ایران در سال ۱۳۹۱ کاوشگر پیشگام و میمون رزوس با نام "آفتاب" و سپس پرتاب کاوشگر پژوهش و میمون "فرگام" به فضا پرتاب کرد؛ حالا وضعیت میمون‌های فضانورد ایرانی ۱۲ سال پس از پرتاب چگونه است و آنها کجا هستند؟!
"زیست فضا" موضوعی است که امکان قدم گذاشتن انسان بر جای دیگری از کره زمین را بررسی می‌کند و این موضوع از سال‌ها پیش ذهن دانشمندان حوزه فضا را به خود مشغول کرده است.
پژوهشگران و دانشمندان فضایی در کشور‌های مختلف از سال‌ها پیش برای دستیابی به زیست فضا، تحقیقات و مراحل عملی کار خود را از طریق فرستادن موجود زنده و بعد‌ها پرتاب انسان به فضا آغاز کرده‌اند و زیست فضا در جهان سابقه‌ای حدوداً ۸۰ ساله دارد.
جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۱ با پرتاب کاوشگر پیشگام و میمون رزوس با نام "آفتاب" و سپس پرتاب کاوشگر پژوهش و میمون "فرگام" به فضا در سال ۱۳۹۲ گام بلندی در حوزه زیست فضا برداشت.
میمون‌های فضانورد ایرانی یعنی "آفتاب" و "فرگام" حالا یک دهه بعد از پرتاب موفقیت‌آمیز آنها به فضا، هنوز زنده هستند و به حیات خود ادامه می‌دهند.
همچنین کسب اطلاع کرده است که بعد از پرتاب، این میمون‌ها، زاد و ولد هم کرده‌اند و هم‌اکنون دارای همسر و فرزند نیز هستند! در حال حاضر این میمون‌ها با مالکیت پژوهشگاه هوا و فضای وزارت علوم در یک مرکز خاص در پژوهشگاه رویان نگهداری می‌شوند.
میمون‌های فضایی ایران از گونه میمون‌های ماکاک (Macaca mulatta) هستند که در اکثر نقاط جهان خصوصاً آفریقا و جنوب شرق آسیا یافت می‌شوند. در حال حاضر ۲۲ گونه مختلف ماکاک شناسایی شده که مشهورترین آنها ماکاک رزوس (Rhesus Macaque) است. این گونه معمولاً در آزمایش‌های زیست‌شناسی و رفتار شناختی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
رنگ بدن ماکاک رزوس که اغلب میمون رزوس نامیده می‌شود، قهوه‌یی یا خاکستری و رنگ صورت آنها، صورتی است. قد جنس نر رزوس بالغ به‌طور میانگین ۵۳ سانتی‌متر و وزن آن ۷,۷ کیلوگرم است. قد جنس ماده بالغ ۴۷ سانتی متر و وزن آن ۳,۵ کیلوگرم است و دم‌شان حدود ۲۰ تا ۲۳ سانتی‌متر طول دارد.
میمون‌های فضایی ایران از گونه میمون‌های ماکاک (Macaca mulatta) هستند که در اکثر نقاط جهان خصوصاً آفریقا و جنوب شرق آسیا یافت می‌شوند. در حال حاضر ۲۲ گونه مختلف ماکاک شناسایی شده که مشهورترین آنها ماکاک رزوس (Rhesus Macaque) است. این گونه معمولاً در آزمایش‌های زیست‌شناسی و رفتار شناختی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
رنگ بدن ماکاک رزوس که اغلب میمون رزوس نامیده می‌شود، قهوه‌یی یا خاکستری و رنگ صورت آنها، صورتی است. قد جنس نر رزوس بالغ به‌طور میانگین ۵۳ سانتی‌متر و وزن آن ۷,۷ کیلوگرم است. قد جنس ماده بالغ ۴۷ سانتی متر و وزن آن ۳,۵ کیلوگرم است و دم‌شان حدود ۲۰ تا ۲۳ سانتی‌متر طول دارد.
تجربه نخستین پرتاب حامل موجودات زنده به فضا توسط محققان فضایی کشورمان در سال ۸۸ باعث شد ۳ سال بعد، جمهوری اسلامی ایران در ۹ بهمن ماه ۱۳۹۱ گام بزرگی در زمینه پرتاب کپسول‌های زیستی برداشت و سازمان فضایی ایران "کاوشگر پیشگام" را به‌همراه یک میمون رزوس به‌نام "آفتاب" با موفقیت به‌مدت ۲۰ دقیقه به ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری زمین پرتاب کرد و آن را بازگرداند.
این کاوشگر پس از اوج‌گیری تا ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری در بازگشت به زمین بازیابی و میمون رزوس "آفتاب" در شرایط مناسب و در صحت و سلامت کامل از کپسول خارج شد و عملیات ریکاوری به‌روی آن انجام شد!
کاوشگر پژوهش با مأموریت اعزام دومین میمون فضانورد به فضا و در کلاس D در سال ۱۳۹۲ به فضا پرتاب شد و ۱۲۰ کیلومتر از سطح زمین فاصله گرفت. "کاوشگر پژوهش" حامل میمونی به نام "فرگام" از نژاد رزوس نر بود که توسط ایران به فضا پرتاب شد.
این کاوشگر پس از بهبود و توسعه زیرسامانه‌های کاوشگر پیشین و افزایش قابلیت اطمینان آن، برای پرتاب با یک حامل سوخت مایع در روز شنبه، ۲۳ آذر ماه ۱۳۹۲ آماده شد.
برای انجام تحقیقات زیست فضایی در کاوشگر پژوهش، سه میمون آموزش دیده و حساسیت‌زدایی شده با نام‌های فرگام، ترنج و ترنگ حضور داشتند. این سه میمون با محدوده سنی، وزنی و ابعاد بدنی مشخص، متناسب با نوع مطالعه انتخاب شدند.
از میان این سه، فرگام به عنوان دومین میمون فضانورد ایرانی برای سفر به فضا و دو میمون دیگر به عنوان فضانورد ذخیره انتخاب شدند.
امروز یک دهه از پرتاب میمون‌های فضانورد ایرانی یعنی "آفتاب" و "فرگام" می‌گذرد میمون‌هایی که بذر امید زیادی را در دل ایرانیان کاشتند به ویژه اینکه پرتاب و بازیابی آنها با موفقیت انجام شد.
بعد از پرتاب موفقیت‌آمیز کاوشگر پیشگام و کاوشگر پژوهش که شامل میمون‌های فضانورد ایرانی بودند، امید می‌رفت در سال‌های نه‌چندان دور، رویای ارسال نخستین فضانورد ایرانی با کاوشگر‌های بومی به واقعیت ختم شود، اما در کمال ناباوری بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم و دوازدهم، صنعت فضایی ایران دچار وقفه و رکود سنگینی شد و حالا با روی کار آمدن دولت سیزدهم و آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، صنعت فضایی ایران نیز جان تازه‌ای به خود گرفته است.
حسن سالاریه؛ رئیس سازمان فضایی ایران در همین زمینه می‌گوید: ما در دولت سیزدهم به‌دنبال توسعه بخش کپسول‌های فضایی هستیم، در دهه ۸۰ پرتاب‌های کپسول موفق و ارزشمندی را داشتیم و به‌زودی پرتاب این کپسول‌ها از سر گرفته می‌شود و این موضوع برای صنعت فضایی کشور بسیار مهم است.
سالاریه همچنین تاکید کرده بود: "زیست فضا" موضوعی است که در دستور کار ما قرار دارد. پرتاب کپسول‌های زیستی دچار توقف شده بود که در دولت سیزدهم با پیگیری‌های انجام شده، نخستین پرتاب کپسول زیستی در ایام پیشرو در سال ۱۴۰۲ را خواهیم داشت.
با توجه به این گفته‌های رئیس سازمان فضایی ایران و خبر وی مبنی بر پرتاب کپسول زیستی ایران در ایام پیش‌روی سال ۱۴۰۲، به نظر می‌رسد روز‌ها و خبر‌های خوشی از صنعت فضایی ایران و موضوع زیست فضا در پیش خواهیم داشت.
منبع: تسنیم