فرارو- هر بار که باسم عیدو جلوی درب خانه خود در روستای تقریباً متروکه در شمال عراق می‌ایستد، از بزرگی آوار‌ها و ویرانی‌های بجا مانده از تجاوز داعش شگفت زده می‌شود.
به گزارش فرارو، عیدو (۲۰ ساله) در حیاط خانه‌اش در سولاغ واقع در ۴۰۰ کیلومتری شمال غربی بغداد، با آهی می‌گوید: از ۸۰ خانواده، فقط ۱۰ خانواده برگشته‌اند.
وی افزود: هیچ خانه‌ای برای زندگی آن‌ها وجود ندارد. چرا آن‌ها برگردند؟ آن‌ها نمی‌خواهند چادر‌ها (آوارگان) را ترک کنند تا بر روی ویرانه‌های خانه هایشان زندگی کنند.
داعش در سال ۲۰۱۴ به این منطقه حمله کرد و به طور خاص اقلیت ها، به ویژه ایزدی‌ها را هدف قرار داد، آن‌ها را کشت، آواره کرد و بسیاری از زنان آن‌ها را به عنوان برده ربود.
در نوامبر ۲۰۱۵، نیرو‌های کرد با حمایت نیرو‌های ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا توانستند جهادی‌های داعش را از سنجار بیرون کنند. در آگوست ۲۰۱۷، دولت عراق پیش از اعلام پیروزی بر جهادگران در پایان همان سال، اخراج این سازمان افراطی را از تمام استان نینوا، جایی که سنجار در آن قرار دارد، اعلام کرد.
اما پس از این همه سال، کل روستا‌ها و محله‌ها ویران شده‌اند، در حالی که درگیری‌های سیاسی روند بازسازی را در منطقه‌ای که شاهد فجایع بسیاری بوده است، مختل می‌کند.
در سولاغ، صحنه هنوز یادآور جنگ است: خانه‌های ویران شده، لوله‌های آب زنگ زده و مخازن و علف‌های هرز وحشی در بین شکاف‌های دیوار‌ها که گواه چیزی است که زمانی محل سکونت بوده است.
ایدو با ناراحتی می‌گوید: چطور دلم می‌تواند آرام بگیرد... وقتی اینجا کسی نیست که با هم باشیم تا فراموش کنیم چه اتفاقی افتاده؟
تنها چند خانواده توانستند خانه‌های خود را بازسازی کنند، در حالی که برخی دیگر ترجیح دادند روی آوار‌ها چادر بزنند.
ایدو و خانواده‌اش سال‌ها پیش به احترام پدر بیمارش که می‌خواست آخرین روز‌های زندگی‌اش را در روستایش بگذراند، به سولاغ بازگشتند.
با کمک یک سازمان بشردوستانه، ایدو خانه خود را بازسازی کرد. او گفت:، اما اکثر ساکنان روستا قادر به ساختن خانه‌های خود نیستند، هرچند که تنها کاری که باید انجام دهند این است که یک یا دو اتاق بسازند.
او توضیح می‌دهد: اگر دولت یا سازمان‌ها بازسازی را انجام می‌دادند، همه ساکنان برمی‌گشتند.
مقامات عراقی اخیرا مهلت را تا ۳۰ ژوئیه برای بستن کمپ‌های آوارگان تعیین کرده اند و قول کمک مالی و مشوق‌هایی را برای کسانی که به روستا‌های خود باز می‌گردند، داده اند. دولت بار‌ها متعهد شده است که تلاش‌های بازسازی را تشدید کند و به آسیب‌دیدگان غرامت بپردازد.
وزارت مهاجرت اخیراً از بازگشت صد‌ها نفر به مناطق خود خبر داده است. اما بر اساس گزارش اخیر سازمان بین المللی مهاجرت، بیش از ۱۸۳۰۰۰ نفر از ساکنان سنجار همچنان آواره هستند. این گزارش نشان می‌دهد که چندین منطقه نصف یا کمتر از جمعیت اصلی خود را دریافت کرده اند، اما از سال ۲۰۱۴ تاکنون هیچ بازگشتی به حداقل ۱۳ مکان ثبت نشده است.
نایف سیدو سرپرست شهرداری سنجار می‌گوید: کل روستا‌ها و محله‌ها با خاک یکسان شده اند و پرونده غرامت عقب مانده است. اکثریت مردم نیز حقوق خود را دریافت نکرده اند.
زمانی که داعش در آگوست ۲۰۱۴ به سنجار حمله کرد، هدلا قاسم حداقل ۴۰ نفر از اعضای خانواده خود از جمله پدر، مادر و برادرش را در روستای کوچو از دست داد.
مادر ۴۰ ساله سه فرزند گفت که سه سال درخواست غرامت برای خانه ویران شده‌اش را ارائه کرده است، اما فایده‌ای نداشته است.
او همچنان منتظر دریافت غرامت ماهانه خانواده شهدا است. اما درخواست او، مانند بسیاری از درخواست‌های دیگر، هنوز در پیچ و خم بوروکراسی اداری گیر کرده است.
در شهر قدیمی سنجار، خانه یا مغازه‌ای سالم نمانده و چندین خیابان ویران شده بود.
یک کلیسای قدیمی و ویران شده به مقصدی برای چرای گوسفندان روی علف‌هایی که در میان آوار روییده بودند تبدیل شده است. یک مدرسه نیز به مقر یک گروه مسلح و یک سالن سینما به مرکز نظامی تبدیل شد.
برای سال‌ها، سنجار مرکز درگیری بین دولت بغداد و مقامات اقلیم کردستان بوده است. دو طرف تاکنون نتوانسته اند توافقی را که در سال ۲۰۲۰ برای بازسازی منطقه به دست آوردند، اجرا کنند.