ماه صفر دومین ماه قمری است که برای نامگذاری آن دو دلیل ذکر می‌شود: نخست اینکه از صُفْرَة به معنای زردی گرفته شده، زیرا زمان انتخاب نام با فصل پاییز و زرد شدن برگ درختان مقارن بوده است. دلیل دوم اینکه از صِفْر به معنای خالی گرفته شده است، چرا که با پایان یافتن ماه‌های حرام (رجب، ذی القعده، ذی الحجه و محرم) قبایل بار دیگر وارد جنگ می‌شدند و شهرها خالی می‌شد.
به گزارش مبلغ، در برخی از روایات اسلامی آمده است که مسلمانان از انجام کارهای مهم در ماه صفر، پرهیز و برای دفع آفات و بلایای این ماه بسیار صدقه دهند. به همین دلیل مسلمانان از این ماه به عنوان ماهی نحس و بد یمن یاد می‌کنند، چرا که در این ماه وحی قطع می‌شود. حضرت علی (ع) در این مورد فرموده است: با رحلت پیامبر (ص) چیزی قطع شد که با فوت هیچ احدی قطع نشد.
اعمال مشترک اول هر ماه در ابتدای ماه صفر نیز قابل توجه است از جمله:
اگر کسی می‌خواهد از بلاهای نازله در این ماه محفوظ بماند، هر روز ده مرتبه این دعا را بخواند.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّ‌حْمَٰنِ الرَّ‌حِیمِ
به نام خداوند بخشنده بخشایشگر
یَا شَدِیدَ الْقُوَی وَ یَا شَدِیدَ الْمِحَالِ یَا عَزِیزُ یَا عَزِیزُ یَا عَزِیزُ
ای سخت نیرو و ای سخت‌گیر ای با عزت ای عزیز ای با عزت
ذَلَّتْ بِعَظَمَتِکَ جَمِیعُ خَلْقِکَ فَاکْفِنِی شَرَّ خَلْقِکَ یَا مُحْسِنُ یَا مُجْمِلُ یَا مُنْعِمُ یَا مُفْضِلُ
از بزرگیت تمام خلقت در پیشگاه تو خوار است پس شر خلقت را از من کفایت فرما ای احسان کننده‌ای نیکوکار ای نعمت بخش ای عطا ده
یَا لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَ نَجَّیْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذَلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ
ای که نیست معبود حقی جز تو منزهی تو بدرستی که من از ظالمانم پس اجابت کردیم برایش و نجاتش دادیم از غم و همچنین نجات دهیم مؤمنان را
وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ
و رحمت خدای بر محمد و آل پاک و پاکیزه اش
همچنین در زمان دیدن هلال ماه صفر خواندن دعای هلال وارد شده است. حداقل آن است که سه مرتبه بگوید: اللّهُ اَکْبَر و سه مرتبه لا إلهَ الَّا الْلّه و سپس بگوید: اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی أذْهَبَ شَهْرَ کَذا وَ جاءَ بِشَهْرِ کَذا.
بهترین دعای زمان رؤیت هلال، دعای چهل و سوم صحیفه سجادیه است.
خواندن هفت مرتبه سوره «حمد».
از أموری که بر آن تأکید شده، سه روز روزه گرفتن در هر ماه است. مرحوم علامه مجلسی در زادالمعاد می‌گوید: مطابق مشهور، این سه روز، پنجشنبه اول ماه و پنجشنبه آخر ماه و چهارشنبه اول از دهه وسط ماه است.