جامعه‌شناسان می‌گویند تلاش برای یک‌شبه پولدارشدن و میل شدید به شرط‌بندی در یک جامعه، ریشه‌هایی دارد که یکی از اصلی‌ترین علل آن گسترش فقر و نابرابری است. در ایران امروز هم چه روایت‌های رسمی و چه میزان بازداشت‌ها و حتی تعداد پایگاه‌های مجازی که بسته می‌شود و از طرف دیگر هم تعداد متهمان حکایت از گسترش بی‌سابقه شرط‌بندی دارد.
به گزارش اعتماد، این میل شدید به کسب ثروت در کوتاه‌مدت، در شرایطی رخ می‌دهد که روند‌های کسب مشروع درآمد مانند بورس و دیگر بازار‌های مالی هم روی چندان خوشی به کلیت جامعه ایران نشان نداده و شرایط به‌گونه‌ای پیش رفته که به‌طور ناگهانی میلیون‌ها ایرانی سرمایه خود را به این بازار‌ها بردند و بخش وسیعی با بدهکاری و ضرر هنگفت خارج شدند.
شرایط برخی بانک‌ها و موسسات مالی هم نشان دیگری از این وضعیت است و خبر ورشکستگی برخی از این صندوق‌ها برای افکار عمومی آشنا است. خلاصه اینکه بسیاری موارد و ریشه‌ها دست به دست هم داده تا میل به شرط‌بندی، قمار و یک‌شبه ثروتمندشدن به مولفه آشکار در این جامعه تبدیل شود و بسیاری از افراد شاخص این جامعه هم مروج چنین شرط‌بندی‌هایی شوند. این میل شدید به شرط‌بندی در حالی است که بسیاری از این رفتار‌ها براساس قوانین موجود جرم است و افرادی که به این سمت گرایش پیدا می‌کنند در یک‌قدمی بازداشت و زندان قرار می‌گیرند. در ادامه این گزارش و با توجه به گستردگی این موضوع، یک پژوهشگر علم حقوق به درخواست «اعتماد» این موضوع را شکافته و شرایط برخورد با شرط‌بندی در قوانین ایران را تشریح کرده است. اگر برای شما هم پرسش است که چه فعالیتی شرط‌بندی محسوب می‌شود و چگونه ابزار و فعالیت‌هایی امکان تبدیل یک شهروند به مجرم را فراهم می‌کند، در ادامه این یادداشت را بخوانید؛ به عبارتی ساده‌تر شدت‌گرفتن میزان جرم شرط‌بندی در جامعه، زمینه‌ساز پرداختن به این موضوع شده و خواندن متن پیش‌رو به شهروندان کمک می‌کند که از این جرم و مجازات مرتبط با آن خود را دور نگه دارند.
امیرحسین صفدری نویسنده و پژوهشگر علم حقوق: متاسفانه در جامعه ما این روز‌ها با توجه به وضعیت اقتصادی نابسامان و بیکاری جوانان، تبلیغات پوچ و واهی در بستر فضای مجازی برای یک شبه پولدار شدن از طریق شرط‌بندی و قمار بازی به‌شدت دیده می‌شود که این مساله قطعا زنگ خطر جدی را برای جامعه ما به صدا در می‌آورد. سایت‌های شرط‌بندی آنلاین این روز‌ها در واقع محلی شده است برای قمار و به دست آوردن پول‌های بدون تلاش و زحمت که از طریق بازی‌های ورزشی، بازی با ورق مثل: پوکر، بیست و یک، حکم و... جوانان را فریب می‌دهند و از این طریق آن‌ها را قربانی خود می‌کنند.
باید بگویم که گستردگی و پیشرفت فضای مجازی مانند سایر دستاورد‌های بشر در کنار مزایایی که دارد بی شک معایبی هم دارد که از جمله معایب آن راه‌اندازی و رواج همین بازی‌های قمار و شرط‌بندی‌های آنلاین در بستر فضای سایبری است، بی شک قمار یکی از انواع بازی‌های مخرب و خانمان‌سوز است که متاسفانه با عنوان فریبنده ورزش فکری بر مفاسد آن سرپوش گذاشته و اعتیاد به آن باعث نابودی زندگی افراد می‌شود.
برخی از افراد معتقد هستند که شرط بندی اینترنتی با قمار تفاوت دارد و نمی‌توان شرط‌بندی اینترنتی را جرم دانست. اما واقعا منظور از قمار چیست؟! به‌طور کلی در پاسخ به این سوال باید بگویم که قمار یعنی نوعی توافق بین دو یا چند نفر که با انجام بازی‌های خاص و بر حسب شانس و اتفاق و البته کمی مهارت برنده یک بازی شده و آن فرد مال یا وجهی معین را از دیگران به دست می‌آورد.
در ماده ۷۰۵ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات قانونگذار ما به صراحت در خصوص مجازات شرط‌بندی می‌گوید: ارتکاب هر یک از رفتار‌های مذکور در بند‌های (۱) تا (۳) این ماده جرم است و هر شخص به هر نحوی در فضای حقیقی یا مجازی یکی از رفتار‌های مذکور را مرتکب شود، علاوه بر ضبط اموال و عواید حاصل از جرم به نفع دولت، به جزای نقدی درجه شش یا جزای نقدی معادل ارزش یک تا سه برابر مجموع اموال و عواید ناشی از جرم، هر کدام بیشتر باشد، محکوم می‌شود.
۱. هر نوع توافق صریح یا ضمنی با هدف برد و باخت که به موجب آن بازنده یا بازندگان یا شخص ثالثی ملتزم به پرداخت وجه مال منفعت، خدمت یا امتیاز مالی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به برنده یا برندگان یا شخص ثالثی می‌شوند.
۲. هر نوع مشارکت دو یا چند شخص در خصوص پیش‌بینی موضوعی خاص یا فرض وقوع امری خاص، که بازنده یا بازندگان ملزم به پرداخت وجه، مال، منفعت، خدمت یا امتیاز مالی یا هر امتیاز دیگری به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به برنده یا برندگان یا شخص ثالثی باشند.
۳. مشارکت دو یا چند شخص در خصوص انجام قرعه‌کشی با هر اقدام مبتنی بر شانس یا انتخاب تصادفی که در نتیجه آن کل یا بخشی از وجه مال منفعت، خدمت یا امتیاز مالی پرداخت شده یا در تعهد پرداخت قرار گرفته شرکت کنندگان به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به یک یا چند نفر از شرکت‌کنندگان که بر مبنای قواعد آن مشارکت برنده محسوب می‌شوند، پرداخت شود.
در تبصره ۱همین ماده قانونگذار ما تاکید می‌کند: التزام به پرداخت وجه، مال، منفعت، خدمت یا امتیاز مالی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به برنده یا برندگان مسابقات سوارکاری، تیراندازی و شمشیربازی و مسابقه با تانک، هواپیما و سایر ادوات جنگی که کاربرد نظامی و دفاعی دارد و در فضای حقیقی برگزار می‌شود توسط شرکت کننده یا شرکت کنندگان بازنده در این مسابقات، مشمول جرایم موضوع بند‌های (۱) و (۲) این ماده نیست؛ و در تبصره ۲همین ماده قانونگذار بیان می‌کند: در صورتی که اقدامات مرتکب یکی از جرایم مذکور در بند‌های (۱) تا (۳) این ماده به عنوان حرفه یا سردستگی گروه مجرمانه سازمان یافته محسوب نگردد، چنانچه قبل از تعقیب یا پس از شروع به تعقیب با مراجع قضایی یا انتظامی همکاری موثر در شناسایی اداره کنندگان و سردسته‌ها و اموال و عواید حاصل از جرم آن‌ها داشته باشد، پس از ضبط اموال و عواید حاصل از جرم به نفع دولت از تعقیب موضوع این ماده معاف می‌شود.
نکته مهم و قابل توجه در خصوص شرط‌بندی‌های آنلاین این است که شرط بندی‌های اینترنتی به این صورت است که این افراد سودجو با ایجاد یک وب سایت آنلاین یا یک نرم‌افزار خاص با موضوعات مختلفی که افراد را ترغیب و وسوسه به شرط‌بندی کند فعالیت می‌کنند به‌طوری که ابتدا این سایت‌ها یا نرم افزار‌ها مبلغی جهت ثبت‌نام از هر فرد دریافت می‌کنند و پس از آن افراد می‌توانند در موضوعات مختلف شرط‌بندی کنند به عنوان مثال حدس زدن نتیجه فلان مسابقه والیبال یا شنا یا فوتبال که اگر فرد درست تشخیص بدهد مبلغی به آن فرد پرداخت می‌شود.
به نظر می‌رسد که عملکرد سایت‌های شرط‌بندی نوعی گروبندی است بر همین اساس در تعریف گروبندی باید بگویم: نوعی توافق بین دو یا چند نفر است که امر معینی را پیش‌بینی می‌کنند و متعهد می‌شوند که هرکس درست گفته باشد، مال معینی یا مقدار پول مشخصی را به او بدهند. اما این مساله در حالی است که قانونگذار ما در ماده ۶۵۴ قانون مدنی به صراحت می‌گوید: قمار و گروبندی باطل و دعاوی راجعه به آن مسموع نخواهد بود.
باید دانست که خرید و فروش نرم افزار‌های شرط‌بندی یا نصب آن‌ها روی گوشی‌های همراه یا سیستم‌های رایانه‌ای هم جرم است به‌طوری که قانونگذار ما در ماده ۷۰۶ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات به صراحت بیان می‌کند: هر شخصی که مکان یا هر نوع فضای حقیقی یا مجازی را برای ارتکاب یکی از جرایم موضوع بند‌های (۱) تا (۳) ماده (۷۰۵) این قانون، دایر یا اداره کند، به حبس تعزیری درجه شش محکوم می‌شود و چنانچه برای انجام جرایم مذکور یا از طریق ارتکاب آن‌ها وجه مال منفعت خدمت یا امتیاز مالی کسب کرده باشد، علاوه بر حبس تعزیری درجه پنج، به ضبط مال و جزای نقدی معادل دو تا پنج برابر عواید حاصل از جرم نیز محکوم می‌شود.
قانونگذار ما در تبصره ۱همین ماده تاکید می‌کند: چنانچه اقدامات موضوع این ماده تحت پوشش امور خیریه یا خدماتی یا فروش کالا و امثال آن صورت پذیرد مرتکب به حداکثر مجازات‌های مقرر در این ماده محکوم می‌شود؛ و در تبصره ۲ ادامه می‌دهد: مرتکب جرایم موضوع این ماده علاوه بر مجازات‌های فوق برای بار نخست به شش ماه تا دوسال و در صورت تکرار به مدت دو تا پنج سال از دریافت یک یا چند خدمت ارتباطی و فناوری اطلاعات از قبیل اخذ نام دامنه مرتبه بالای کشوری، دریافت یا استفاده از ابزار پذیرش از قبیل پایانه فروشگاهی یا درگاه پرداخت الکترونیکی یا ابزار پرداخت الکترونیکی از قبیل کارت بانکی دریافت خدمات اینترنت، سیم کارت تلفن همراه، داشتن دسته چک یا اصدار اسناد تجارتی محروم می‌شود.
این را هم باید بدانید که هر کس آلات و وسایل مخصوص به قمار بازی را بخرد یا حمل یا نگهداری کند یا عرضه کند مجرم است که این نکته مهم در ماده ۷۰۸ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات بیان شده که قانونگذار می‌گوید: هر شخصی که ابزار مخصوص قمار اعم از رایانه‌ای یا غیررایانه‌ای را تولید، معامله، عرضه، حمل یا نگهداری کند، به جزای نقدی درجه شش یا جزای نقدی معادل یک تا سه برابر ارزش اموال و عواید حاصل از جرم هر کدام بیشتر باشد، محکوم می‌شود.
در تبصره ۱همین ماده قانونگذار می‌گوید: ابزار‌های مخصوص قمار، شرط‌بندی و بخت‌آزمایی حسب مورد توقیف، مسدود یا معدوم می‌شود مگر آنکه منفعت مشروع یا عقلایی داشته باشد که در این صورت به نفع دولت ضبط می‌شود و در تبصره ۲ تاکید می‌کند: حمل و نگهداری موردی ابزار مخصوص قمار، بدون قصد استفاده در قمار مشمول مجازات این ماده نمی‌شود.
در ماده ۷۰۹ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات قانونگذار در خصوص افرادی که در مراکز شرط‌بندی کار می‌کنند می‌گوید: ۱. هر شخصی که در یکی از مراکز ارتکاب جرایم موضوع بند‌های (۱) تا (۳) ماده (۷۰۵) این قانون، قبول خدمت کند یا به نحوی از انحاء به دایرکننده یا اداره کننده آن کمک نماید یا با انجام اقداماتی از قبیل ساخت، طراحی، نگهداری، پشتیبانی یا راه‌اندازی در فضای حقیقی یا مجازی در تاسیس، اداره یا دایر کردن یکی از مراکز مذکور معاونت نماید، به یکی از مجازات‌های درجه پنج به استثنای حبس محکوم می‌شود.
۲. هر شخصی که یکی از جرایم موضوع بند‌های (۱) تا (۳) ماده (۷۰۵) این قانون را تبلیغ یا ترویج کند یا اشخاص را به هر نحوی به شرکت در این اقدامات تشویق یا دعوت نماید، به حبس و جزای نقدی درجه هفت محکوم می‌شود و چنانچه برای این کار یا از این طریق وجه، مال، منفعت، خدمت یا امتیاز مالی به دست آورده باشد، علاوه بر مجازات مذکور در این بند به ضبط اموال و عواید حاصل از جرم به نفع دولت و جزای نقدی معادل دو برابر ارزش اموال و عواید مذکور محکوم می‌شود.
۳. هر شخصی که حساب بانکی یا ابزار پذیرش از قبیل پایانه فروشگاهی یا درگاه پرداخت الکترونیکی یا ابزار پرداخت الکترونیکی از قبیل کارت بانکی خود را با علم و آگاهی جهت ارتکاب اعمال مجرمانه مذکور در مواد (۷۰۵) تا (۷۰۹) این قانون در اختیار مرتکب قرار دهد به مجازات معاونت در آن جرم محکوم و به مدت یک تا دو سال از دریافت یا استفاده از ابزار‌های مذکور محروم می‌شود. در پایان به عنوان پژوهشگر علم حقوق باید به این نکته مهم هم اشاره کنم که اکثر مدیران این سایت‌های شرط‌بندی خارج از کشور ساکن هستند و با ترغیب شما برای یک شبه پولدار شدن قصد دارند شما را معتاد به این بازی‌های پوچ کنند، شما باید آگاه باشید و بدانید که درگاه‌های پرداخت الکترونیکی آنلاین این سایت‌ها بی شک جعلی است و تمام اطلاعات حساب بانکی شما را به روش فیشینگ به دست می‌آورند و پس از مدتی خود این افراد سودجو اقدام به برداشت غیرمجاز از حساب بانکی شما می‌کنند یا اینکه اطلاعات مهم حساب بانکی شما را با قیمت‌های بالایی به سایر سودجویان در داخل یا خارج از کشور به فروش می‌رسانند تا علاوه بر ضرری که در بازی کردید از این طریق هم شما را قربانی اهداف شوم خود کنند.