یک اقلیت تماشاچی در بازار مسکن، تحت تاثیر تحولات تابستان و رفت و برگشت قیمت‌های پاییزی، وارد صحنه معاملات خرید آپارتمان – در تهران– شدند. بررسی‌ها نشان می‌دهد، افزایش خفیف نبض معاملات مسکن -که البته همچنان در حجم پایین‌تر از نصف شرایط عادی قرار دارد- ناشی از کاهش محسوس قیمت‌های فروش آپارتمان در مناطقی از شهر تهران است. ماه گذشته، بخشی از تقاضا که پیش‌تر توان خرید نداشت، اقدام به خرید کرد. این بازار در حال حاضر یک غایب بزرگ در سمت تقاضا دارد.
به گزارش دنیای اقتصاد، بازگشت گروهی از تماشاچی‌ها به بازار مسکن شهر تهران در دومین ماه از پاییز، سطح معاملات خرید آپارتمان را زیر کف حداقلی، جابه جا کرد. تازه‌ترین آمار‌ها از تحولات بازار مسکن شهر تهران و همچنین نتایج تحقیقات میدانی از بازار معاملات خرید و فروش آپارتمان‌های مسکونی پایتخت نشان می‌دهد آبان امسال، حجم معاملات خرید آپارتمان حول و حوش ۱۵درصد نسبت به ماه قبل یعنی مهرماه رشد کرد و بازار به لحاظ حجم معاملات تکانی خفیف تجربه کرد. تعداد معاملات خرید آپارتمان که مهر امسال معادل ۳۱۰۰ فقره و زیر کف حداقل تعداد معاملات در یک ماه قرار داشت با این رشد ۱۵ درصدی اندکی جابه جا شده و به سطح ۳ هزار و ۶۰۰ معامله رسید.
رشد ۱۵ درصدی تعداد معاملات خرید مسکن تنها در یک‌ماه اگرچه در برخی از مقاطع زمانی که بازار در زیر سطح رکود قرار ندارد، رشدی محسوس در تعداد معاملات مسکن در فاصله زمانی یک‌ماهه محسوب می‌شود، اما به دو دلیل عمده نشانه‌ای از قرار گرفتن بازار مسکن آبان در فاز بهبود نیست.
در واقع، بنا بر این دو علت همچنان بازار در رکود به سر می‌برد و همچنان تعداد معاملات خرید آپارتمان در تهران زیر کف حداقل معاملات ماهانه در مقایسه با شرایط عادی و غیررکودی بازار است. یک علت اینکه همچنان بازار مسکن در فاز رکود قرار دارد و ۱۵درصد رشد در حجم معاملات اگرچه در ظاهر قابل‌توجه به نظر می‌رسد، اما در مورد شرایط آبان ماه بازار مسکن نمی‌توان از آن به تکان محسوس در تعداد معاملات خرید آپارتمان در پایتخت تعبیر کرد مربوط به تعداد معاملات افزایش یافته در آبان ماه نسبت به مهرماه به لحاظ «فقره» است.
در آبان ماه اگرچه تعداد معاملات خرید مسکن در یک ماه ۱۵درصد رشد کرد، اما این ۱۵درصد رشد تنها شامل افزایش ۵۰۰ فقره معامله خرید آپارتمان نسبت به مهرماه (ماه قبل) بود. این رشد ۵۰۰ فقره ای، رشد قابل‌توجهی محسوب نمی‌شود. از سوی دیگر و به عنوان دلیل دوم، این رشد از آنجا قابل‌توجه نیست که عملا تغییری در شرایط رکود عمیق معاملاتی بازار مسکن شهر تهران ایجاد نکرده است.
سطح معاملات خرید مسکن که در مهرماه زیر کف حداقل تعداد معاملات در شرایط نرمال بود به‌رغم این افزایش ۱۵ درصدی همچنان زیر کف تعداد نرمال معاملات خرید مسکن در یک ماه قرار دارد. در شرایط عادی و معمولی بازار مسکن حداقل ماهانه ۱۰هزار معامله خرید مسکن در شهر تهران انجام می‌شود. مرز رکود و رونق معاملاتی نیز رسیدن سطح معاملات به حول و حوش دست کم ۵ تا ۶هزار فقره در ماه است. تعداد معاملات خرید آپارتمان هم در مهرماه و هم در آبان امسال (به رغم رشد ۱۵ درصدی در آبان) همچنان به میزان قابل‌توجهی نه تنها کمتر از تعداد معاملات ماهانه مسکن در شرایط عادی است که با مرز رکود و رونق نیز فاصله قابل‌توجهی دارد. یعنی خیلی کمتر از نصف حالت متعارف است.
حتی حجم ۳هزار و ۶۰۰ واحدی معامله فروش مسکن در آبان ماه از تعداد معاملات آپارتمان در ماه تعطیل یا نیمه تعطیل بازار مسکن یعنی فروردین ماه‌های متعارف معاملات ملکی، کمتر است. در شرایط معمول و غیر رکودی درفروردین ماه که عملا به دلیل تعطیلات نوروز بازار مسکن عملا تعطیل و در یک حالت خوشبینانه نیمه تعطیل است، به طور متوسط حدود ۴هزار فقره معامله خرید مسکن در این ماه انجام می‌شود. تعداد معاملات آبان ماه همچنان کمتر از این میزان بود.
به همین علت این میزان رشد ۱۵ درصدی در یک ماه را نمی‌توان به منزله تکان محسوس در حجم معاملات خرید آپارتمان گزارش کرد. بازار همچنان در شرایط رکود معاملاتی است و هم آمار‌های رسمی و هم نتایج تحقیقات میدانی و اظهارات واسطه‌های معاملات خرید وفروش آپارتمان در شهر تهران، ادامه رکود را تایید می‌کند. با این حال، افزایش ۱۵ درصدی حجم معاملات در همین سطح حداقلی، یک علت مهم دارد و آن بازگشت گروه اندکی از متقاضیان و تماشاچی‌های بازارمسکن به این بازار در آبان ماه است.
بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد نتیجه ۴ ماه کاهش و ثبات قیمت مسکن در فاصله تیرماه تا پایان مهر ۱۴۰۲، خود را در شکل بازگشت گروهی از تماشاچی‌های منتظر در حاشیه بازار به درون بازار منعکس کرده است.
متوسط قیمت هر مترمربع مسکن در آبان ماه امسال در شهر تهران به حول وحوش ۷۵ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان رسید که این میزان در مهرماه امسال (یک‌ماه قبل)، حدود ۷۶ میلیون تومان بود. این دو سطح قیمت نشان‌دهنده کاهش حدود ۰.۵ درصدی میانگین قیمت مسکن شهر تهران در آبان ماه نسبت به مهرماه است. متوسط قیمت مسکن شهر تهران در آبان ماه در حالی در مقایسه با مهر امسال ۰.۵درصد کاهش را نشان می‌دهد که نسبت به مدت مشابه سال قبل یعنی آبان سال قبل ۶۲درصد رشد را نشان می‌دهد. بررسی‌های دنیای اقتصاد نشان‌دهنده کاهش شیب تورم نقطه به نقطه مسکن در آبان ماه امسال است. مهر امسال تورم نقطه به نقطه ۷۴درصد گزارش شد، اما در آبان به ۶۲درصد رسید. بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» با استناد به آمار‌های رسمی نشان می‌دهد متوسط قیمت مسکن در شهر تهران از ابتدای تابستان تا پایان آبان ماه امسال حدود ۴درصد کاهش یافته است.
برآیند تغییرات قیمت مسکن در ۵ ماه، علت بازگشت گروهی از تماشاچی‌های بازار مسکن به این بازار در آبان ماه و رشد ۱۵ درصدی حجم معاملات خرید آپارتمان دراین ماه نسبت به ماه قبل-مهرماه- را رمزگشایی می‌کند. روند ۵ ماه اخیر منتهی به پایان آبان ماه متوسط قیمت و تورم مسکن شهر تهران نشان می‌دهد، بازار مسکن آبان ماه بعد از سه ماه پیاپی کاهش تابستانه میانگین قیمت و ثبت تورم منفی از یکسو و یک ماه ثبات قیمت و ریزنوسان جزئی کمتر از یک‌درصد در مهرماه، با ارسال یک سیگنال به تماشاچیان بازار، برخی از آن‌ها را به ورود به بازار و انجام معاملات خرید ترغیب کرده است.
در واقع در شرایطی که در تابستان سه ماه پیاپی متوسط قیمت مسکن کاهش یافت، در مهرماه ریزنوسان مثبت زیر یک‌درصد تجربه شد. این ریزنوسان در واقع حکم ثبات قیمت را دارد. آبان ماه هم ریزنوسان منفی قیمت در حد کاهش ۰.۵ درصدی به ثبت رسید.
در شرایطی که ۴ ماه پی در پی، بازار مسکن به طور کلی از هرگونه رشد محسوس و جهش قیمت و همچنین هیجان قیمتی و معاملاتی به دور بود، نه تنها در آبان ماه (ماه پنجم دور بودن بازار از هیجان قیمتی)، تورم مسکن منفی شد که تحت‌تاثیر این فضای کاهش و ثبات قیمتی بخشی از متقاضیان از این فضا برای خود فرصت ایجاد کرده و اقدام به خرید آپارتمان کردند. گروه کوچکی از مصرف‌کننده‌ها و گروه اندکی از سرمایه‌گذار‌ها وارد بازار شده و مسکن خریداری کردند. تقاضای مصرفی عمدتا تبدیل به احسنی‌ها و گروه اندکی خانه اولی و تقاضای سرمایه‌ای از جنس خریداران بلند مدت آپارتمان با بودجه‌های حول و حوش ۳ تا ۵ میلیارد تومانی، افرادی بودند که بر سطح اندک معاملات مسکن در آبان ماه اثر گذاشته وآن را به طور خفیف افزایش دادند. اما بازار مسکن آبان ماه آن طور که نتایج تحقیقات میدانی و واقعیت‌های اقتصادی نشان می‌دهد یک غایب بزرگ نیز داشت. این غایب بزرگ همان گروهی از خریداران هستند که همیشه ردپای آن‌ها در تشدید هیجان بازار مسکن و ثبت تورم‌های بالا دیده می‌شود.
بازار مسکن آبان ماه به طور کلی از تقاضای سوداگری و سفته‌بازی خالی بود. موج سواران تورم مسکن در شرایطی که هیچ چشم اندازی برای رشد محسوس قیمت‌ها در کوتاه مدت ومیان مدت وجود ندارد، به طور کامل از بازار خارج شده اند و هیچ نقشی در افزایش ۱۵ درصدی حجم اندک معاملات خرید مسکن در آبان ماه امسال ایفا نکرده اند. در واقع این افزایش ۵۰۰ فقره‌ای حجم معاملات در آبان نسبت به مهرماه امسال از سوی مصرف‌کننده‌ها و سرمایه‌گذار‌های بلندمدت بوده است. چرا که هیچ علائمی از بازگشت انتظارات تورمی به بازار مسکن فعلا رصد نمی‌شود و فعالان بازار مسکن وکارشناسان، ادامه شرایط رکودی را برای این بازار پیش‌بینی می‌کنند.
حتی تعدادی از فعالان بازار مسکن در گفتگو با دنیای اقتصاد اعلام کردند اگر این شرایط رکودی کماکان ادامه داشته باشد حتی انتظار ادامه شرایط فعلی یعنی کاهش و ثبات مشابه وضعیت ۵ ماه اخیر دور از انتظار نیست. مگر اینکه شرایط ماه‌های بعد اقتصاد کلان، حوزه سیاسی و روابط بین‌الملل تحت‌تاثیر اتفاقات پیش‌بینی نشده متفاوت از ماه‌های قبل رقم بخورد.
تحقیقات میدانی «دنیای‌اقتصاد» از تازه‌ترین وضعیت بازار مسکن شهر تهران نشان می‌دهد طی آبان ماه و روز‌های ابتدای آذر ماه نوعی تغییر جهت در عرضه و تقاضای ملکی رخ داده است.
این تغییر جهت که به افزایش جزئی تقاضا برای خرید آپارتمان در آبان ماه و در روز‌های ابتدایی آذر منجر شده است در سمت عرضه نیز به چشم می‌خورد.
نتایج تحقیقات میدانی نشان می‌دهد در آبان و روز‌های ابتدای آذر امسال نه‌تن‌ها برخی از تماشاگران بازار از هر دو نوع طیف مصرف‌کننده و سرمایه‌گذار بلندمدت به بازار بازگشته و آپارتمان خریده اند یا در جست‌وجو برای خرید هستند که در سمت عرضه نیز تغییراتی نسبت به ماه‌های اخیر رخ داده است که در نهایت بخشی از این تغییرات در افزایش ۵۰۰ فقره‌ای حجم معاملات مسکن آبان ماه اثرگذار بوده است و می‌تواند روند معاملات مسکن در آذر را نیز تحت‌تاثیر قرار دهد.
در کنار افزایش جزئی تقاضا برای خرید مسکن در آبان ماه که به روز‌های ابتدایی آذر نیز کشیده شده است، عرضه واقعی فایل فروش به بازار نیز افزایش یافته است. واسطه‌های بازار معاملات مسکن می‌گویند اگر چه در همه ۵ ماه اخیر و به‌رغم کاهش قیمت در بازار مسکن، فایل فروش در بازار وجود داشت و نسبت به تعداد متقاضیان خرید بیشتر بود، اما آبان ماه، هم فایل فروش افزایش داشت و هم تعداد فروشنده‌های واقعی. در چهار ماه منتهی به انتهای مهر، فایل فروش در بازار موجود بود، اما فروشنده‌ها به ندرت به خریدار روی خوش نشان می‌دادند و در برابر کاهش قیمت مقاومت می‌کردند، اما در آبان ماه شرایط کاهش و ثبات قیمت برای فروشنده‌ها هم قابل پذیرش و تثبیت شد و تعداد فروشنده‌های واقعی و پای کار در بازار افزایش یافت.
این موضوع خود باعث بازگشت فایل‌های اکازیون یا با قیمت پیشنهادی مناسب‌تر از عرف روز بازار به بازار مسکن بعد از چند سال شده است. واسطه‌های ملکی می‌گویند از زمان اوج گیری جهش قیمت در بازار، یعنی عملا از سال ۹۸ به بعد فایل اکازیون در بازار مسکن وجود نداشت یا اگر به صورت محدود و موردی فایل اکازیونی وارد بازار می‌شد خود واسطه‌ها آن را خریداری کرده و بعد از مدتی با قیمت بالاتر می‌فروختند، اما هم اکنون به دلیل نبود انتظارات تورمی در بازار مسکن این فایل‌ها نه‌تن‌ها افزایش پیدا کرده است بلکه صرف سوداگری نشده و به بازار مصرف عرضه می‌شود. از سوی دیگر تخفیف و انعطاف قیمتی در سمت فروش نیز به بازار برگشته است. برخی از مالکان و فروشنده‌ها اعلام می‌کنند حاضر به کاهش قیمت پای معامله هستند.
فروش مرحله‌ای نیز که در بسیاری موارد و در دوره اوج قیمت‌ها در تعداد قابل‌توجهی از معاملات حذف شده بود بار دیگر با نسبت‌های پرداختی مرحله‌به‌مرحله (چهار‌مرحله ای) به بازار برگشته است. در دوره اوج قیمت مراحل متعارف پرداخت پول از مبایعه نامه تا سند از چهار مرحله به دو یا سه مرحله و در برخی موارد حتی به یک مرحله کاهش یافته بود. برخی واسطه‌ها می‌گویند در صورت ادامه شرایط فعلی می‌توان پیش‌بینی کرد که این مراحل از چهار مقطع زمانی نیز بیشتر شود و به پنج مرحله پرداختی یا بیشتر نیز افزایش یابد. واسطه‌ها می‌گویند آبان ماه، ماه بازگشت قدرت چانه زنی خریداران به بازار مسکن بعد از چند سال بود.
نتایج تحقیقات میدانی «دنیای اقتصاد» همچنین نشان می‌دهد رشد جزئی معاملات مسکن که منجر به افزایش ۵۰۰ فقره‌ای حجم معاملات خرید آپارتمان در آبان ماه امسال نسبت به مهرماه شد، در مناطق متوسط بیشتر بوده است. واسطه‌های بازار معاملات مسکن در برخی محله‌های جنوبی می‌گویند زنگ خور و مراجعه برای اطلاع از شرایط بازار از سوی متقاضیان خرید افزایش یافته است، اما در مناطق مصرفی متوسط مانند منطقه ۵ واسطه‌ها می‌گویند تعداد معامله‌ها از صفر معامله در دو ماه اخیر به دو تا سه مورد در آبان و ابتدای آذر افزایش یافته است.
واسطه‌ها می‌گویند در حال حاضر، چهار گروه خریدار در بازار معاملات مسکن حضور دارند. اولین گروه که بیشترین وزن تقاضا مربوط به آنهاست متقاضیان تبدیل به احسن مسکن هستند که می‌خواهند خانه خود را ارتقا دهند و به دلیل شرایط بازار ترجیحشان به معاوضه واحد خود با آپارتمان مورد نظر است. گروه دوم خانه اولی‌هایی هستند که در چند سال اخیر در محله‌های بالاتر سکونت داشته اند، اما هم اکنون به دلیل رشد شدید اجاره بها، اجاره نشینی را به صرفه ندانسته یا از توانشان خارج شده است؛ یک گروه از آن‌ها به قصد سکونت و گروهی دیگر به قصد خرید آپارتمانی با هدف حفظ سرمایه و تبدیل به واحد دلخواه در آینده به بازار مسکن مناطق ارزان‌تر وارد شده و متقاضی خرید هستند. گروه آخر نیز سرمایه‌گذاران بلندمدت هستند که در مناطق جنوبی با بودجه حدود ۲ تا ۳ میلیاردی و در مناطق مصرفی نیمه شمالی مانند منطقه ۵ با بودجه حول و حوش ۴ تا ۶ میلیارد تومانی در جست‌وجوی خرید آپارتمان و عرضه آن به بازار اجاره هستند.
در این میان واسطه‌های بازار معاملات مسکن تهران از ورود برخی از سازنده‌ها به بازار مسکن در نقش فروشنده آپارتمان نوساز خبر می‌دهند. سازنده‌ها که دست کم طی یک سال و نیم اخیر به دلیل رشد و تورم مستمر هزینه‌های ساخت از یک طرف و شرایط بازار مسکن از سوی دیگر تمایل چندانی به فروش واحد‌های آماده نداشتند هم اکنون به شکل محدود وارد بازار شده و نسبت به فروش برخی از واحد‌های خود اقدام کرده اند. واسطه‌ها پیش‌بینی می‌کنند اگر شرایط رکود بازار همچنان ادامه پیدا کند تعداد بیشتری از فایل‌های نوساز از سوی سازنده‌ها وارد بازار فروش خواهد شد.