فرارو- رئیس سازمان نظام پرستاری تقاضای جذب ۱۵ هزار پرستار را مطرح کرده و گفته است که ما با کمبود نیروی پرستاری در برخی از نقاط کشور به ویژه مناطق کم برخوردار مواجه هستیم. بر اساس آمار‌هایی که مقام‌های ارشد وزارت بهداشت مطرح می‌کنند، تعداد مراکز آموزش پرستاری، از ۳۰ مرکز قبل از انقلاب به ۲۱۰ مرکز در ۶۷ دانشگاه و دانشکده پزشکی رسیده است. در سال‌های قبل از انقلاب سالانه کمتر از ۱۰۰۰ نفر پذیرش پرستاری داشتیم که این رقم در سال ۱۴۰۲ فقط در کارشناسی پرستاری به ۱۰۵۰۰ نفر رسیده است و در تحصیلات تکمیلی شامل ۱۳ رشته کارشناسی ارشد ۱۰۰۰ نفر و در دکترای تخصصی ۱۱۵ نفر آموزش دیدند.
به گزارش فرارو، با وجود رشد ایران در حوزه آموزش نیرو‌های متخصص و کادر درمان حرفه‌ای و حتی با در نظر گرفتن نرخ رشد جمعیت، پرسشی که مطرح می‌شود این است که چرا همچنان با کمبود پرستار رو به رو هستیم؟
شاید اورژانسی‌ترین وضعیت پرستاری در کشور، دوران کرونا و شیفت‌های کاری سنگین، در کنار ضریب بالای خطر ابتلا و حتی مرگ پرستاران در نظر گرفته شود، اما با توجه به آمار کنونی کمبود پرستار در کشور، بیراه نیست اگر وضعیت فعلی را نیز اورژانسی در نظر بگیریم. عباس عباس‌زاده، مدیرکل توانمندسازی و بهبود سرمایه‌های انسانی معاونت پرستاری وزارت بهداشت گفته است: «به ازای هر ۴ نفر یا ۳ نفر پرستار باید یک کمک پرستار در بخش داشته باشیم. با توجه به جمعیت ۲۳۰ هزار نفری پرستاران بنابراین ۴۷ هزار تا ۵۷ هزار نفر پرستار نیاز داریم. اما الان در حالت خوشبینانه ۳۰ هزار نفر کمک‌پرستار کم داریم که نتیجه مستقیم آن فرسودگی شغلی پرستاران و کاهش کیفیت خدمات است.»
همچنین محمد تقی جهان پور، رئیس کل سازمان نظام پرستاری گفت: «امروز حجم کار همکاران پرستار در بیمارستان‌های دولتی و غیردولتی و بیمارستان‌های نیرو‌های مسلح بالاست که باید تلاش کنیم حداقل سالانه ۱۵ هزار نفر کادر پرستاری، اتاق عمل وهوشبری را داشته باشیم.»
بر اساس آمار‌های وزارت بهداشت، هم اکنون، بالغ بر ۶۰۰ هزار نفر به عنوان کادر درمان در نظام سلامت در حال فعالیت هستند و ۳۰ درصد این جمعیت را جامعه پرستاری تشکیل می‌دهد. اما با وجود این که شغل پرستاری به دلیل مواجهه با مخاطرات مختلف در ردیف مشاغل سخت و زیان آور قرار دارد در عمل، پرستاران هیچ بهره‌ای از این رده‌بندی نمی‌برند.
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی اخیرا و در جریان بررسی جداول بودجه ۱۴۰۳ عنوان کرده: «دوستان دولت و کمیسیون تلفیق پیشنهاد دادند که از ردیف جدول هفت مربوط به وزارت بهداشت و درمان، ۱۰ هزار میلیارد تومان از اعتبارات این وزارتخانه برای فوق‌العاده خاص پرستاران اختصاص داده شود که مورد موافقت قرار گرفت.»، اما زخم پرستاران در حوزه بودجه و اعتبارات بسیار کهنه است و مشخص نیست بودجه مشخص شده محقق خواهد شد یا خیر و آیا در صورت تحقق، جامعه پرستاری را راضی خواهد کرد؟
در حال حاضر برخی از بیمارستان‌ها به دلیل کمبود پرستار، شیفت‌های اضافه‌کاری را به پرستاران تحمیل کرده‌اند و این درحالی است که طبق قانون، اضافه‌کار باید با توافق طرفین باشد و اجبار به انجامِ کارِ اضافی خلافِ قانون است. در دو سال گذشته ۱۶ هزار تخت جدید در بیمارستان‌های کشور ایجاد شده که نیاز به کادر جدید دارد و با وجود آنکه تقریبا سالی حدود ۵۰۰۰ نفر به شکل طبیعی بازنشسته داریم، اما بر اساس اعلام دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، فقط در ۹ماهه اول امسال، ۲۱۶ پرستار، ترک خدمت به علت سختی کار و عدم تناسب بین حجم کار و میزان دریافتی داشته‌اند و وقتی یک پرستار از یک بخش خارج می‌شود ۲۰۰ ساعت اضافه‌کار او برعهده بقیه همکاران است.
بهمن ۱۴۰۲ بود که عباس عبادی، معاون پرستاری وزارت بهداشت با تاکید بر اهمیت تربیت و همچنین نگهداشت نیروی انسانی پرستاری، از اقدامات در دست انجام برای تدوین بسته «ماندگاری پرستاری» خبر داد و گفت: «در این بسته همزمان بر معیشت و کرامت پرستاران تمرکز شده و پیشنهاداتی از جمله درباره فرمول محاسبه اضافه‌کار پرستاران مطرح شده است.» از آن تاریخ تا کنون، اما تحول گسترده یا رخ نداده است و شاید به همین دلیل باشد که اغلب پرستاران از بدعهدی‌ها در حوزه مطالباتشان دل پری دارند.
در آخرین ماه سال ۱۴۰۲ بود که تجمعات اعتراضی پرستاران در شهر‌های مختلفی از جمله تهران و شیراز برگزار شد. اغلب پرستاران بابت پرداخت نشدن تعرفه‌های مصوب در قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری و سایر مشکلاتی که قرار بود با اجرای قانون برطرف شود، معترض بودند. در برخی نقاط کشور، معترضان از ساعت ۸ تا ۱۰ صبح دست از کار کشیده بودند و خواستار پاسخگویی مسئولان بیمارستان نسبت به اضافه‌کار اجباری و همچنین خلف وعده دولت بابت پرداخت کارانه متناسب و وظایف موضوع قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری شده بودند. تا پایان سال ۱۴۰۲، دولت به وعده‌های خود در قبال جامعه پرستاری عمل نکرد. تقاضای جامعه پرستاری اجرای صحیح قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری و جبران کمبود پرستار بود که با پایان سال همچنان معوق ماند.
تاب آوری در برابر فشار شیفت‌های پرتعداد، حقوق کم، استرس شغلی و بسیاری از موارد دیگر کار ساده‌ای نیست و شاید به همین دلیل باشد که در مواردی شاهد ترک شغل دسته جمعی پرستاران هستیم. روشی نسبتا جدید و نوظهور در سیستم درمانی کشور که باعث واکنش شورای عالی نظام پرستاری نیز شده است. وحید زمان‌زاده، رییس شورای عالی نظام پرستاری، با انتقاد از عدم توجه به مشکلات جامعه پرستاری، گفت: «شاهدیم که پرستاران به صورت دسته جمعی از مراکز درمانی استعفا می‌دهند. در صورت خلا مراکز درمانی از نیرو‌های پرستاری، لطمه بزرگی بر پیکره سلامت کشور وارد خواهد شد.»
این همان اقدامی است که طی روز‌های گذشته در چندین بیمارستان کشور دیده شد و گروهی از پرستاران بیمارستان‌های شهدای تجریش تهران، بیمارستان طالقانی چالوس، بیمارستان طالقانی آبادان و پرستاران چندین مرکز درمانی یزد، با استعفای دسته‌جمعی‌شان در ماه‌های گذشته، خبرساز شده‌اند. آن‌ها در اعتراض به وخیم شدن شرایط‌شان تصمیم به ترک کار گرفتند.
بر اساس داده‌های سازمان جهانی بهداشت، هر سال پرستارانی در سراسر جهان به دلایل گوناگون اقدام به ترک شغل می‌کنند، اما تاب آوری پرستاران در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی بدون توجه به نیاز‌های اولیه و خواست‌های قانونی آنان امری دشوار به نظر می‌رسد.
فارغ از واکنش‌هایی مثل استعفای دسته جمعی یا تلاش برای تاب آوری ایستگاه سوم و نهایی پرستاران، ترک شغل به علت مهاجرت است. بسیاری از کشور‌های در حال توسعه منطقه به دنبال جذب پزشکان و پرستاران ایرانی هستند. کشور‌هایی که یا حقوق دلاری می‌دهند یا ارزش پول قابل قبولی دارند و به لحاظ سود مالی، برای پرستاران انگیزه استخدام ایجاد می‌کنند. شاید به همین دلیل باشد که در بررسی‌های فرارو در وبسایت‌های مشاوره مهاجرت و تماس‌های خبرنگار فرارو با صفحات مجازی وکلای امور مهاجرت، بسیاری از آن‌ها به محض شنیدن این که فرد مایل به مهاجرت پرستار و از کادر درمان است، وعده مهاجرت آسان‌تر را دادند.
در جریان بررسی‌های فرارو مشخص شد اغلب وکلا و مشاوران مهاجرت معتقدند در اتحادیه اروپا کشور آلمان برای پرستاران حرفه‌ای و با تجربه، می‌تواند گزینه‌ای مناسب باشد هر چند که دانمارک، کانادا، سوئد، عمان، انگلستان و امارات نیز برای جذب پرستاران از شرایط خوبی برخوردارند.
برخی از مشاوران امور مهاجرت توصیه می‌کردند که بهتر است کادر درمان ابتدا کار پیدا کرده و سپس مهاجرت کنند، چون اگر کادر درمان جویای کار، یک پیشنهاد شغلی در اروپا و آمریکا دریافت کند، کار بسیار ساده تری در پیش خواهد داشت، اما می‌توان با ویزای کاریابی نیز مهاجرت کرد. بر اساس اطلاعاتی که از خلال گفتگوی فرارو با مشاوران امور مهاجرتی به دست آمد، به نظر می‌رسد این روز‌ها بازار مهاجرت پرستاران به کشور‌های همسایه نیز داغ شده و افرادی که از تمکن مالی کافی برخوردار نیستند یا تمایلی ندارند از ایران دور شوند به کشور‌های حاشیه خلیج فارس مهاجرت می‌کنند.
اواخر دهه نود بود که برخی مسئولان کشور نگرانی‌هایی را در خصوص مهاجرت گسترده پرستاران مطرح کردند و گفتند اگر با همین وضعیت پیش برویم شاید کارمان به واردات پرستار بکشد. مریم حضرتی، معاون پرستاری وزارت بهداشت، در سال ۱۳۹۸ ضمن اشاره به این وضعیت گفته بود: «چنانچه پرستاران اتباع بیگانه در استان‌های مرزی تقاضای کار کند ما مجوزهایش را صادر خواهیم کرد». البته این سخنان حضرتی، با واکنش افکار عمومی روبرو شد، ولی با توجه به کاهش آمار پرستاران کشور و ترک شغل یا مهاجرت آنان، مشخص نیست که آیا واقعا نیازی به واردات پرستار نخواهیم داشت؟