«وام دانشجویی» به مبالغی اطلاق می‌شود که به دانشجویان متقاضی دریافت وام در زمان تحصیل پرداخت می‌شود. به نظر می‌رسد که وام‌های دانشجویی با اقساط بلندمدت و کارمزد‌های پایین برای دانشجویان، ایده‌آل به حساب می‌آیند؛ اما شرایط و ضوابط موجود بر سر راه دریافت وام به یک چالش برای دانشجویان تبدیل شده است.
به گزارش ایسنا، وام دانشجویی یکی از تسهیلاتی است که صندوق‌های رفاه دانشجویان در وزاتخانه‌های «بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» و «علوم، تحقیقات و فناوری» به منظور حفظ امنیت روانی و کاهش فشار‌های دوران تحصیل به ویژه برای دانشجویانی که در شهر‌هایی غیر از زادگاه و سکونت خود تحصیل می‌کنند، شرایطی را برای ارائه وام درنظر گرفته است.
تسهیلات صندوق رفاه دانشجویان وزارت بهداشت شامل وام‌های «تحصیلی»، «وام تحصیلی و ضروری دانشجویان ممتاز و نمونه»، «وام ضروری»، «وام حج و عتبات عالیات»، «وام دانشجویان ممتاز و نمونه»، «وام ازدواج»، «وام تولد فرزند»، «وام المپیاد قرآنی، فرهنگی و ورزشی، جامع علوم‌پایه و کارورزی، حادثه دیده و مبتلا به بیماری خاص»، «وام ودیعه مسکن نخبگان»، «وام بیمه تامین اجتماعی»، «وام بیمه درمانی تکمیلی» و «وام شهریه» می‌شود. تمام تسهیلات به جز «ودیعه مسکن نخبگان» و «وام بیمه تامین اجتماعی» مشمول پرداخت کارمزد ۴ درصدی هستند.
همچنین وام‌های دانشجویان دانشگاه‌های وزارت علوم نیز به ۴ دسته یعنی «تحصیلی»، «ضروری»، «شهریه» و «ودیعه مسکن متاهلی» دسته‌بندی می‌شود.
حمید رئیسی، معاون تسهیلات صندوق رفاه دانشجویان وزارت بهداشت ، درباره وام‌های دانشجویان دانشگاه‌های علوم‌پزشکی برای سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ گفت: تسهیلات صندوق رفاه دانشجویان وزارت بهداشت شامل وام‌های «تحصیلی»، «وام تحصیلی و ضروری دانشجویان ممتاز و نمونه»، «وام ضروری»، «وام حج و عتبات عالیات»، «وام دانشجویان ممتاز و نمونه»، «وام ازدواج»، «وام تولد فرزند»، «وام المپیاد قرآنی، فرهنگی و ورزشی، جامع علوم‌پایه و کارورزی، حادثه دیده و مبتلا به بیماری خاص»، «وام ودیعه مسکن نخبگان»، «وام بیمه تامین اجتماعی»، «وام بیمه درمانی تکمیلی» و «وام شهریه» می‌شود. تمام تسهیلات به جز «ودیعه مسکن نخبگان» و «وام بیمه تامین اجتماعی» مشمول پرداخت کارمزد ۴ درصدی هستند.
معاون تسهیلات صندوق رفاه دانشجویان وزارت بهداشت گفت: میزان وام تحصیلی برای دانشجویان مجرد و متاهل متفاوت است. میزان وام تحصیلی دانشجویان مجرد، مبلغ ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار ریال برای هر ماه است. همچنین میزان وام تحصیلی برای دانشجویان متاهل نیز ۱۰ میلیون ریال برای هر ماه درنظر گرفته‌ایم. براساس برنامه‌ریزی‌ها و محاسبات انجام شده، تسهیلات اولاد به ازای هر فرزند معادل ۴ میلیون ریال است که به صورت ماهیانه به حساب دانشجویان واریز می‌شود. وام تحصیلی دانشجویان ممتاز و نمونه نیز حداکثر تا ۳ برابر سرانه مصوب است.
وی با بیان اینکه دانشجویان ملزم به پرداخت ۱۰ درصد از تسهیلات دریافتی در زمان فراغت از تحصیل هستند، اظهار کرد: دانشجویان می‌بایست مابقی بدهکاری خود را حداکثر ۶ ماه پس از دانش‌آموختگی طبق اوراق بازپرداخت و در زمان مقرر پرداخت کنند. اگر بازپرداخت در زمان مقرر انجام نشود، مشمول خسارت و زیان می‌شود.
بنابر اعلام مسعود گنجی، رئیس صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم؛ بیشترین تقاضای دانشجویان برای دریافت وام تحصیلی، سپس وام ضروری و در مرحله سوم وام ودیعه مسکن است.
دریافت وام مشمول دانشجویانی که سنوات تحصیلی خود را سپری کرده‌اند، نمی‌شود. سنوات مجاز جهت درخواست وام برای دانشجویان کاردانی، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی ارشد ناپیوسته، ۴ نیمسال تحصیلی؛ برای دانشجویان کارشناسی پیوسته، دکتری تخصصی ناپیوسته و دکترای دستیاری ۸ نیمسال تحصیلی؛ برای دکترای مستقیم ۱۱ نیمسال تحصیلی؛ برای دکترای عمومی و کارشناسی ارشد پیوسته ۱۲ نیمسال تحصیلی و برای دکترای پیوسته ۱۶ نیمسال تحصیلی است.
دانشجویانی که متقاضی دریافت وام هستند با مشکلات متعددی روبرو هستند؛ به نحوی که فرایند دریافت وام به «هفت خان» تبدیل شده است. بروز مشکلات سیستمی تا فرایند سخت دریافت وام جزو مشکلات دانشجویانت برای دریافت وام به حساب می‌آید.
یکی از دانشجویان درباره مشکلات بر سر پرداخت اقساط گفت: دانشجویانی که قصد ثبت‌نام وام دانشجویی را دارند یا آن دسته از دانشجویانی که تسهیلات وام دانشجویی را دریافت کرده‌اند، می‌بایست اقساط آن را پرداخت کنند؛ به این منظور باید به سایت صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم یا وزارت بهداشت مراجعه کنند. هنگام مراجعه به سایت این احتمال وجود دارد کاربران با مشکلاتی روبرو شوند و مشکلات می‌تواند بازپرداخت اقساط دانشجویانی که از تسیهلات دانشجویی استفاده کرده‌اند را با مشکل مواجه کند.
یکی از دانشجویان شهریه‌پرداز درباره دریافت وام معتقد است، اگرچه وام‌ها با هدف رفع دغدغه دانشجویان و خانواده‌های آنان برای تامین شهریه یا هزینه‌های زیست دانشجویی ایجاد شده‌اند؛ اما نسبت به ایجاد زمینه‌های دریافت تسهیلات قرض‌الحسنه توسط دانشجویان اقدام چندانی صورت نگرفته است. دریافت وام دانشجویی که همان وام بانکی است مشکلات بسیاری وجود دارد؛ این در حالی است که مبالغ وام‌های دانشجویی ناچیز است.
یک دانشجو درباره میزان وام‌های ودیعه مسکن متاهلی گفت: مبلغی که به عنوان وام ودیعه مسکن لحاظ شده معادل یک ماه اجاره شهر تهران است. اگر امکان پرداخت وام با مبلغ بیشتر وجود ندارد بهتر است که این وام از سبد وام‌های دانشجویی حذف شود.
یک دانشجو درباره ضامن‌های وام دانشجویی گفت: اگرچه وام‌ها با هدف تسهیل شرایط دانشجویان ارائه می‌شوند؛ اما برخی از دانشجویان با مشکل ضامن روبرو هستند. بر اساس قوانین صندوق رفاه دانشجویان، کارکنان رسمی و پیمانی دستگاه‌های اجرایی و همچنین کارکنان قراردادی با حداقل ۵ سال سابقه کار و دارای شناسه کارمندی می‌توانند ضامن دانشجویان شوند تا وام به حساب آن‌ها پرداخت شود. این امکان وجود دارد که دانشجویان در خانواده خود کارمند نداشته باشند یا بستگان آن‌ها نسبت به ضمانت آن‌ها اقدام نکنند. تصور می‌کنم سازوکار پرداخت وام باید مورد بازنگری قرار گیرد.
شاید بتوان گفت پرداخت وام مناسب، با توجه به نرخ تورم جامعه به منظور کاهش بار روانی دانشجویانی که دور از خانواده خود مشغول به تحصیل هستند، یک حق مسلم به حساب می‌آید. زیرا بررسی مبالغ وام‌های دانشجویی بیانگر این موضع است که هیچ تناسبی میان مبالغ وام‌های دانشجویی و هزینه‌های زندگی وجود ندارد و این مبالغ نمی‌توانند تمام نیاز‌ها یا حتی بخشی از آن را پوشش دهند؛ بنابراین افزایش مبالغ وام‌های دانشجویی مستلزم توجه بیشتر و تخصیص اعتبار بیشتر به این حوزه است که توجه بیشتر مسئولان امر را می‌طلبد.