اجابت مزاج به دفع مواد زائد کمک می‌کند و در مورد سلامتی و عملکرد بدن اطلاعات ارزشمندی در اختیار ما قرار می‌دهد. بعضی از افراد از صحبت کردن در مورد اجابت مزاج خود خجالت می‌کشند، اما در هر صورت باید درباره‌ی سلامت دستگاه‌ی گوارش و دفعات اجابت مزاج اطلاعات کافی داشته باشید تا بتوانید تشخیص دهید که چه چیزی غیرطبیعی است و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید. ما در این مقاله از دیجی‌کالا مگ درباره‌ی الگوی دفع مدفوع و عواملی که روی آن تأثیر می‌گذارند، صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
دفعات اجابت مزاج برای افراد مختلف، متفاوت است و چیزی که برای یک نفر طبیعی تلقی می‌شود ممکن است برای دیگری غیرطبیعی باشد؛ اما به‌طور کلی از ۳ بار در روز تا ۳ بار در هفته طبیعی در نظر گرفته می‌شود. اکثر مردم الگوی دفع منظمی دارند، یعنی به تعداد دفعات مشخص و در زمان مشخصی از روز روده‌ی آن‌ها تخلیه می‌شود.
در یک مطالعه، الگوی دفع مدفوع در ۹۸ درصد شرکت‌کنندگان بین سه بار در روز تا سه بار در هفته بود. در یک تحقیق دیگر هم محققان نتایج زیر را به دست آوردند:
تعداد دفعات اجابت مزاج در ۵۰ درصد افراد یک بار در روز، در ۲۸ درصد افراد دو بار در روز و در ۵/۶ درصد آن‌ها یک یا دو بار در هفته بود.
دفع مدفوع در ۶۱/۳ درصد شرکت‌کنندگان غالباً صبح‌ها، در ۲۲ درصد افراد بعد از ظهر و در ۲/۶ درصد آن‌ها اواخر شب انجام می‌شد.
ذکر این نکته ضروری است که دفعات اجابت مزاج در بعضی از افراد بیش از سه بار در روز یا کمتر از سه بار در هفته است و همچنان طبیعی تلقی می‌شود. در حقیقت، زمانی فعالیت دستگاه‌ی گوارش غیرطبیعی در نظر گرفته می‌شود که قوام مدفوع و دفعات اجابت مزاج شما نسبت به چیزی که همیشه تجربه می‌کردید، تغییر کند.
عوامل مختلفی می‌توانند روی الگوی دفع تأثیر بگذارند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
با افزایش سن شیوع یبوست بیشتر می‌شود، چون سرعت حرکات دستگاه‌ی گوارش کاهش می‌یابد و مدفوع برای مدت زمان بیشتری در روده باقی می‌ماند. از سوی دیگر، سالمندان تحرک کمتری دارند و ممکن است از دارو‌هایی استفاده کنند که روی الگوی دفع تأثیر دارند.
بعضی از بیماری‌ها روی سلامت روده تأثیر می‌گذارند و باعث افزایش یا کاهش دفع مدفوع می‌شوند. بیماری‌های التهابی روده (IBD) مثل بیماری کرون و کولیت اولسراتیو و حتی گاستروانتریت ویروسی یا آنفولانزای معده (التهاب دستگاه‌ی گوارش در اثر عفونت) می‌توانند دفعات اجابت مزاج را تغییر دهند.
این روز‌ها مصرف دارو یکی از شایع‌ترین دلایل یبوست است. چند نمونه از این دارو‌ها عبارتند از:
دارو‌های ضدافسردگی
آنتی اسید‌ها
دارو‌های مسکن
دارو‌های کاهنده‌ی فشار خون
بعضی از هورمون‌ها مانند پروژسترون و استروژن روی اجابت مزاج زنان تأثیر می‌گذارند. به‌عنوان مثال، ممکن است در روز‌های منتهی به قاعدگی و در روز‌های اول پریود باعث افزایش دفع مدفوع شوند.
غذا‌هایی که در طول روز مصرف می‌کنید نقش مهمی در الگوی دفع شما دارند. رژیم غذایی کم‌فیبر احتمال ابتلا به یبوست و سایر مشکلات گوارشی را افزایش می‌دهد، چون فیبر حجم مدفوع را افزایش می‌دهد و به حرکت دستگاه‌ی گوارش کمک می‌کند.
فیبر یک نوع کربوهیدرات است که در غذا‌هایی گیاهی مثل غلات کامل، حبوبات، میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شود و روده‌ی کوچک قادر به هضم و تجزیه‌ی آن نیست. درنتیجه، به‌عنوان توده‌ای از غذای هضم نشده به روده‌ی بزرگ منتقل می‌شود تا در نهایت به شکل مدفوع از بدن خارج شود.
علاوه بر فیبر، میزان مصرف مایعات هم روی دفعات اجابت مزاج تأثیر دارد. با توجه به اینکه روده‌ی بزرگ آب جذب می‌کند، مصرف ناکافی مایعات باعث سفت شدن مدفوع شده و دفع آن را دشوار می‌کند.
اگر ورزش نمی‌کنید و نسبتاً بی‌تحرک هستید، ممکن است بیشتر به یبوست مبتلا شوید. چون فعالیت بدنی به عملکرد روده‌ی بزرگ و دفع راحت‌تر مدفوع کمک می‌کند و کم‌تحرکی باعث کاهش حرکات روده می‌شود.
استرس یا اضطراب شدید می‌تواند روی دفع مدفوع تأثیر گذاشته و در بعضی از افراد به یبوست یا اسهال منجر شود.
بعضی از مردم در مکان‌های عمومی، محل کار یا زمانی که افراد دیگری در نزدیکی آن‌ها هستند، برای رفتن به سرویس بهداشتی مشکل دارند و علیرغم نیاز به اجابت مزاج از انجام این کار خودداری می‌کنند. درنتیجه، با گذشت زمان توانایی بدن برای واکنش نشان دادن به نشانه‌های دفع مدفوع کاهش پیدا می‌کند که این موضوع می‌تواند باعث یبوست شود.
اگر می‌خواهید اجابت مزاج منظم‌تری داشته باشید باید با رعایت نکات زیر سبک زندگی خود را اصلاح کنید:
مصرف غذا‌های غنی از فیبر می‌تواند با سفت و حجیم کردن مدفوع هم از یبوست و هم از اسهال جلوگیری کند. برای حفظ سلامت دستگاه‌ی گوارش باید هر روز حدود ۳۰ گرم فیبر مصرف کنید. اگر دریافت این میزان فیبر از طریق رژیم غذایی برایتان سخت است، می‌توانید از مکمل‌های فیبر استفاده کنید.
پروبیوتیک‌ها با افزایش باکتری‌های مفید روده از سلامت روده محافظت می‌کنند. آن‌ها به درمان اسهال کمک می‌کنند، به‌ویژه زمانی که اسهال از عفونت یا مصرف آنتی بیوتیک ناشی می‌شود. همچنین می‌توانند با بهبود قوام و افزایش دفعات اجابت مزاج از بروز یبوست جلوگیری کنند.
کم‌آبی بدن احتمال یبوست را افزایش می‌دهد؛ بنابراین باید مقدار زیادی آب بنوشید تا مطمئن شوید که دچار کم‌آبی نمی‌شوید و مدفوع شما نرم بوده و به‌راحتی دفع می‌شود.
برای اینکه بدن و روده‌های سالمی داشته باشید باید ۳ تا ۴ بار در هفته و هر بار حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید. ورزش با افزایش فعالیت عضلات روده باعث منظم‌تر شدن اجابت مزاج می‌شود. برای کمک به حرکاتی که مواد غذایی هضم شده را در روده منتقل می‌کنند، پیاده‌روی یا سایر فعالیت‌های ورزشی را در برنامه‌ی روزانه‌ی خود بگنجانید.
اجابت مزاج سالم به این معنی است که فرد به‌طور منظم به سرویس بهداشتی می‌رود و مدفوع او نرم بوده و به‌راحتی دفع می‌شود، یعنی در هنگام تخلیه‌ی روده‌ی بزرگ احساس درد یا ناراحتی نمی‌کند.
مدفوع آبکی یا شل نشان می‌دهد که در اثر عفونت یا عوامل دیگر بقایای مواد غذایی با سرعتی بیش از حالت معمول از داخل روده‌ی بزرگ عبور کرده‌اند. اسهال مزمن می‌تواند به کم‌آبی بدن، برهم خوردن تعادل الکترولیت‌ها و کمبود مواد مغذی منجر شود، چون محتویات روده به‌سرعت دفع می‌شوند و روده نمی‌تواند آب و مواد مغذی موجود در آن‌ها را جذب کند.
مدفوع گلوله مانند هم غیرطبیعی بوده و معمولاً نشانه‌ی یبوست یا تخلیه‌ی ناقص روده است. غالباً دفع این نوع مدفوع دشوار بوده و حتی ممکن است به عوارض دیگری مانند هموروئید (بواسیر) یا نهفتگی مدفوع (مدفوع غیرقابل دفع) منجر شود.
الگوی دفع مدفوع در همه‌ی افراد می‌تواند هر از گاهی تغییر کند. معمولاً تغییر در عادت دفع مدفوع ظرف چند هفته به‌طور خودبه‌خود برطرف می‌شود؛ اما اگر بیشتر از یک تا دو هفته طول کشید یا با علائم زیر همراه بود، باید به پزشک مراجعه کنید:
درد مداوم یا شدید شکم
مدفوع خون‌آلود
مدفوع سیاه رنگ
کاهش وزن ناخواسته یا تب که با اسهال یا یبوست همراه است
استفراغ خون یا ماده‌ای که شبیه‌ی تفاله‌ی قهوه است
پزشک با بررسی سبک زندگی، رژیم غذایی و تاریخچه‌ی پزشکی شما و همچنین دارو‌هایی که مصرف می‌کنید، علت اجابت مزاج زیاد یا کم را پیدا کرده و درمان مناسب را توصیه می‌کند.
تعداد دفعات اجابت مزاج می‌تواند به‌طور چشمگیری از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، اما معمولاً در اکثر افراد بین ۳ بار در روز تا ۳ بار در هفته متغیر است. اگر عادت دفع مدفوع شما به‌طور قابل توجهی تغییر کرد یا با علائم نگران‌کننده مانند مدفوع خونی، تب، کاهش وزن ناخواسته و… همراه بود، حتماً برای بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه کنید. این مطلب صرفا جنبه‌ی آموزش و اطلاع‌رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه‌های این مطلب حتما با پزشک متخصص مشورت کنید.
مجله دیجی کالا