سماق گیاهی با میوۀ قرمز است که از پودر آن در آشپزی و طب سنتی استفاده می‌شود. از جمله خواص سماق می‌توان به کنترل قند خون و تسکین درد عضله اشاره کرد، اما تحقیقات در این زمینه کامل نیست.
به گزارش عصر ایران، سماق در غذا‌های مدیترانه و خاورمیانه پرطرفدار است. به علاوه، در طب سنتی هم استفاده می‌شود.
سماق یک گیاه گلدار است که با نام علمی Rhus coriaria شناخته می‌شود و از خانوادۀ Anacardiaceae است. بادام هندی و انبه از همین خانواده هستند.
سماق در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری رشد می‌کند و در سراسر دنیا، از جمله قسمت‌های مختلف مدیترانه، آسیا و آفریقا، کشت می‌شود.
بیش از ۲۰۰ نوع سماق وجود دارد که همگی متعلق به گونۀ Rhus هستند، اما Rhus coriaria (یا سماق سوریه) در آشپزی و طب سنتی کاربرد دارد.
گیاه سماق به میوه‌های درشت، پرخوشه و قرمز معروف است که هم اندازۀ نخود است.
شما می‌توانید با خیس دادن میوۀ تازۀ سماق چای درست کنید، اما سماق خشک و پودر سماق در طب سنتی یا آشپزی به کار می‌رود.
ادویۀ سماق با سماق سمی فرق دارد.
سماق سمی میوه‌های سفید رنگ دارد و مثل پیچک سمی با واکنش آلرژیک همراه است.
اکثر ما سماق را به عنوان ادویه می‌شناسیم. قرن هاست که سماق در طب سنتی کاربرد دارد.
شواهد علمی در زمینۀ خواص سماق محدود است، اما تحقیقات اولیه ما را به خواص آن امیدوار می‌کند.
۱- مواد مغذی
درمورد مجموع مواد مغذی سماق اطلاعات کافی در دست نیست، اما برخی تحقیقات نشان می‌دهد سماق فیبر، چربی‌های سالم و چند ویتامین ضروری دارد.
تحقیق سال ۲۰۱۴ نشان داد سماق خشک از ۷۱% کربوهیدرات، ۱۹% چربی و ۵% پروتئین تشکیل شده است.
سماق بیشتر از دو نوع چربی به نام‌های اسید اولئیک (oleic acid) و اسید لینولئیک (linoleic acid) تشکیل می‌شود.
اسید اولئیک نوعی چربی تک اشباع نشده است که به حفظ سلامت قلب کمک می‌کند. به علاوه، اسید اولئیک چربی اصلی در چند غذای گیاهی دیگر، مثل زیتون و آووکادو، است.
اسید لینولئیک نوعی چربی چند اشباع نشدۀ ضروری است که به سلامت پوست و غشای سلولی کمک می‌کند.
طبق یک تحقیق شیمیایی که در سال ۲۰۰۴ انجام شد، سماق تازه ۱۴% فیبر دارد که برای گوارش مفید است.
هنوز درمورد مقدار دقیق مواد مغذی در سماق اطلاعات کافی موجود نیست، اما برخی مطالعات نشان می‌دهد دست کم به مقدار ناچیز حاوی چند مادۀ غذایی ضروری، مثل ویتامین ث، ب۶، ب۱ و ب۲، است.
۲- از خواص سماق: سرشار از آنتی اکسیدان
سماق سرشار از چند ترکیب آنتی اکسیدان است. کارشناسان می‌گویند خواص دارویی سماق به همین ویژگی ربط دارد.
سماق حاوی چند ترکیب گیاهی، مثل تانن (tannins)، آنتوسیانین (anthocyanins) و فلاونوئید (flavonoids)، است که همگی ضد اکسید هستند.
آنتی اکسیدان‌ها مانع از آسیب سلولی می‌شوند و استرس اکسیداتیو در بدن را کم می‌کنند.
شواهد نشان می‌دهد آنتی اکسیدان‌های خوراکی، مثل سماق، در کاهش التهاب نقش دارند و مانع از بروز بیماری‌های التهابی، مثل بیماری قلبی و سرطان، می‌شوند.
۳- از خواص سماق: تنظیم قند خون
برخی مطالعات نشان می‌دهد افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ می‌توانند از سماق برای کنترل قند خون استفاده کنند.
در سال ۲۰۱۴، ۴۱ فرد مبتلا به دیابت روزی سه گرم سماق مصرف کردند. تأثیر سماق روی قند خون و میزان آنتی اکسیدان بررسی شد.
بعد از سه ماه، گروهی که از مکمل سماق استفاده کرده بود، با کاهش قند خون و افزایش آنتی اکسیدان رو به رو شد.
در یک تحقیق مشابه، ۴۱ فرد مبتلا به دیابت تا سه ماه هر روز ۳ گرم پودر سماق خوردند.
نتیجه نشان داد مصرف سماق باعث شد انسولین خون تا ۲۵% کاهش پیدا کند. یعنی سماق حساسیت به انسولین را بالا برد.
البته لازم است تحقیقات در زمینۀ نقش سماق در کنترل دیابت کامل شود.
۴- از خواص سماق: تسکین درد عضله
در تحقیق سال ۲۰۱۶، به ۴۰ فرد سالم نوشیدنی سماق یا دارونما داده شد تا نقش سماق در تسکین درد عضله ارزیابی شود.
بعد از ۴ هفته، درد و گرفتگی عضلات بعد از ورزش در گروهی که نوشیدنی سماق خورده بود، در مقایسه با گروهی که از دارونما استفاده کرده بود، به طرز قابل توجهی کمتر شد.
به علاوه، میزان آنتی اکسیدان در خون شرکت کنندگان گروه اول بالا رفت. نویسندگان پژوهش می‌گویند همین ویژگی باعث تسکین درد شد.
شواهد نشان می‌دهد سماق جزو مواد بی ضرر است و در تحقیقات بالینی به عوارض آن اشاره نشده است.
با این حال، سماق از خانوادۀ بادام هندی و انبه است. پس بهتر است کسانی که به این غذاها حساسیت دارند، دور سماق را خط بکشند تا حساسیت و واکنش آلرژیک رخ ندهد.
همانطور که گفتیم، سماق قند خون را پایین می‌آورد. پس اگر از داروی قند خون استفاده می‌کنید، بهتر است از سماق دوری کنید.
در ضمن، حواستان باشد سماق خوراکی را با سماق سمی اشتباه نگیرید.
سماق سمی (یا Toxicodendron vernix)، برخلاف سماق خوراکی که قرمز است، میوۀ سفید دارد.
کهیر، التهاب و خارش پوست از جمله عوارض سماق سمی است. بنابراین، از خوردن آن دوری کنید.
تشخیص سماق خوراکی و سمی برای کسانی که در زمینۀ گیاهان خوراکی آموزش ندیده اند یا اطلاعات ندارند، آسان نیست. پس در طبیعت دنبال سماق نگردید.
سماق یک ادویۀ منحصر به فرد است که در آشپزی یا طب سنتی کاربرد دارد.
آشپزی
ما بیشتر از سماق به عنوان ادویه استفاده می‌کنیم.
سماق، مثل دیگر ادویه ها، به غذا طعم و رنگ می‌دهد و مخصوصاً در غذا‌های خاورمیانه و مدیترانه محبوب است.
عطر این ادویۀ قرمز شبیه به مرکبات است و یک طعم ترش و اسیدی، مثل آبلیمو، دارد. گاهی از ترکیب این دو برای تهیۀ یک نوشیدنی ترش و شیرین به اسم لیموناد سماق استفاده می‌شود.
پودر سماق درشت و شن مانند است و به انواع غذاها، مثل کباب و سبزیجات، غلات، شیرینی جات و دسر، طعم و رنگ می‌دهد.
معمولاً از سماق برای طعم دار کردن غذا و سس استفاده می‌شود. سماق مادۀ کلیدی زعتر (یک ادویۀ مدیترانه ای) است.
مکمل‌های گیاهی
سماق به عنوان یک مکمل گیاهی در بازار موجود است و معمولاً به صورت کپسول استفاده می‌شود، اما در قالب چای و تنتور هم وجود دارد.
با توجه به کمبود اطلاعات پزشکی، یک دوز دقیق و مشخص برای مصرف سماق وجود ندارد. با این حال، آزمایشات بالینی نشان می‌دهد مصرف سه گرم سماق در روز بلامانع است.
هنگام خرید مکمل‌های گیاهی یا غذایی، به نشان اعتبار محصول دقت کنید.
قبل از اضافه کردن مکمل سماق به رژیم غذایی با پزشک مشورت کنید تا مطمئن شوید مصرف این مکمل برای شما مناسب است.
سماق گیاهی است که در سراسر دنیا رشد می‌کند و با میوه‌های قرمز و انبوه شناخته می‌شود.
پودر سماق در طب سنتی یا آشپزی کاربرد دارد.
سماق سرشار از چند مادۀ مغذی و آنتی اکسیدان است. تحقیقات اولیه نشان می‌دهد سماق به کنترل قند خون و تسکین درد و گرفتگی عضلات بعد از ورزش کمک می‌کند، اما تحقیقات کامل نیست.
شما می‌توانید سماق را در قفسۀ ادویه‌ها یا مکمل‌ها پیدا کنید. سماق به گوشت، غلات و سبزیجات طعم ترش و اسیدی می‌دهد.