچار آسیب رشته تحصیلی و شغل مرتبط با آن شده ایم، یعنی دستگاه‌های مسئول نتوانستند متناسب با نیاز جامعه قدم بردارند. حالا عاملی رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کرده که اسناد بالادستی باید روزآمد شود و این اقدام از حوزه علوم انسانی آغاز شده است:
تشکیل کارگروه روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور با اضافه شدن فصل علوم، اجتماعی و علوم انسانی همچنین با ماموریت تدوین سند نقشه جامع علوم انسانی، اجتماعی و هنر در جلسه شورای تحول و ارتقای علوم انسانی تصویب شد.