روایت زندگی جهان پهلوان تختی یکی از دغدغه‌های همیشگی علی حاتمی بود. او در دوران بیماری فیلم تختی را در شهرک سینمایی غزالی کلید زد، اما اجل مهلتش نداد تا این آرزو را به سرانجام برساند. پس از درگذشت حاتمی، فیلمنامه‌ای که فیلم را براساس آن جلوی دوربین برده بود به دست نیامد.
به گزارش فیلم نیوز؛ او سال‌ها پیش از آنکه تولید این فیلم را شروع کند، فیلمنامه کاملی را به نگارش در‌می‌آورد که در زمان ساخت آن را کنار می‌گذارد. این فیلمنامه بعد از درگذشت حاتمی در ماهنامه فیلم به چاپ رسید. او در آن فیلمنامه دیالوگ شاهکاری را به این شرح برای تختی نوشته است:
«شتاب نکن. دانسته تصمیم بگیر. من با تو طرفیتی ندارم. اونا خودشون هم می‌تونستن به بهانه دیگری یا حتی با پای خودت تو رو بیارن. این کارو از من خواستن که منو در اول کار بشکنن. این قضیه برای سیاسی کردن من بود و من به پاس دوستی گذشته و با شرمندگی از عهد شکنی خودم نصیحتت می‌کنم دست از مخالفت بی‌حاصل بردار.
زندگی من می‌تونه عبرت تو باشه. من با اون همه توانایی ذهنی از داخل پوسیدم. پیر مرد خدا بیامرز راست می‌گفت سیاست چه ربطی داره به آسیایی‌ها؟ حالا وقت تودیعه و من روی بوسیدن حتی دست‌های تو رو ندارم. سربسته بگم این هتل پر از مهمان‌های جورواجوره.
حتی کارشناسای خارجی و یک درِ هتل باز می‌شه به اون اداره جهنمی. جهنمی بدتر از جهنم خانه ایزا. زنده بمون.» بعد از درگذشت حاتمی و ناتمام ماندن پروژه او، تلاش‌هایی برای ساخت فیلمی با محوریت زندگی جهان پهلوان انجام شد که در این گزارش مروری داریم بر این آثار.
وارطان آنتانسیان، یک مستند ساز، کارگردان، فیلم بردار و تهیه کننده بود که فعالیت مستمری با گروه ورزش شبکه اول و به خصوص برنامه ورزش و مردم داشت. او نیز یک مستند درباره‌ی تختی در سال ۵۸ ساخته شد. این مستند گرچه لحنی ایدئولوژیک به دلیل فضای احساسی و انقلابی آن سال‌ها دارد، اما از نظر نزدیک بودن به سوژه و حضور دوربین در میان دوستان و محله تختی یکی از گنجینه‌های مستند ایرانی است.
افسانه بایگان و زنده‌یاد عزت‌الله انتظامی در نمایی از فیلم «جهان پهلوان تختی»
علی حاتمی بعد از دلشدگان، ایده‌ی سه پروژه بزرگ را در سر داشت: «ملکه‌های برف»، «آخرین پیامبر» و «تختی». دو پروژه اول به دلیل موانع مالی و اجرایی به جایی نرسیدند و حاتمی به سراغ زندگی تختی رفت و درباره‌ی آن گفت: «مطالعه و بررسی شخصیت‌هایی، چون غلامرضا تختی در آغاز کار آسان به نظر می‌رسد چرا که پژوهش درمورد افراد سرشناس معاصر حداقل مدارک و مستندات زنده وتازه‌ای را در دسترس پژوهشگر می‌گذارد، اما شاید مورد تختی، استثنایی و شگفت باشد.
«جهان پهلوان» در ذهن و باور توده، نشانه قهرمانی‌ها و پهلوانی است.» حاتمی اولین بار می‌خواست در سال ۶۲ با سرمایه‌گذاری بنیاد مستضعفان فیلمی درباره‌ی تختی بسازد، اما این بنیاد از ساخت فیلم انصراف داد. بعد از آن قرار شد با کمک سازمان تربیت بدنی و باشگاه پرسپولیس این فیلم ساخته شود که آن نیز محقق نشد و در نهایت هدایت فیلم و سیما فیلم به صورت مشترک تولید این فیلم را برعهده گرفتند.
فیلم با حضور عزت‌الله انتظامی و افسانه بایگان کلید خورد و حدود ۵۰ دقیقه از آن هم ساخته شد تا سرطان جان حاتمی را گرفت و این پروژه برای همیشه ناتمام ماند و حسرتش بر دل.
فریبرز عرب نیا، نیکی کریمی و محمد رضا شریفی‌نیا در نمایی از فیلم «جهان پهلوان تختی»
بعد از درگذشتِ علی حاتمی، قرار شد بهروز افخمی ساخت و اتمام این فیلم را بر عهده بگیرد؛ او، اما زیرِ بارِ این ماجرا نرفت و فیلمی به کل متفاوت از فضای آثار حاتمی ساخت. در فیلمِ او یک کارگردان (فریبرز عرب نیا) و همسرش (نیکی کریمی)، می‌خواهند پروژه‌ی ناتمام علی حاتمی که زندگی غلامرضا تختی بود را به اتمام برسانند. آن دو تحقیقاتی می‌کنند تا بفهمند که علت اصلی مرگ تختی چه بوده‌است.
افخمی چند سال قبل درباره‌ی این فیلم گفته بود: «اولین باری که ساخت فیلم «تختی» به من پیشنهاد شد، هنوز علی حاتمی زنده بود. شخصاً هم زمانی که بیماری‌اش شدت گرفت و برای درمان به لندن رفته بود، به او پیشنهاد داده بودم که دستیاری‌اش را بکنم.
آن زمان خیلی به لحاظ جسمی ضعیف شده بود و از پیشنهاد دستیاری من هم استقبال کرد، اما بعد‌ها که احساس می‌کردم علی حاتمی می‌تواند این فیلم را به پایان برساند، پی آن را نگرفتم. سه ماه بعد و زمانی که دیگر محرز شده بوده معالجات لندن هم پاسخ نداده و بیماری همچنان در حال پیشروی است، به من پیشنهاد دادند که بیا و دستیاری او را قبول کن.
آن زمان گفتم حالا دیگر معنای این پیشنهاد این است که قرار است فیلم نیمه تمام را بعد از درگذشت علی حاتمی من تمام کنم و این کار را نمی‌کنم، چون نمی‌توانم این فیلم را به پایان برسانم؛ به این دلیل که آن جنس فیلم‌سازی شبیه به مینیاتور و با رنگ‌بندی و جزییاتی مشابه نقاشی و فرش ایرانی را بلد نبودم.
بعد‌ها فهمیدم که این پیشنهاد را به کارگردان‌های دیگری همچون سیف‌الله داد و محمد بزرگ‌نیا هم داده بودند که هر طور شده این فیلم علی حاتمی به نامش به سرانجام برسد. من حتی به سیف‌الله داد هم پیشنهاد کردم این دستیاری را قبول کند، اما این اتفاق نیفتاد.»
این کارگردان ادامه داده است: «زمستان سال ۷۵ داشتم فیلم «عقرب» را کارگردانی می‌کردم که خبر فوت علی حاتمی رسید و بار دیگر با این پیشنهاد مواجه شدم که بیا و فیلم علی حاتمی را تمام کن. باز هم نپذیرفتم. بعد از سه، چهار ماه گفتند بیا و هر کار که دلت می‌خواهد انجام بده. بعد‌ها معلوم شد چیزی به نام فیلمنامه هم وجود نداشته و آنچه به نام سناریو داشتند، یک خط توضیح بود با دو صفحه علایم و نشانه و چیزی به نام فیلمنامه وجود نداشت.»
محسن تختی در نمایی از فیلم «غلامرضا تختی»
بهرام توکلی فیلم «غلامرضا تختی» را با نمایشِ هیبت و شمایل این اسطوره ساخت. داستان فیلم غلامرضا تختی با قرائت و امضای وصیت نامه آغاز می‌شود، سپس با فلاش بک، به دوران کودکی‌اش که در فقر شدید و در آلونک‌های خانی آباد جنوب تهران می‌گذرد، رجعت می‌کند و زندگی او از کودکی تا راه‌یابی به مسابقاتِ جهانی و سرانجام مرگش را نشان می‌دهد. «بهرام توکلی» با صحه‌گذاشتن بر خودکشی تختی؛ فیلمی نه درباره‌ی مرگ مرموز جهان پهلوان تختی که درباره‌ی زندگی‌اش ساخت؛ زندگی‌ای که در در اتاق بیست و سه هتل آتلانتیک به پایان رسید.
کارگردان در این فیلم با آگاهی از وجوهِ‌کاریزماتیکِ تختی، یک پرتره‌نگاری متفاوت به نمایش گذاشت و، چون دیگر آثارش نگاهی روان‌شناسانه به زندگی این اسطوره‌ی جاویدان داشت. توکلی در طولِ مدت زمانِ بلندِ فیلم خود با دقت و جزییات، نشان می‌دهد چه عواملی تختی را به سمت مرگ کشاند و این امر را چنان با ظرافت انجام می‌دهد که مخاطب در برابرِ بزرگی تختی سرِ تعظیم فرود می‌آورد.
توکلی نشان می‌دهد که قهرمان همیشه تنهاست؛ اگرچه در پایان این جنازه‌ی تختی است که روی دوش مردم سوار می‌شود و این سرنوشتِ محتومِ بسیاری از قهرمانان است. «غلامرضا تختی» اثری نو و خلاقانه در شمایل‌نگاری «قهرمان» و روانشناسی فردی و اجتماعی او در دنیای معاصر ما، بود.
غلامرضا تختی در حال وزن کشی مسابقات جهانی ۱۹۵۷ استانبول
مستند شاهسوار به کارگردانی علی شاه محمدی که سال ۹۸ در گروه هنر و تجربه به اکران درآمد، یکی از کامل‌ترین مستند‌هایی است که درباره جهان پهلوان تختی ساخته شده است. این مستند با بهره‌گیری از فیلم‌های آرشیوی، عکس‌ها و اسناد دیده نشده و مصاحبه با افراد سیاسی و ورزشی که تعداد زیادی از آن‌ها در قید حیات نیستند با زاویه‌های پنهان زندگی ورزشی، اجتماعی و سیاسی غلامرضا تختی سعی در ارائه تصویری واقعی از این پهلوان ملی و قهرمان بین‌المللی دارد.
در این فیلم مجید خدایی، قهرمان سابق کشتی جهان، در نقش تختی ظاهر شده و پرویز پرستویی روایت فیلم را بر عهده دارد. شهسوار برای روایتی نو از زندگی تختی از حضور شخصیت‌هایی، چون مرحوم حسین شاه حسینی، مرحوم کاظم حبیبی و مرحوم پهلوان عباس زندی بهره برده است.
چهره‌های سرشناس و کشتی گیرانی همچون محمدرضا طالقانی، ایرج راد، علی اکبر حیدری، جواد کدیری، عباس فاطمی و بسیاری دیگر مشاهدات و شنیده‌های خود از غلامرضا تختی را برای نسل جدید بازگو می‌کنند. شهسوار در ۹۸ دقیقه با حمایت شرکت پخشیران به تهیه کنندگی هارون یشایایی ساخته شده است.