ناسا ده‌ها سال است که از پرتو ایکس برای کشف اسرار نامرئی کیهان استفاده می‌کند. رصدخانه انیشتین در اواخر دهه ۷۰ میلادی، پیشگام اخترشناسی پرتو ایکس بود. اما جواهر تاج اصلی این رشته علمی، «رصدخانه پرتو ایکس چاندرا» است که به مدت ۲۵ سال جهان نامرئی را تصویربرداری می‌کند.
به گزارش دیجیاتو، در ادامه شما را به تماشای تعدادی از خیره‌کننده‌ترین تصاویر رصدخانه چاندرا و اکتشافات پیشگامانه آن از جهان پنهان دعوت می‌کنیم.
سحابی خرچنگ، نتیجه یک انفجار ابرنواختر درخشان که توسط ستاره‌شناسان در سال ۱۰۵۴ میلادی مشاهده شد، چاندرا حلقه‌های اطراف مرکز سحابی را با فواره‌هایی که به رنگ بنفش در فضا منفجر می‌شوند می‌بیند.
این تلسکوپ فضایی در ۲۳ ژوئیه ۱۹۹۹ توسط شاتل فضایی کلمبیا به فضا پرتاب شد. چاندرا سنگین‌ترین محموله‌ای بود که شاتل تا به‌حال حمل کرده بود.
نوع نادری از ستاره ولف-رایه (Wolf-Rayet)، ستاره درخشان و پرجرمی که فاز کوتاه مدتی را در تکامل خود تجربه می‌کند. نقاط بنفش، ستارگانی هستند که با چاندرا شناسایی شده‌اند.
«ایلین کالینز»، فرمانده مأموریت شاتل کلمبیا، در بیانیه‌ای مطبوعاتی گفت: «اکتشافات چاندرا در ۲۵ سال گذشته به‌طور مداوم ما را شگفت‌زده و تحت تأثیر قرار داده است.»
پرتو‌های ایکس در محدوده نور مرئی نیستند، اما اغلب به رویداد‌های شگرف در فضا اشاره می‌کنند.
سحابی رتیل که توسط تلسکوپ فضایی چاندرا و وب به تصویر کشیده شده است. مشاهدات پرتو ایکس چاندرا (به رنگ آبی درباری و بنفش) گازی را نشان می‌دهد که توسط امواج ضربه‌ای ناشی از باد ستارگان پرجرم، تا میلیون‌ها درجه گرم شده است.
پرتو‌های ایکس برای ستاره‌شناسان به‌طور ویژه ارزشمند هستند. زیرا منبعی که از آن منتشر می‌شوند اغلب بسیار داغ است یا رویداد‌هایی هستند که انرژی زیادی تولید می‌کنند. برای نمونه باقی‌مانده یک ستاره درحال انفجار که به بیرون پرتاب می‌شود، یا مواد فوق‌گرم شده‌ای که در اطراف سیاهچاله می‌چرخند.
چاندرا اغلب جزئیات جدیدی را فاش می‌کند که تلسکوپ‌های دیگر نمی‌توانند ببینند.
ستون‌های آفرینش، که توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب تصویربرداری شده است. مجموعه‌ای رنگارنگ از ستاره‌های پراکنده در سراسر منطقه را چاندرا شکار کرده است.
در این تصویر که داده‌های تلسکوپ فضایی جیمز وب و چاندرا ترکیب شده‌اند، مشاهدات وب تصویری غیرمادی از ستون‌های آفرینش ارائه می‌دهد، یک ساختار ابری که به‌طور مداوم ستاره‌های جدید را به وجود می‌آورد.
چاندرا، اما دریایی از ستاره‌های جوان را نشان می‌دهد که در پرتو‌های ایکس می‌سوزند. این نقاط، مکان دقیق نور پراکنده شده در سراسر تصویر هستند.
مسیه ۷۴ که به دلیل تیرگی‌اش لقب «کهکشان فانتوم» را گرفت، زمانی رصد می‌شود که چاندرا فعالیت اشعه ایکس خود (بنفش) را در کنار مشاهدات هابل و وب نشان داد.
«جاناتان مک‌داول» اخترفیزیکدانی که سیستم‌های داده‌های علمی چاندرا را رهبری می‌کند، قبلاً گفته بود: «اغلب یک ابر گازی درحال درخشش را می‌یابید، سپس منبع پرتو ایکسی که موجب درخشش و انرژی آن می‌شود را در وسط خواهید دید. اگر چاندرا را نداشته باشید، نمی‌توانید آن را ببینید؛ بنابراین بخش بزرگی از داستان را از دست خواهید داد.»
دید اشعه ایکس چاندرا نشان داد که جهان پر از سیاهچاله است.
یک سیاهچاله بسیار پرجرم در مرکز قنطورس، کهکشان عظیمی از ذرات را به فضا پرتاب می‌کند. چاندرا هم جت‌ها و هم حباب آبی کم رنگ اطراف کهکشان را شکار کرد.
دیگر دستاورد‌های برجسته رصدخانه چاندرا شامل اولین شواهد مستقیم برای وجود ماده تاریک است. ماده کاملا نامرئی و مرموزی که حدود ۲۷ درصد از جهان را تشکیل می‌دهد.
چاندرا همچنین اولین تسکوپی بود که مستقیماً ستارگان نوترونی برخوردی را که امواج گرانشی را به سراسر جهان می‌فرستند، تشخیص داد.
همچنین تابش اشعه ایکس از نور‌های قطبی مشتری را آشکار کرد.
مشتری که توسط تلسکوپ فضایی هابل به تصویر کشیده شده است، با تشعشعات اشعه ایکسی که چاندرا به رنگ بنفش تشخیص داده است.
در زمین، ما آن‌ها را شفق شمالی و جنوبی یا شفق قطبی می‌نامیم. شفق‌ها نوار‌های رقصنده و رنگارنگ نور هستند که گاهی در آسمان‌های قطبی ظاهر می‌شوند و حتی گاهی تا ایالت آریزونا به خط استوا نزدیک می‌شوند.
شفق قطبی توسط ذرات باردار خورشید ایجاد می‌شود که تأثیر مشابهی را در قطب‌های سیارات دیگر ایجاد می‌کند. چاندرا این پدیده را در مشتری مشاهده کرد. این تصویر همچنین ابر‌های پرتو ایکس را در اطراف سیاره گازی غول‌پیکر نشان می‌دهد.
در مجموع، چاندرا نزدیک به ۲۵۰۰۰ مشاهده انجام داده است.
حباب زباله‌های یک ابرنواختر که با داده‌های اشعه ایکس از چاندرا و داده‌های نوری تلسکوپ فضایی هابل تصویربرداری شده است.
این یکی از پربارترین ماموریت‌های اخترفیزیک ناسا بوده است. دانشمندان بیش از ۱۰۰۰۰ مقاله را براساس داده‌های آن نوشته‌اند.
خیره‌کننده‌ترین عکس‌ها با همکاری رصدخانه‌های دیگر مانند وب و هابل تهیه شده است.
داده‌های ترکیبی از چاندرا و وب، جزئیات جدیدی از باقی‌مانده ابرنواختر Cassiopeia A را نشان داد.
ترکیب نیرو‌های دو تلسکوپ به دانشمندان این امکان را داد تا علت احتمالی ساختاری مرموز به‌نام «هیولای سبز» را در بقایای ابرنواختر تصویر شناسایی کنند. شما می‌توانید آن را درست در سمت راست مرکز ببینید، حلقه سبزی که نور آبی و قرمز را در فضا مختل می‌کند.
داده‌های چاندرا ارتباطی را بین هیولای سبز و موجی که هنگام انفجار از ستاره بیرون زده بود، نشان داد. آن‌ها فکر می‌کنند که موج زمانی که به مواد اطراف ستاره برخورد کرد، هیولای سبز را ایجاد کرد.
رصدخانه چاندرا نگاه خود را حتی به مرکز کهکشان ما نیز معطوف کرده است.
موزاییکی از مرکز کهکشان راه شیری، با استفاده از داده‌های چاندرا (به رنگ‌های نارنجی، سبز و بنفش) و تلسکوپ رادیویی MeerKAT در آفریقای جنوبی (خاکستری).
در ماه مه، اخترشناسان با استفاده از چاندرا دریچه‌ای را کشف کردند که گاز داغ را از مرکز کهکشان راه شیری آزاد می‌کند. آن‌ها بر این باورند که دودکش گاز خروجی ممکن است از فوران‌های سیاهچاله مرکزی کهکشان ایجاد شود.
در اینجا تصویری از سیاهچاله کلان جرم در مرکز کهکشان راه شیری را مشاهده می‌کنید.
چاندرا Sagittarius A*، سیاهچاله کلان پرجرم در مرکز کهکشان راه شیری را مشاهده کرد.
چاندرا همچنین فاش کرده است که سیاهچاله عظیم کهکشان ما، Sagittarius A* به‌سرعت درحال چرخش است. در واقع چاندرا کشف کرد که سیاهچاله به‌قدری سریع می‌چرخد که فضا-زمان را مانند یک توپ فوتبال به پایین فرو می‌برد.
رصدخانه چاندرا ممکن است پس از کاهش شدید بودجه، به پایان ماموریت خود نزدیک شود.
در سحابی پنجه گربه، جایی که ستارگان در کهکشان راه شیری درحال شکل‌گیری هستند، پرتو‌های ایکس چاندرا جمعیتی از ستارگان جوان را نشان می‌دهد.
بودجه رصدخانه چاندرا پس از درخواست ناسا برای سال ۲۰۲۵، از ۶۸ میلیون دلار به ۴۱ میلیون دلار کاهش یافت. امکان دارد بودجه رصدخانه از ۲۶.۶ میلیون دلار در هر سال تا ۵.۲ میلیون دلار در سال ۲۰۲۹ کاهش یابد.
تیم عملیاتی چاندرا گفته است که این مقدار تلسکوپ را از کار خواهد انداخت و به عملیات آن پایان می‌دهد. با این‌حال چاندرا هنوز کاربردی است و به اکتشافات بصری خیره‌کننده ادامه می‌دهد.
این بقایای ابرنواختری، بقایای یک ستاره منفجر شده به نام ۳C ۵۸ است. جسم درخشان، کشیده و سفید در مرکز، یک ستاره نوترونی متراکم و سریع است.
دانشمندان با مطالعه آشکارسازی چاندرا از گسیل پرتو ایکس ستارگان نوترونی، مانند آنچه در مرکز این بقایای ابرنواختر قرار دارد، کشف کردند که ستاره‌های نوترونی ممکن است حاوی نوع جدیدی از ماده فوق چگال باشند.
رصدخانه چاندرا می‌تواند اسرار نامرئی بیشتری از کیهان را در سال‌های باقی‌مانده‌اش فاش کند.