براساس سناریوی (Net Zero Emission) که از سوی آژانس بین المللی انرژی (IEA) ارائه شده، قرار است تا سال ۲۰۵۰ حدود ۹۰ درصد از تولید برق جهان از منابع تجدیدپذیر تامین شود. بر اساس این سناریو انتشار گاز‌های گلخانه‌ای و آلاینده‌ها با بیشترین سرعت کاهش یافته و تقریبا به صفر می‌رسد.
به گزارش اعتماد، با وجود ارائه چندین سناریوی خوش‌بینانه در این مسیر، برخی از کشور‌ها برای دستیابی به هدف مذکور، هنوز راه درازی در پیش دارند. براساس داده‌های گلوبال دیتا، شرکت مادر Energy Monitor در سال ۲۰۲۲، حدود ۴۶ درصد از تولید برق جهان از منابعی بوده که هیچ آلاینده کربنی منتشر نکرده‌اند. این در حالیست که تنها ۴۰ درصد از کشور‌ها عنوان کرده‌اند که از انرژی پاک به عنوان بزرگترین منبع تولید خود استفاده می‌کنند؛ تعریف از «انرژی پاک» شامل انرژی هسته‌ای و همچنین سایر انرژی‌های تجدیدپذیر می‌شود.
در حال حاضر تعداد محدودی از کشور‌ها بیش از ۹۵ درصد انرژی خود را از منابع پاک تامین می‌کنند. در این گزارش، با استفاده از داده‌های گلوبال دیتا، ۵ کشور برتر دارای بیشترین سهم از منابع انرژی بدون کربن، معرفی شده‌اند.
منبع انرژی بدون کربن در این کشور‌ها شامل انرژی آبی، زمین گرمایی، بادی، خورشیدی، زیست توده (منبع تجدیدپذیر حاصل از مواد زیستی) و هسته‌ای می‌شود.
بر اساس گزارش گلوبال دیتا، انرژی آبی ۱۶ درصد از تولید برق جهانی را به خود اختصاص داده و آن را به سومین منبع بزرگ انرژی پس از زغال سنگ (۲۶ درصد) و گاز (۲۴ درصد) تبدیل کرده است.
کشور‌های برتر دارای بیشترین سهم از منابع انرژی پاک:
اولین کشور در فهرست کشور‌های برتر با تمیزترین شبکه‌های برق، پاراگوئه است که پس از بستن آخرین نیروگاه حرارتی خود در دسامبر ۲۰۲۱، اولین کشور جهان با تامین برق ۱۰۰ درصد پاک شد. برق مورد نیاز پاراگوئه، کشوری محصور در خشکی در آمریکای جنوبی با جمعیتی کمتر از هفت میلیون نفر، ۱۰۰ درصد از انرژی آبی تامین می‌شود.
پاراگوئه دارای سومین جایگاه تولید برق آبی در جهان با حدود ۹ گیگاوات تا سال ۲۰۲۲ بود. تقریباً ۷۰ درصد از کل برق مصرفی پاراگوئه توسط سد عظیم "ایتایپو" تأمین می‌شود که انرژی مازاد تولید شده را به کشور‌های همسایه از جمله برزیل صادر می‌کند.
بوتان کشور کوچک محصور در خشکی بین هند و چین، تقریباً تمام برق خود را از انرژی آبی تولید می‌کند. بوتان، به همراه سورینام و پاناما، به لطف ترسیب کربن (رسوب دادن و تخلیه کربن موجود در جو زمین) از جنگل‌ها و پتانسیل عظیم انرژی آبی، یکی از سه کشور کربن منفی در سطح جهان است و بیش از ۷۵ درصد نیروی پاک خود را به هند صادر می‌کند.
در حالی که بسیاری از کشور‌های این فهرست نسبت به سایر نقاط جهان شبکه‌های برق نسبتاً کوچکی دارند، پادشاهی کوچک و کوهستانی لسوتو در قاره آفریقا تنها کشوری است که طبق گفته گلوبال دیتا، با ظرفیت کل ۷۳ مگاوات، در بین ده کشور دارای کوچک‌ترین شبکه برق جهان نیز قرار دارد. اکثریت قریب به اتفاق الکتریسیته لسوتو توسط نیروگاه‌های آبی، عمدتاً از پروژه آبی هایلندز لسوتو، تولید می‌شود و بقیه (۰.۶ درصد) هم از انرژی خورشیدی و نفت تامین می‌شود.
بیش از یک دهه پیش، گزارش شد که لسوتو قرار است پتانسیل تولید انرژی بادی و آبی خود را با یک پروژه انرژی سبز با سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیارد دلاری گسترش دهد، که بخش عمده آن با وام‌های چین تامین می‌شد. اما این پروژه از آن زمان به دلیل انجام تحقیقات بیشتر متوقف شده است. لسوتو علاوه بر فراوانی انرژی آبی برای برآوردن نیاز‌های پخت و پز و گرمایش مورد نیاز جمعیت روستایی، در کنار زغال سنگ و نفت وارداتی، به شدت به زیست توده هم متکی است.
نپال، کشوری کوچک و کوهستانی که بین چین و هند در میان رشته کوه‌های هیمالیا واقع شده، تقریباً تمام برق خود را از انرژی آبی تامین می‌کند. بخش عمده‌ای از انرژی مصرفی نپال از سوخت‌های زیستی و زباله‌ها تامین می‌شود و هنوز بسیاری از ساکنان این کشور ۲۱ میلیون نفری برای پخت و پز به زیست توده سنتی متکی هستند.
در یک دهه گذشته نپال با کمک سرمایه‌گذاری چین، به طور گسترده‌ای تعداد ساکنان دارای دسترسی به برق را افزایش داده است؛ به گونه‌ای که در ابتدای قرن بیست و یکم تنها ۱۹ درصد جمعیت نپال به برق دسترسی داشتند و اکنون این آمار به بیش از ۹۴ درصد رسیده است.
اتیوپی واقع در شاخ آفریقا، برق خود را از ترکیب نسبتاً گسترده‌ای از منابع تجدیدپذیر تولید می‌کند. انرژی آبی سه چهارم ظرفیت شبکه آن را تشکیل می‌دهد، به گونه‌ای که این کشوردر سال ۲۰۲۲ با ۴ گیگاوات، بزرگترین تولیدکننده برق آبی در کل قاره آفریقا بود. بر اساس گزارش گلوبال دیتا، این کشور همچنین ۱۰ درصد برق خود را از زیست توده و ۱۰ درصد را از باد خشکی تامین می‌کند.
این موقعیت تا حد زیادی به لطف شرایط مطلوب بادی در مناطقی مانند تیگاری و سومالی است. با توجه به موقعیت اتیوپی در جنوب صحرای آفریقا، اتکای اتیوپی به نیروگاه‌های آبی، آن را در برابر تغییرات آب و هوایی آسیب پذیر می‌کند، زیرا تغییر الگوی بارندگی، خشکسالی‌های طولانی مدت و افزایش تنوع آب، خطراتی را برای پتانسیل انرژی آبی آن ایجاد می‌کند. به عنوان مثال، رودخانه "اومو گیبه" که دارای سه سد آبشاری است و ۴۵ درصد نیروی برق آبی اتیوپی را تولید می‌کند، در دهه گذشته به دلیل گرم شدن کره زمین با کمبود آب برای تامین انرژی آبی مواجه شده است.
همچنین کشور‌های نروژ با ۹۸.۳، سوییس با ۹۷.۴، ایسلند با ۹۶.۲، کنگو با ۹۵.۵ و آلبانیا با ۹۴.۸ درصد انرژی پاک در رتبه‌های ۶ تا ۱۰ این لیست قرار دارند.
در ایران، تولید برق عمدتاً از منابع تجدیدناپذیر و به صورت محدود تجدیدپذیر انجام می‌شود. براساس آمار "گلوبال دیتا" حدود ۷۸ درصد برق ایران از سوخت‌های فسیلی تامین می‌شود.
با این حال به گفته مسئولان، برنامه‌ریزی شده که در طول برنامه هفتم توسعه بیش از ۱۰ هزار مگاوات از طریق نیروگاه‌ها و منابع تجددپذیر به ظرفیت تولید برق کشور اضافه شود.
منابع اصلی تولید برق در ایران عبارتند از:
نیروگاه‌های حرارتی: این نیروگاه‌ها از سوخت‌های فسیلی مانند گاز طبیعی، نفت و زغال‌سنگ استفاده و بیش از ۸۰ درصد از برق کشور را تولید می‌کنند.
نیروگاه‌های آبی: ایران دارای نیروگاه‌های برق آبی متعددی است که از انرژی آب برای تولید برق استفاده می‌کنند. این نیروگاه‌ها بر اساس ساختار آبشاری و سد‌های بتنی عمل می‌کنند و تولید برق روزانه آن‌ها به ظرفیت و شرایط آبی منطقه بستگی دارد.
نیروگاه‌های هسته‌ای: این نیروگاه‌ها از اورانیوم به عنوان سوخت استفاده می‌کنند و بخشی از تولید برق کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
انرژی‌های تجدیدپذیر: اگر چه سهم استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی در مقایسه با منابع قبلی کمتر است، اما در سال‌های اخیر توسعه این منابع به منظور تنوع‌بخشی به منابع تولید برق و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی در حال افزایش است.