تحلیلگران سیاست خارجی در پاکستان علیرغم تنش‌های مرزی از تعامل مجدد با ایران حمایت کرده اند. پاکستان با هند و افغانستان دارای مرزهای مشکل است. ملیحه لودی، دیپلمات کهنه کار پاکستانی به الجزیره می‌گوید که داشتن یک رابطه عادی و باثبات با ایران برای پاکستان از اهمیت بالایی برخوردار بوده و همچنان هست.
به گزارش جماران، بامداد دوشنبه سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور سفر دو روزه خود به پاکستان را آغاز کرد. سفری در میانه تحولات متعدد و متنوع منطقه‌ای از ادامه جنگ غزه تا نخستین رویارویی نظامی مستقیم جمهوری اسلامی ایران با رژیم اسرائیل و قرار گرفتن دو طرف در آستانه جنگی تمام عیار و البته حاشیه‌هایی در روابط امنیتی و سیاسی تهران و اسلام آباد.
سفر رئیس دولت جمهوری اسلامی ایران به جمهوری پاکستان قریب به سه ماه پس از حمله ایران به پاکستان با عنوان مبارزه با گروه‌های تروریستی و همچنین پاسخ نظامی اسلام آباد به این حمله انجام شد. اتفاق‌هایی که به نظر میرسد دو کشور بلافاصله از عهده مدیریت آن برآمده و اکنون میزبانی اسلام آباد از ابراهیم رئیسی نیز تلاشی برای صحه گذاشتن بر عبور دو طرف از تنش رخ داده و اراده سیاسی آن‌ها برای بهبود روابط در حوزه‌های سیاسی، امنیتی و البته اقتصادی است.
ابراهیم رئیسی در آغاز سفر پاکستان را از کشورهای مهم جنوب آسیا و دارای روابط دیرینه تاریخی و تمدنی با ایران دانست و تاکید کرد که ایران در راستای سیاست همسایگی و توسعه روابط با کشورهای اسلامی و همسو، علاقمند به ارتقای روابط با کشور پاکستان است.
رئیس جمهور پیش از ورود به اسلام آباد گلایه خود ازعدم توازن در رابطه سیاسی و اقتصادی را بیان کرده و گفت: سطح روابط اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و پاکستان به میزان سطح روابط سیاسی نیست و هدف‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری مبادلات تجاری و اقتصادی با توجه به ظرفیت‌های قابل توجه دو کشور تعیین شده است.
رئیسی با گریزی کوتاه به بحران امنیتی پیش آمده میان دو همسایه در چندماه اخیر گفت: ما امنیت پاکستان را امنیت خود می‌دانیم و معتقدیم تثبیت و ارتقای امنیت نقاط مرزی به نفع دو کشور و دو ملت خواهد بود.
دیدار با نخست وزیر، رئیس جمهور و سفر به لاهور (قلب فرهنگی) و کراچی (قلب اقتصادی) و همچنین دیدار با علما، نخبگان، تجار و فعالان اقتصادی از جمله برنامه‌های رئیسی در این سفر دو روزه است. در این سفر وزیر امور خارجه، وزیر کشور، وزیر دفاع، وزیر مسکن، وزیر صنعت، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزیر بهداشت رئیسی را همراهی می‌کنند.
استقبال از ابراهیم رئیسی و هیأت عالیرتبه از مقامات اقتصادی و سیاسی همراه او از سوی محمد شهباز شریف نخست‌وزیر پاکستان در محل کاخ نخست وزیری انجام شد. نخستین برنامه رئیسی دیداری خصوصی با «محمد شهباز شریف» و آصف علی زرداری، رئیس جمهور و سپس شرکت در نشست مشترک هیأت‌های عالیرتبه دو کشور بود.
پس از انجام مراسم استقبال رسمی از رئیسی از سوی محمد شهباز شریف نخست وزیر پاکستان، مقامات ارشد دو کشور با یکدیگر نهال به نشانه دوستی دو ملت در کاخ نخست وزیری پاکستان کاشتند.
ابراهیم رئیسی و شهباز شریف بعد از ظهر روز دوشنبه در ادامه برنامه‌های دوجانبه از لوح یادبود نامگذاری یکی از خیابان‌های اصلی و بزرگ شهر اسلام‌آباد که از مقابل پارلمان پاکستان آغاز می‌شود، به نام ایران رونمایی کردند.
همچنین در مراسم استقبال شهباز شریف از ابراهیم رئیسی، نخست وزیر پاکستان با اشاره به ضرورت توسعه هرچه بیشتر رابطه دو همسایه شعری از دهلوی خواند: وداع و وصل جداگانه لذتی دارد / هزار بار برو، صدهزار بار بیا.
مهم‌ترین محورهای سخنان ابراهیم رئیسی در دیدارهایش با وزیر خارجه، نخست وزیر و رئیس جمهور پاکستان به شرح زیر بود:
اگر همه کشورها و ملل اسلامی با یکدیگر وحدت داشتند، رژیم صهیونیستی نمی‌توانست تا این حد به فلسطینیان مظلوم، بی‌گناه و بی‌دفاع غزه ظلم کند. صهیونیست‌ها از اختلافات میان کشورهای اسلامی سوءاستفاده می‌کنند، لذا در برابر راهبرد دشمن برای تداوم اختلاف میان امت اسلامی، راهبرد ما وحدت است.
ما با کشور دوست و برادر و همسایه‌مان پاکستان فقط به عنوان دو کشور همسایه مطرح نیستیم روابط دو کشور روابط تاریخی تمدنی و عمیق اعتقادی و دینی است امری که ملت بزرگ ایران را با مردم بزرگ پاکستان پیوند می‌دهد اعتقادات است این پیوند ناگسستنی است.
ظرفیت‌های بسیاری بین ایران و پاکستان هست که تبادل این ظرفیت‌ها در جهت منافع دو کشور و ملت می‌تواند به کار گرفته شود در نشست‌هایمان با نخست وزیر و دولت تصمیم گرفتیم در حوزه‌های اقتصادی سیاسی تجاری و فرهنگی و همه سطوح روابط خود را ارتقا بخشیم.
هر دو در مبارزه با ناامنی‌ها جرایم سازمان یافته مواد مخدر و انواع ناامنی‌ها مصمم هستیم و این نگاه مشترک هر دو کشور است در یک کلمه دفاع از حقوق بشر محور همکاری‌های دو کشور است چه همکاری‌های دو جانبه چه منطقه‌ای و چه بین المللی.
ممکن است برخی همکاری‌های دو کشور را نپسندند مهم نیست مهم ان است که تداوم همکاری‌های دولت‌های دو کشور به نمایندگی از مردم آن‌ها ادامه یابد و مصممیم این همکاری‌ها را در سطح بالا ارتقا ببخشیم.
سطح روابط اقتصادی و تجاری دو کشور قابل قبول نیست و تصمیم گرفتیم این روابط در گام اول ۱۰ میلیارد دلار افزایش یابد.
مرز دو کشور که طولانی است را یک فرصت می‌دانیم و معتقدیم در جهت رفاه دو ملت به ویژه مرزبانان به کار گرفته شود. سفر کوتاه من و نخست وزیر به مرزها برای بازدید و توسعه بازارچه‌های مرزی بود و این کار می‌تواند افزایش یابد. گام‌های برداشته شده کافی نیست و باید این گام‌ها در جهت امنیت مرز و رفاه مردم دو کشور ادامه یابد.
تقویت همکاری‌های ایران و پاکستان به عنوان دو کشور اسلامی مهم منطقه می‌تواند در حل مشکلات منطقه موثر باشد، در مقابل، حضور بیگانگان در منطقه نه تنها کمکی به حل مشکلات نمی‌کند بلکه خود باعث ایجاد مشکلات پیچیده‌تر خواهد شد.
ایران و پاکستان
شهباز شریف نخست وزیر پاکستان نیز در دیدار با ابراهیم رئیسی بر ضرورت توسعه همه جانبه روابط تاکید کرده و از مواضع ایران چه در قبال مردم کشمیر و چه در مقابل ظلم به مسلمانان غزه قدردانی کرد. مهم‌ترین محورهای سخنان شریف به شرح زیر است:
هر دو کشور نگرانی خود را درباره کشتار مردم غزه اعلام و درباره آن گفت‌وگو کردیم و یکصدا اسرائیل را محکوم کرده و از کشورهای جهان درخواست می‌کنیم که هر چه سریعتر این اقدام نظامی را به پایان برسانند. راه حل عادلانه، تفصیلی و دیرپا برای مسئله فلسطین لازم است. پاکستان پشتیبانی از فلسطین را مشروط نمی‌کند و به همکاری با ایران تا تشکیل کشور فلسطین به پایتختی قدس ادامه می‌دهد.
از آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم ایران که پشتیبان حق آزادی‌خواهی مردم کشمیر را در نظر داشتند، تشکر می‌کنم.
جناب آقای رئیس جمهور! شما در فقه و حقوق دانش دارید؛ ما در زمینه بهبود زندگی مردم کشورهای خود با داشتن اصول برای فروغ آن‌ها همکاری خواهیم کرد.
پیشرفت هر کدام از دو کشور ایران و پاکستان باعث پیشرفت متقابل کشور دیگر خواهد شد. ما با توجه به مرزهای طولانی مشترک میان دو کشور، بر مبارزه قاطع با تروریسم و تلاش برای ارتقای امنیت در مناطق مرزی و همچنین ایجاد رونق اقتصادی در مناطق مرزنشین از طریق گسترش بازارچه‌های مرزی تاکید داریم.
گسترش همکاری‌های اقتصادی ایران و پاکستان در حوزه‌های مختلف از جمله انرژی می‌تواند به تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی دو کشور بیانجامد.
در ادامه برنامه‌های ابراهیم رئیسی در اسلام آباد، مقامات دو کشور پس از برگزاری نشست مشترک هیئت‌های عالیرتبه در حضور رئیس جمهور ایران و نخست وزیر پاکستان ۸ سند همکاری در بخش‌های مختلف تجارت، علم و فناوری، کشاورزی، بهداشت، فرهنگ و مسائل حقوقی و قضایی به امضاء رساندند.
«ایجاد مناطق آزاد تجاری در گذرگاه‌های مرزی مشترک»، «همکاری در بخش سینما و رسانه»، «همکاری در بخش بهداشت دامی»، «همکاری‌های امنیتی»، «همکاری در بخش تعاون و رفاه اجتماعی»، «همکاری در بخش استاندارد» و «همکاری در بخش حقوقی و معاضدت قضایی در امور مدنی و تجاری» از مهم‌ترین اسناد همکاری میان دو کشور بود که از سوی وزرای راه و شهرسازی، دادگستری، فرهنگ و ارشاد اسلامی، جهاد کشاورزی و روسای سازمان‌های مناطق آزاد و ویژه اقتصادی و استاندارد با همتایان پاکستانی به امضا رسید.
سید ابراهیم رئیسی و اعضای هیات همراه صبح امروز به همراه وزیر مسکن پاکستان اسلام‌آباد را به مقصد لاهور مرکز ایالت پنجاب پاکستان ترک کرد. شهر لاهور امروز به مناسبت سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران تعطیل اعلام شده و مسئولان دولت ایالتی برای تسهیل تردد هیات ایرانی همزمان فعالیت تمامی مراکز آموزشی، ادارات دولتی و خصوصی را نیز تعطیل اعلام کردند. برنامه رئیسی در قلب فرهنگی پاکستان، بازدید از آرامگاه اقبال لاهوری شاعر و فیلسوف پاکستانی، حضور در مسجد تاریخی پادشاهی، بازدید از برخی اماکن فرهنگی و حضور در نشستی در یکی از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های این کشور اعلام شده است.
نخستین سفر رئیس جمهور ایران به پاکستان مورد توجه رسانه‌های بین المللی نیز قرار گرفت.
رسانه آلمانی «دویچه‌وله» در این باره نوشت: ایران و پاکستان به عنوان دو کشور همسایه با اکثریت مسلمان به دنبال بهبود روابط پس از حملات نظامی بی‌سابقه در اوایل سال جاری هستند. دفتر «شهباز شریف» نخست وزیر پاکستان، اعلام کرده که هر دو کشور در مورد پیشبرد روابط دوجانبه تکاپوی دیپلماتیک از خود نشان داده و بر لزوم تلاش‌های مشترک برای مبارزه با تروریسم توافق دارند.
آسوشیتدپرس پاکستان درباره سفر رئیسی به پاکستان نوشت: هدف اصلی از سفر رئیسی به اسلام آباد در وهله اول کاهش تنش‌های بین دو کشور است. «آصف علی زرداری» رئیس جمهوری پاکستان در شبکه اجتماعی «ایکس» در پیامی درباره این سفر نوشته است: «ما از مسیر روابط دوجانبه ابراز خرسندی و توافق کردیم که گفت وگو و همکاری خود را برای تقویت روابط موجود بیشتر تقویت کنیم. پاکستان و ایران به دین، تاریخ و فرهنگ مشترک پیوند خورده اند.
روزنامه «هندوستان تایمز» در گزارشی نوشت که سفر رئیس جمهوری ایران در حالی به پاکستان انجام می‌شود که تنش‌ها میان کشورش و اسرائیل افزایش یافته است.
روزنامه «واشنگتن پست» نیز هدف اصلی دیدار روسای جمهور دو کشور ایران و پاکستان را به منظور رفع شکاف دیپلماتیک بین دو کشور وتقویت همکاری‌های اقتصادی و امنیتی دانست.
رسانه پاکستانی DAWN نیز در گزارشی درباره اهمیت سفر رئیس جمهور ایران نوشت: سفر رئیسی به پاکستان با تشدید تنش‌ها در خاورمیانه پس از حمله موشکی و پهپادی بی‌سابقه ایران به اسرائیل در تلافی حمله هوایی اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق انجام شد. با وجود آنکه گفته می‌شود اسرائیل یک حمله به پایگاه نظامی در اصفهان را اجرایی کرده اما ایران آن را کم اهمیت جلوه داده و نشان داده که برنامه‌ای برای تشدید تنش ندارد. در جریان این تبادل حمله میان ایران و اسرائیل، پاکستان از همه طرف‌ها در خاورمیانه خواست تا «حداکثر خویشتنداری را به خرج دهند و به سمت کاهش تنش حرکت کنند».
سفر رئیسی همچنین از آنجایی که پاکستان و ایران به دنبال بهبود روابط پس از حملات موشکی در ژانویه هستند، مهم است. تهران در همان هفته‌ای که عراق و سوریه را هدف قرار داد، حملاتی را علیه یک گروه ضد ایرانی در پاکستان انجام داد. پاکستان با حمله به «اهداف شبه نظامی» در استان سیستان و بلوچستان پاسخ داد. هر دو کشور در گذشته یکدیگر را به پناه دادن به شبه نظامیان متهم کرده اند. پاکستان همچنین روی یک پروژه گازی مشترک با ایران برای حل بحران طولانی مدت انرژی که رشد اقتصادی آن را تضعیف کرده، حساب باز کرده است.
خط لوله ۷.۵ میلیارد دلاری گاز ایران و پاکستان که برای تغذیه نیروگاه‌های پاکستانی در نظر گرفته شده بود، در مارس ۲۰۱۳ با هیاهوی زیادی افتتاح شد.
با این حال، این پروژه بلافاصله پس از تحریم‌های بین المللی علیه ایران دچار رکود شد. تهران بخش خود را از این خط لوله ۱۸۰۰ کیلومتری ساخته است که در نهایت میادین گازی پارس جنوبی خود را به نوابشاه متصل می‌کند. در ماه فوریه، دولت موقت پاکستان ساخت ۸۰ کیلومتری خط لوله را تصویب کرد تا از پرداخت میلیاردها دلار جریمه به ایران به دلیل سال‌ها تاخیر جلوگیری کند. واشنگتن هشدار داده است که پاکستان ممکن است با تحریم‌های آمریکا مواجه شود و گفته که واشنگتن از اجرایی شدن این پروژه حمایت نمی‌کند.
وب سایت عرب نیوز در باره تفاهم‌های صورت گرفته در این سفر نوشت: وزرای کشور پاکستان و ایران روز دوشنبه تصمیم گرفتند «سازمان‌های تروریستی» را در کشورهای متبوع خود ممنوع کنند. پاکستان و ایران علیرغم تعدادی از پیمان‌های تجاری، سابقه روابط پرتنشی داشته‌اند و اسلام‌آباد از نظر تاریخی به عربستان سعودی و ایالات متحده نزدیک‌تر است.
پاکستان و ایران اغلب بر سر بی‌ثباتی در مرزهای مشترک خود با هم اختلاف دارند، و هر دو کشور به طور معمول یکدیگر را به‌عدم مقابله جدی با گروه‌های شبه نظامی متهم می‌کنند. تنش‌ها در ژانویه زمانی که پاکستان و ایران حملات هوایی را مبادله کردند، افزایش یافت. از آن زمان، هر دو طرف به توافق‌های موجود میان دو طرف برای کاهش تنش مراجعه کرده و روابط دوجانبه را احیا کرده اند.
محسن نقوی وزیر کشور پاکستان و احمد وحیدی همتای ایرانی وی روز دوشنبه در اسلام آباد دیدار و درباره مسائل دوجانبه و موضوعات مورد علاقه طرفین گفتگو کردند. براساس گزارش‌های رسیده هر دو طرف به طور اصولی تصمیم گرفتند که فعالیت سازمان‌های تروریستی را در کشورهای مربوطه خود ممنوع کنند. دو طرف در مورد یک برنامه اقدام مشترک برای مقابله با تهدید تروریسم که یک مشکل مشترک است، با بهبود بیشتر حمایت متقابل و تبادل اطلاعاتی به توافق رسیدند.
الجزیره در گزارشی درباره وضعیت روابط ایران و پاکستان در میانه سفر رئیس جمهور ایران به این کشور نوشت: ایران و پاکستان سابقه روابط ناخوشایند هم دارند و هر دو یکدیگر را به ناتوانی در مهار گروه‌های مسلح متهم می‌کنند. تنش‌های مرزی در ژانویه زمانی که ایران حملات هوایی را در مرز پاکستان انجام داد تشدید شد. رسانه دولتی ایران گفت که این حمله دو پایگاه گروه مسلح جیش العدل را هدف قرار داده است.
پاکستان نیز با شلیک موشک به خاک ایران و فراخواندن سفیر خود از تهران به تلافی آن اقدام کرد. اما دو همسایه تصمیم گرفتند تنش‌ها را کاهش دهند و تهران دیپلمات ارشد خود (وزیر خارجه) را به اسلام آباد فرستاد تا روابط را بهبود بخشد. دو کشور توافق کردند که با «خطر تروریسم» به ویژه در منطقه مرزی مقابله کنند. نکته جالب توجه این است که این تبادل حمله در روزهایی که در پاکستان دولت موقت در راس کار بود صورت گرفت.
محمد فیصل، دانش آموخته دکترا در دانشگاه فناوری سیدنی که متخصص سیاست خارجی پاکستان است، گفت: بنابراین آنچه ایرانیان نشان داده بودند این بود که پس از روی کار آمدن دولت جدید، می‌توان دیداری برای ترمیم روابط و بازسازی اعتماد داشت.
تحلیلگران سیاست خارجی در پاکستان علیرغم تنش‌های مرزی از تعامل مجدد با ایران حمایت کرده اند. پاکستان با هند و افغانستان دارای مرزهای مشکل است. ملیحه لودی، دیپلمات کهنه کار پاکستانی به الجزیره می‌گوید که داشتن یک رابطه عادی و باثبات با ایران برای پاکستان از اهمیت بالایی برخوردار بوده و همچنان هست.
اسلام آباد و تهران به دنبال تقویت تجارت دوجانبه هستند که در حال حاضر بیش از ۲ میلیارد دلار است. محمد فیصل در این باره به الجزیره می‌گوید: تجارت غیررسمی قابل توجهی بین دو کشور از جمله گاز مایع (LPG) و نفت خام وجود دارد. ایران همچنین برق استان بلوچستان و دیگر مناطق مرزی پاکستان را تامین می‌کند.
در اردیبهشت ۱۳۹۲، شریف و رئیسی اولین بازارچه مرزی در گذرگاه مرزی مند-پیشین را افتتاح کردند. علاوه بر این، این دو همسایه روابط فرهنگی و مذهبی نزدیکی دارند و سالانه ده‌ها هزار نفر از اقلیت شیعه پاکستانی برای زیارت به ایران می‌روند.
با این حال، برخی از کارشناسان پاکستانی معتقدند که پیوندهای فرهنگی مشترک و یک مرز طولانی - ۹۰۰ کیلومتر (۵۵۹ مایل) - به مبادلات مردم با مردم و روابط تجاری عمیق تبدیل نشده است. برهمین اساس تجارت دو کشور بیشتر خارج از حوزه رسمی است و سفر به گردشگری مذهبی محدود می‌شود.
رئیس جمهور ایران در آستانه سفر خود برای تجارت دوجانبه ۱۰ میلیارد دلار هدف‌گذاری کرد و گفت: سطح روابط اقتصادی دو کشور با سطح روابط سیاسی برابری نمی‌کند. در اگوست گذشته، آن‌ها هدف تجاری دوجانبه را ۵ میلیارد دلار تعیین کرده بودند.
در ۱۴ آوریل، یک روز پس از حملات ایران به اسرائیل، وزارت خارجه پاکستان بیانیه‌ای صادر کرد و خواستار کاهش تنش شد. این بیانیه این رویدادها را «پیامدهای فروپاشی دیپلماسی» خواند. در بیانیه این وزارتخانه آمده است: «این اتفاق‌ها بر پیامدهای «وخیم» در مواردی تأکید می‌کند که شورای امنیت سازمان ملل قادر به انجام مسئولیت‌های خود در حفظ صلح و امنیت بین‌المللی نیست. پاکستان بر ضرورت تلاش‌های بین المللی برای جلوگیری از خصومت‌های بیشتر در منطقه و برقراری آتش بس در غزه تاکید دارد. اکنون تثبیت وضعیت و بازگرداندن صلح بسیار ضروری است. ما از همه طرف‌ها می‌خواهیم حداکثر خویشتنداری را به کار گیرند. »
پاکستان اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد و کانال‌های ارتباطی مستقیم با آن ندارد. در سال‌های اخیر، حدس و گمان‌های فزاینده‌ای در مورد فشار کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بر پاکستان برای ایجاد تغییراتی در سیاست خود درباره فلسطین وجود داشته اما به نظر نمی‌رسد که این فشارها بر موضع اسلام آباد تاثیری گذاشته باشد.