یزد با وجودی که به عنوان چهارمین استان توسعه‌یافته صنعتی کشور نقش بسیار مهمی در تولید و صنعت کشور دارد، اما هر ساله از آلودگی‌های ناشی از توسعه نامناسب رنج برده و در فصول پاییز و زمستان درگیر این پدیده ناخوشایند است. یزد در منطقهای قرار گرفته که همواره به دلیل تداوم خشکسالیها و کاهش بارندگیهای سالانه با پدیدههای مختلفی همچون گرد و غبار (به قول محلیها: دولَخ) و دود سیاه ناشی از آلودگی واحد‌های صنعتی به ویژه در دشت اردکان – یزد – مهریز درگیر است.
به گزارش دنیای اقتصاد، وجود کارخانه‌های متعدد کاشی و تولید بیش از ۵۰درصد کاشی و سرامیک کشور (رتبه نخست)، کارخانه‌های متعدد فولاد و تولید بیش از ۱۵درصد فولاد کشور (رتبه سوم)، کارخانه شیشه اردکان و بسیاری از کارخانه‌های آلاینده در استان یزد که هرساله به بهانه طرح توسعه در حال گسترش هستند را باید یکی از عوامل تشدید آلودگی هوا در روز‌های بی‌باران پاییز دانست.
هر چند توسعه صنعت باید متناسب با توسعه زیرساخت‌هایی همچون مسکن، فضا‌های آموزشی و بهداشتی و درمانی و فرهنگی و ورزشی و رفاهی - تفریحی در مسیر توسعه پایدار باشد، اما در این میان گسترش روزافزون آلودگی‌های ناشی از توسعه صنایع آب‌بر و آلاینده و نیز گسترش روند ورود مهاجران و کارگران ساده به برخی شهر‌های استان و از همه مهم‌تر افزایش آلودگی‌ها و ذرات گرد و غبار ناشی از برخی واحد‌های تولیدی قابل انکار نیست.
از سوی دیگر با وجودی که نقش صنایع در این استان به دلیل نیندیشیدن تدابیر لازم در جانمایی و بی توجهی واحد‌ها به رعایت ملزومات و الزامات زیست محیطی و استاندارد‌های لازم، در آلودگی محیط‌زیست غیرقابل انکار است، اما نباید اثرات مخرب و بسیار بزرگ ناشی از تغییرات ایجاد شده درسبک زندگی مردم فراموش شود.
نکته جالب این است که هر ساله با وجود تداوم آلاینده‌ها در استان یزد و به‌ویژه شهر‌های اردکان، اشکذر، میبد و یزد، با وجود تعطیلی مدارس در تهران، اصفهان، مرکزی و... در استان یزد کمتر به سلامت مردم و به‌ویژه دانش آموزان توجه می‌شود. هر چند که در برخی روزها، ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا پیش‌بینی استمرار پایداری و بالا بودن آلاینده‌ها را اعلام می‌کنند به گونه‌ای که شاخص آلودگی‌ها در شهر‌های اردکان و یزد و میبد از ۱۲۰ بالاتر رفته و در برخی مواقع تا ۱۵۰ می‌رسد، ولی در همین تصمیم‌گیری‌ها کمتر به این منطقه توجه می‌شود. هواشناسی استان یزد هم در این مواقع ضمن هشدار زرد برای شهر‌های اردکان، میبد و اشکذر با توجه به کاهش کیفیت هوا، از گروه‌های حساس می‌خواهد از فعالیت فیزیکی در فضا‌های باز پرهیز کنند.
آخرین مورد آن در روز سه‌شنبه هفته گذشته ۱۴ آذرماه بود که هواشناسی یزد با پیش‌بینی تداوم پایداری و سکون نسبی جو در غالب مناطق استان، انباشت آلاینده‌های جوی در مناطق صنعتی و پرتردد شهری را تا اوایل هفته آینده برای استان پیش‌بینی کرد. هواشناسی در این باره اعلام کرده بود که تا اوایل هفته آینده همچنان پایداری و سکون نسبی جو، وضعیت غالب استان خواهد بود و بر این اساس برای مناطق صنعتی و پرتردد شهری غبار صبحگاهی و انباشت آلاینده‌های جوی پیش‌بینی می‌شود. در نتیجه این اعلام، کارگروه شرایط اضطرار آلودگی هوا استان یزد تشکیل جلسه داد و مصوب کرد: به علت آلودگی هوا مراکز پیش دبستانی و تمام مقاطع تحصیلی شهر‌های اردکان، احمد آباد و روستای ترک آباد این شهرستان و شهر‌های میبد و بفروئیه روز چهارشنبه به صورت غیر‌حضوری برگزار شود.
نکته جالب در مصوبات این کارگروه «هماهنگی برای تعطیلی موقت واحد‌های صنعتی، کارخانه‌ها و مراکز موثر در ایجاد و تشدید آلودگی توسط حفاظت محیط‌زیست، فرمانداری، شهرداری با هماهنگی مقام قضایی شهرستان» اعلام شده که اگر فقط همین بند در عمل با دقت انجام و نظارت شود بسیاری از مشکلات آلودگی در دشت اردکان – یزد حل خواهد شد.
نماینده شهرستان اردکان در این باره گفت: در چند سال گذشته ۷۰هزار نفر غیربومی به جمعیت اردکان اضافه شده و بر اساس کدملی افراد، از ۴۰۰ شهر ایران در واحد‌های تولیدی اردکان فعالیت دارند. محمدرضا دشتی‌اردکانی با اشاره به اینکه حفظ محیط زیست وظیفه همگانی است، اظهار کرد: سلامت محیط‌زیست می‌تواند از طریق توسعه برنامه ریزی‌شده و پایدار، تضمین شود، اما به این شرط که همه در این امر سهیم باشند و تنها محدود به سازمان حفاظت محیط‌زیست نشود.
وی با تاکید بر مشکلات آلودگی هوا در استان یزد افزود: این روزها تبعات آلودگی‌های زیست محیطی ناشی از رشد صنایع تنها به این شهرستان خلاصه نمی‌شود و این معضل متوجه تمام استان یزد است. نماینده اردکان ادامه داد: استان یزد با داشتن صنایع و معادن زیادی که طی دهه‌های اخیر احداث شده، ظرفیت ایجاد واحد‌های آلاینده جدید را ندارد. دشتی‌اردکانی ورود مهاجران به شهرستان اردکان را یکی از چالش‌های توسعه صنعتی این شهرستان دانست و افزود: در کنار معضلات محیط‌زیستی، چالش‌های فرهنگی و اجتماعی از جمله آسیب‌های ورود مهاجران به اردکان بوده است.
وقتی این تعداد کارخانه آلاینده در یک شهرستان ۸۰هزار نفری راه‌اندازی می‌شود طبیعی است که کارگر آن هم باید از سایر نقاط کشور آورده شود که علاوه بر رشد آلایندگی‌ها و آلودگی ها، باید شاهد افزایش آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی هم بود. نکته پایانی اینکه، در مرحله اول باید بدون شعارزدگی، جلوی افزایش روزافزون صنایع آلاینده و پرآبخواه به بهانه فاز توسعه و... را گرفت و در مرحله دوم دستگاه‌های نظارتی هم به صورت جدی و قاطع بر رعایت مباحث زیست محیطی در کارخانه‌های موجود نظارت داشته باشند و از بین رفتن اشتغال را مانع تعطیلی یک کارخانه آلاینده ندانند.