گردوغبار دیگر واژه غریبی نیست؛ تقریبا در سراسر کشور همه با این واژه آشنا هستند. به ویژه مردمان استان‌های غرب و جنوب کشور که مشکلات آن را با تمام وجود خود درک کرده‌اند؛ البته این پدیده به حدی وسعت یافته که حتی خود را به شمال کشور هم رسانده و مردمان شمال نشین را هم بی نصیب نگذاشته است. این زنگ خطری برای کشور و مسوولان بود مبنی بر اینکه باید هرچه زودتر فکری به حال این روند کنند، چون اگر به همین روال ادامه یابد قطعا بسیاری از سکونتگاه‌ها و شهر‌ها خالی از سکنه خواهد شد و این موضوع بر مهاجرت اقلیمی دامن خواهد زد.
به گزارش ایرنا، البته باید به این مساله توجه داشته باشیم که مشکل اصلی ما غبار‌های کشور‌های اطراف است. در مجموع هشت کانون گرد و غبار در خاورمیانه شناسایی شده که با وزش باد به سمت کشور ما هدایت می‌شوند. کانون اول در عربستان، دوم در امارات، سوم شمال عربستان، چهارم جنوب عراق، پنجم شمال عراق، کانون ششم ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان و کانون هفتم و هشتم هم افغانستان و پاکستان و بخشی نیز در ایران است. این کانون‌ها بخش‌های مختلف کشور را تحت تاثیر پدیده گرد و غبار قرار می‌دهند.
بر اساس مطالعات صورت گرفته حدود ۳۰۰ میلیون هکتار منشاء گرد و غبار در اطراف کشور ما وجود دارد که قسمت عمده گرد و غبار آن با توجه به جریانات جوی به سمت کشور ما گسیل می‌شود، از شمال شرق کشور‌های ترکمنستان، ازبکستان، افغانستان، پاکستان و از سمت جنوب، جنوب غرب و غرب کشور‌های عراق، سوریه، عربستان و اردن هستند که با توجه به فصل‌های مختلف گرد و غبار آن‌ها به سمت کشور ما می‌آید، البته در این میان کانونی در منطقه‌ای میان سوریه و عراق منشاء اصلی گرد و غبار است که بیشترین میزان گرد و غبار از آنجا به سمت کشور ما روانه می‌شود.
عراق با چهار کانون گرد و غباری با مساحت کل ۲۳.۸ میلیون هکتار و مجموع غبارخیزی ۵.۵ میلیون تن در سال مناطقی از غرب شامل استان‌های کردستان، همدان، کرمانشاه، ایلام و لرستان، در جنوب غربی استان‌های خوزستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر، در جنوب استان‌های فارس، کرمان و هرمزگان، در شمال غربی استان‌های اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و زنجان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
البته در این میان نباید از کانون‌های داخلی هم غافل شد، حدود ۳۴.۶ میلیون هکتار کانون غبارخیز داخلی شناسایی شده که برای مقابله با آن‌ها یک برنامه ۱۰ ساله تدوین و برای اجرا به دستگاه‌های مرتبط مانند وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، نفت، صمت و کشور داده شد تا عملیات میدانی آغاز شود، بر اساس آن کانون ها، نوع عملیات اجرایی مقابله با گرد و غبار در آن‌ها و دستگاه‌های متولی مشخص شده است.
ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار سازمان حفاظت محیط زیست در سال جاری اقدامات گسترده‌ای را انجام داده که برگزاری اجلاس بین المللی مقابله با توفان‌های ماسه و گرد و غبار، تهیه شیوه نامه‌های مدیریت شرایط اضطرار وقوع پدیده گرد و غبار، ملاحظات زیست محیطی توسعه و بهره برداری از معادن از حیث میزان آلایندگی و حساسیت مناطق نسبت به تولید گردوغبار و ابلاغ آن به استان‌ها و دستگاه‌های مرتبط اجرایی، اعزام گروهی از همکاران دستگاه‌های عضو ستاد ملی سیاست گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گرد و غبار به عراق، ثبت دوازدهم جولای (۲۱ تیر ماه) به عنوان روز بین المللی مقابله با توفان‌های گرد و غبار برخی از این اقدامات است، همچنین امسال مبلغی حدود ۲۷۰۵ میلیارد ریال اعتبار مربوط به عملیات اجرایی بین دستگاه‌های ذیربط توزیع شده است.
اجرای برنامه‌های تدوین شده مقابله با گرد و غبار در ۲۹ استان کشور و از طریق ابلاغ به دستگاه‌های ملی مانند سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت جهادکشاورزی، سازمان زمین شناسی و اکتشفات معدنی هم از دیگر اقدامات ستاد مقابله با گرد و غبار است که شامل اجرای بیش از ۲۰۹ هزار هکتار حفاظت، قرق و مدیریت چرا، ۱۰۰ کیلومتر تله رسوبگیر، بیش از ۴۰ هزار هکتار مراقبت و آبیاری، ۴۵۰ هکتار بوته کاری، بیش از ۶ هزار هکتار مدیریت رواناب‌ها همراه بذرکاری، ۱۳ هزار و ۷۰۰ متر مکعب عملیات لایروبی، راهبری و تعمیر قطعات ۴۳ ایستگاه پایش گرد و غبار و ۶۵ نمونه برای انجام آنالیز ترکیبات ذرات گرد و غبار است.
در ۱۸ شهریورماه امسال اجلاس بین المللی مقابله با توفان‌های ماسه و گرد و غبار با حضور نمایندگانی از ۵۰ کشور دنیا در ایران برگزار شد که نتایج خوبی در زمینه نگاه دنیا به پدیده گرد و غبار حاصل شد به طوری که تمام دنیا به این نتیجه رسیدند که گرد و غبار یک پدیده جهانی است و باید همه کشور‌ها در کنار هم با آن مقابله کنند و همچنین ایران به عنوان مرجع این موضوع در دنیا شناخته شد.
همچنین در این اجلاس ایران پیشنهاد داد که ۲۱ تیرماه (روز برگزاری نشست منطقه‌ای گرد و غبار در ایران) به عنوان روز بین المللی مقابله با توفان‌های گرد و غبار تعیین شود که این پیشنهاد به مورد تایید و تصویب سازمان ملل متحد قرار گرفت که اقدامی در راستای توسعه دیپلماسی محیط زیستی ایران است.
علاوه بر این پیشنهاد دیگر ایران که قطعنامه مقابله با گرد و غبار بود در ششمین نشست مجمع محیط زیست ملل متحد که ۷ تا ۱۱ اسفندماه در نایروبی برگزار شد به تصویب رسید که این نمونه‌ای از تلاش‌های دولت سیزدهم برای جلب توجه جامعه جهانی نسبت به اهمیت این چالش مشترک است که بر اساس تصویب این قطعنامه، دیگر کشور‌ها و دستگاه‌های بین‌المللی موظف شدند که در بحث گرد و غبار تکالیف خودشان را انجام دهند.
طراحی و ساخت بیش از ۱۰۰ دستگاه اندازه گیری غبار ریزشی (پسیو و اکتیو) به منظور تکمیل شبکه پایش گرد و غبار کشور شامل اجزاء درشت گرد و غبار و بررسی و آزمون از نظر مقدار و نوع ترکیبات (فیزیکی و شیمیایی) آلاینده‌ای که با خود حمل می‌کنند، انجام شده که ۲ نمونه آن برای نخستین بار توسط علی سلاجقه، معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست در سازمان محیط‌زیست رونمایی شد.
مزیت این دستگاه نسبت به نمونه خارجی آن این است که هزینه ساخت آن یک‌سوم نمونه خارجی است، مورد دیگر این است که در ساخت آن آیتم‌هایی از جمله تراز آنلاین دستگاه در نظر گرفته شده که نصب آن را در محیط‌های بیابانی و صحرایی آسان‌تر می‌کند. مورد دیگر این است که نصب این دستگاه در ناهمواری‌ها نیز ممکن است و می‌توانیم نصب عمودی داشته باشیم، در واقع در ساخت این دستگاه تسهیل نصب آن نیز در نظر گرفته شد و اشخاص می‌توانند بدون هیچ آچار و هیچ دستگاهی آن را نصب و تنظیم کرده و ارتفاع آن را کم و زیاد کنند.
به منظور پیگیری تفاهم نامه‌ها و توافق‌های صورت گرفته در سفر سال گذشته رییس سازمان حفاظت محیط زیست به عراق، گروهی از کارشناسان و اعضای دستگاه‌های عضو ستاد ملی سیاست گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گرد و غبار به عراق اعزام شدند.
در این سفر بعد از دیدار با معاون وزارت کشاورزی عراق مقرر شد نسبت به انتقال تجربیات و اقدامات مشترک، تبادل اطلاعات و داده‌ها، فناوری، آموزش و ظرفیت‌سازی و همکاری منطقه‌ای اقدام شود، همچنین تعیین پایلوت عملیاتی و اجرایی در محدوده‌های غبارخیز استان‌های میسان، واسط، ذی‌قار و المثنی در کشور عراق و استان‌های خوزستان و ایلام در کشور ایران به منظور اجرای عملیات مشترک توسط دو کشور اقدامات لازم صورت گیرد.
مشارکت در طرح پیشگیری، مدیریت و سازگاری با پدیده گردوغبار درون و برون مرزی با همکاری دفتر برنامه توسعه سازمان ملل در ایران (UNDP)، بازدید کانی ویگناراجا دستیار دبیرکل سازمان ملل و رئیس دفتر توسعه ملل متحد در آسیا و اقیانوسیه از تالاب صالحیه البرز با هدف مشارکت در رفع مشکل این تالاب به عنوان یکی از کانون‌های گرد و غبار و آغاز اقدامات اجرایی مقابله با پدیده گردوغبار در این تالاب با همکاری معاونت دریایی و تالاب‌ها سازمان حفاظت محیط زیست در قالب "طرح پیشگیری، مدیریت و سازگاری با پدیده گرد و غبار درون و برون مرزی با همکاری UNDP، تدوین، بازنگری و اجرای برنامه‌های عمل زیرمنطقه ای، منطقه‌ای و جهانی مقابله با توفان‌های گردوغبار با حضور و کمک سازمان‌های مالی چندجانبه و سازمان ملل متحد برای کمک بیشتر به کشور‌های آسیب دیده در زمینه‌های مختلف کاری از جمله تأمین مالی پروژه‌های زیر منطقه‌ای و منطقه‌ای و برنامه‌های اقدام، حمایت از ایجاد صندوق مالی منطقه‌ای برای منطقه غرب آسیا برای مقابله با توفان‌های گرد و غبار از دیگر اقدامات صورت گرفته در سالجاری است.