فناوری هواپیما‌های بدون سرنشین به طور گسترده در درگیری‌های مسلحانه قرن بیست و یکم مورد استفاده قرار گرفته است، اما جنگ روسیه و اوکراین باعث ایجاد نوآوری‌های شگرفی در جنگ شده است که در دیگر میدان‌های جنگ تا امروز عملی نشده بود.
به گزارش جماران، اوکراین ناوگان متنوعی از هواپیما‌های هدایت شونده از راه دور از ریزپرنده‌هایی که به آسانی در دست قرار می‌گیرند تا پهپاد‌هایی با وزن بیش از ۵۰۰ کیلوگرم را به دست آورده است تا پیشرفت‌های روسیه را ناکام بگذارد. استفاده روزافزون از پهپادها نه تنها از پتانسیل پهپادها برای یکسان کردن زمین بازی در جنگ روسیه و اوکراین، بلکه توانایی آن‌ها برای اثرگذاری بر نحوه جنگ‌های آینده را نشان می‌دهد.
با ورود جنگ به سومین سال خود، هیچ یک از طرفین به برتری هوایی نزدیک نیستند. اکثر تحلیلگران نظامی انتظار داشتند که روسیه با قدرت هوایی برتر خود به سرعت کنترل حریم هوایی مورد مناقشه را در اوایل درگیری به دست آورد. اما در کمال تعجب، دفاع هوایی اوکراین که توسط سیستم‌های غربی تقویت شد، توانست هواپیما‌های روسی را از انجام حملات نزدیک مرزی و فرامرزی، بازدارد.
ناتوانی هر یک از طرفین در شکستن پدافند هوایی یکپارچه طرف مقابل، آن‌ها را مجبور کرده تا چابکی نیرو‌های میدانی خود را افزایش دهند و بیشتر به سلاح‌های ایستاده، از جمله توپخانه دوربرد، موشک‌ها و پهپادها تکیه کنند. این شرایط منجر به توسعه فناوری‌های جدید هواپیما‌های بدون سرنشین شده است که می‌تواند به اوکراین کمک کند تا زمین بازی را در نبرد هوایی یکسان کرده و احتمالا جریان جنگ را به نفع خود تعدیل نماید.
در مراحل اولیه جنگ، زمانی که قابلیت‌های دفاع هوایی و جنگ الکترونیک روسیه کمتر مشخص بود، اوکراین بیشتر بر پهپاد‌های بزرگ‌تری مانند TB۲ Bayraktar ترکیه متکی بود. توانایی TB۲ برای حمل چندین مهمات هوا به زمین و پرسه زدن برای دوره‌های طولانی به نیرو‌های اوکراینی امکان نفوذ به پدافند هوایی روسیه و حمله به اهداف سنگین را داد. با این حال، با گذشت زمان و کنترل بیشتر آسمان‌ها توسط روسیه، توانست این مدل‌های بزرگ‌تر را راحت‌تر شناسایی و ساقط کند. TB۲ ممکن است ارتباط خود را حفظ کند، مجموعه حسگر‌ها و برد قابل توجه آن هنوز اپراتور‌های اوکراینی را قادر می‌سازد اطلاعات زیادی را جمع‌آوری نمایند، اما با این وجود اوکراین به استفاده از فناوری پهپاد‌های کوچک‌تر برای انطباق با پیشرفت‌های روسیه روی آورده است.
پهپاد‌های کوچک‌تر و در تعداد فراوان ثابت کرده‌اند، برای کسب اطلاعات نیرو‌های اوکراین در مقیاس‌های کوچک و سرعت عمل در درگیری و محدود نمودن پیشروی روس‌ها بسیار مفید و موثر بوده‌اند. اوکراینی‌ها از فناوری تجاری و محصولات تفریحی در دسترس غیرنظامیان استفاده کرده‌اند تا هواپیما‌های بدون سرنشین ارزان قیمت را به سرعت وارد میدان نبرد کنند.
بسیاری از این پهپاد‌های «سرگرم کننده» از طریق تلاش‌های سرمایه‌گذاری مردمی به دست آمده‌اند. تنها با یک هزار دلار در هر واحد، پهپاد‌های کوچک را می‌توان به سرعت جمع آوری کرد و توسط اپراتور‌ها برای یک اثر خاص تغییر کاربری داد. برای مثال، پهپاد‌های محبوب دید اول شخص (FPV) که معمولا برای مسابقه یا فیلم‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند، با مواد منفجره موقتی مجهز شده و با هزینه کم به سمت اهداف ثابت پرواز می‌کنند. این پهپادها می‌توانند حملات یکبار مصرف را با دقت بالا انجام دهند و در عین حال کمتر در برابر سامانه‌های پدافند هوایی روسیه آسیب پذیر هستند.
علاوه بر این، اوکراینی‌ها جنبه‌های مهم اقتصاد داخلی خود را برای حمایت از زنجیره تامین پهپاد جدید تغییر داده‌اند و قابلیت‌های ساخت پهپاد خود را از طریق مشارکت‌های دولتی و خصوصی افزایش داده‌اند. یک سال پیش، اوکراین هفت تولیدکننده پهپاد داخلی داشت و اکنون حداقل هشتاد تولیدکننده دارد.
در مورد فناوری هواپیما‌های بدون سرنشین روسیه، مسکو از مدل‌های بومی مانند Orion، Eleron-۳، Orlan-۱۰ و Lancet استفاده می‌کند، اما تحریم‌های غرب بر زنجیره‌های تامین مهم روسیه مانع از برتری مسکو در تولید پهپادها شده است.
جنگ مزایای پهپادها در میدان نبرد را نشان داده است. تسلیحاتی که کوچک‌تر، کشنده‌تر و با کارکردی آسان‌تر، تقریبا برای همه در دسترس هستند. آن‌ها به اصطلاح زنجیره کشتار را فشرده، زمان شناسایی یک هدف تا زمان نابودی را کوتاه و توانایی ارتش برای شناسایی خطوط جلویی میدان نبرد را تقویت می‌کنند. پهپاد‌های با مشخصات استقامت طولانی‌تر می‌توانند به طور موثر ساعت‌ها شناسایی انجام دهند و دیگر پهپاد‌های پیشرفته‌تر را قادر به انجام حملات دقیق در عمق قلمرو دشمن نمایند. مدل‌های دیگر به سربازان امکان می‌دهند بدون به خطر انداختن جان یا تسلیم شدن موقعیت سرباز، حرکات دشمن را زیر نظر بگیرند.
هواپیما‌های بدون سرنشین همچنین می‌توانند نقش مهم بشردوستانه بین‌المللی را ایفا کنند، برای مثال، با انجام ارزیابی‌های نبرد و خسارات جانبی یا افشای جنایات جنگی نقش مهمی در جامعه بین‌المللی و رسانه‌های جهانی ایفا می‌کنند. برای مثال، سازنده هواپیما‌های بدون سرنشین آمریکایی (SKydio) اخیرا ۹ هواپیمای بدون سرنشین مجهز به دوربین‌های با وضوح بالا برای کمک به اوکراین در مستندسازی جنایات جنگی روسیه را اهدا کرده است.
یکی از چالش‌های نوظهور دفاع بر ضد هواپیما‌های بدون سرنشین نیاز به توسعه و به کارگیری سیستمی است که ارزان‌تر از هدف خود باشد. مهم‌تر از همه، سرنگونی پهپاد‌های کوچک‌تر که می‌توانند به سمت هدف حرکت کنند، دشوارتر است. زیرا آن‌ها می‌توانند سیستم‌های دفاع هوایی را تحت تاثیر قرار دهند. یک اقدام متقابل کلیدی، استفاده از جنگ الکترونیکی به شکل پارازیت‌ها، جعل‌کننده‌ها و لیزر‌های پرانرژی است که از رسیدن هواپیما‌های بدون سرنشین به هدفشان جلوگیری می‌کند. جمر‌هایی (سیستم ایجاد اختلال راداری در پهپادها) که هم روسیه و هم اوکراین از آن استفاده می‌کنند، سیگنال‌های الکترومغناطیسی قدرتمندی را ارسال می‌کنند که می‌تواند باعث سقوط یک پهپاد هدف بر روی زمین، انحراف از مسیر یا دور زدن و حمله به اپراتور آن شود. با پیشرفت جنگ، هر دو طرف به طور مستمر در حال سرمایه‌گذاری و تطبیق تاکتیک‌های جنگ الکترونیک برای مقابله با نوآوری‌های دشمن خود هستند.
پهپاد‌های بزرگ با سطح مقطع راداری مشخص، اهداف آسان و کندی برای رهگیر‌های دفاع هوایی و اسلحه‌های ضد پهپاد هستند. هم اوکراین و هم روسیه هزاران پهپاد را با رهگیر‌ها و توپخانه خود سرنگون کرده‌اند. با این حال، استفاده مداوم از این سیستم‌ها توسط اوکراین و روسیه می‌تواند بسیار پرهزینه باشد، زیرا رهگیری یک پهپاد ممکن است هزاران یا حتی میلیون‌ها دلار هزینه داشته باشد.
با این حال، توانایی اوکراین برای به دست آوردن فناوری پهپاد‌های تجاری، اصلاح تاکتیکی پهپادها در میدان و تغییر تاکتیک‌ها برای شکست دادن سیستم‌های ضد پهپاد، برای تلاش‌های جنگی این کشور بسیار مهم است. با این حال، در حالی که اوکراین از نظر نیرو بیش از حد وابسته است، توسعه جنگ الکترونیک و استفاده از پهپادها در عصر جنگ‌های نوین، نشان می‌دهد که چگونه انطباق تکنولوژیکی هوشمندانه می‌تواند جنگ‌های قرن بیست و یکم و توازن قدرت را به نفع نیرویی که نوآورتر است تغییر دهد.