روند دو عامل تعداد فعالان بورسی و حجم معاملات روزانه حاکی از آن است که اگرچه تعداد خریداران عرضه اولیه‌ها در سال۱۴۰۲، همگی از مرز یک میلیون عبور کرده‌اند، اما تعداد سهامداران فعال در بازار سهام در هفته آخر مهر فقط ۳۰۴ هزار نفر بوده است. در کنار این موضوع، حجم معاملات نیز از اواخر بهار امسال روندی نزولی داشته و باعث تعمیق رکود بورس شده است.
به گزارش دنیای اقتصاد، بررسی دو فاکتور حجم معاملات و تعداد سهامداران فعال در بورس نشان می‌دهد، به‌رغم اینکه بیش از ۳۷میلیون کد بورسی فعال وجود دارد، تعداد فعالان بازار سهام به حدود ۳۰۴ هزار نفر تقلیل پیدا کرده‌است.
از سوی دیگر، حجم معاملات نیز کاهش چشمگیری داشته‌است. این دو فاکتور نشان می‌دهد علاوه بر اینکه افراد، تمایل خود را برای سرمایه‌گذاری در بازار سهام از دست داده‌اند، فعالان بازار نیز تمایلی به معامله‌کردن سهام ندارند. در مجموع این دو فاکتور نشان‌دهنده رکود شدید در بازار سهام است.
زمانی‌که صحبت از حجم معاملات به‌میان می‌آید، مقصود تعداد سهامی است که در یک بازه زمانی مشخص خرید و فروش شده‌اند. بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» مربوط به آمار روزانه حجم معاملات بورس و فرابورس از فروردین ۱۳۹۷ تا مهر ۱۴۰۲، نشان از چند ویژگی در سری زمانی حجم معاملات دارد. بررسی‌ها حاکی از این مساله است که تا اواخر سال۱۳۹۷، مجموع حجم معاملات در بورس تهران و فرابورس ایران بسیار اندک بوده و از اواخر بهار این سال، بورس و فرابورس شاهد جهش در حجم معاملات بوده‌اند. بررسی‌ها همچنین بیانگر این نکته است که در تمام این سال‌ها حجم معاملات بسیار پر نوسان بوده و از روند مشخصی پیروی نکرده‌است. آخرین جهش در حجم معاملات بورس و فرابورس در حدود ۲۰ فروردین تا ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ اتفاق‌افتاده و پس از این تاریخ حجم معاملات رو به کاهش گذاشت که این روند کاهشی تا به امروز ادامه داشته‌است.
نکته مهم دیگری که در بررسی‌های صورت‌گرفته مشهود است، همزمانی افزایش در حجم معاملات با افزایش ارتفاع شاخص‌کل است، به‌طوری‌که در محدوده اردیبهشت امسال که حجم معاملات به طرز چشمگیری رو به افزایش گذاشته بود، شاهد افزایش ارتفاع شاخص‌کل تا حدود ۲میلیون و ۵۰۰هزار واحد نیز هستیم. این همزمانی ممکن است که بر فرضیه ارتباط میان حجم معاملات و شاخص‌کل که برخی از مطالعات علمی نیز آن را تایید کرده‌اند، صحه بگذارد.
آخرین عرضه اولیه بورس اوراق‌بهادار تهران مربوط به شرکت تامین سرمایه کاردان می‌شود. این شرکت برای اولین‌بار سهام خود را در بورس تهران، در تاریخ چهارشنبه ۸ شهریور ۱۴۰۲ در بورس اوراق‌بهادار تهران با نماد «تکاردان» منتشر کرد.
«تکاردان» که هشتمین و آخرین عرضه اولیه در سال۱۴۰۲ است، تعداد ۶۳۰میلیون سهم منتشر کرد که این میزان برابر با ۷درصد از کل سهام شرکت تامین سرمایه کاردان است.
قیمت مبنای عرضه ۶۴۴تومان بود و با توجه به سهمیه یک‌هزار و ۲۰۰تایی هر کد معاملاتی، حداکثر نقدینگی مورد‌نیاز برای خرید این عرضه اولیه در سطح ۸۵۲هزار و ۷۵۳تومان قرار داشت.
با تمام این تفاسیر، در نهایت در صبح روز چهارشنبه ۸ شهریور، یک‌میلیون و ۹۸۱هزار و ۱۵۵ کد در خرید این عرضه اولیه شرکت کردند. برخی نماد‌های دیگر نیز پیش از «تکاردان» در سال۱۴۰۲ عرضه اولیه شدند که تعدادی از آن‌ها بدین شرح هستند: «زفجر»، «عالیس»، «نیان» و «فصبا» که به ترتیب یک‌میلیون و ۲۷۹هزار، یک‌میلیون و ۶۹۶هزار، یک‌میلیون و ۸۴۶هزار و یک‌میلیون و ۲۶۲هزار کد در روز عرضه اولیه اقدام به خرید این سهام کردند.
این آمار و ارقام مربوط به تعداد شرکت‌کنندگان در خرید سهام تازه عرضه‌شده، نشان‌دهنده این موضوع هستند که عرضه اولیه‌ها به‌طور نسبی همیشه با استقبال مواجه شده‌اند، اما واقعیت بازار سهام چیز دیگری است و این تعداد شرکت‌کنندگان به هیچ‌وجه نشان‌دهنده تعداد سهامداران فعال در بازار سهام نیستند.
به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه ایران (سنا) و با توجه به آمار منتشرشده توسط سازمان بورس و اوراق‌بهادار در روز ۲۹ مهر، مجموع تعداد سهامداران فعال در بازه زمانی ۱۹ مهر تا ۲۶ مهر، ۳۰۳هزار و ۷۱۴ نفر بوده‌است که از این میزان تعداد ۳۰۲هزار و ۴۴۲ کد برابر با ۹۹.۵۸درصد سهم سهامداران حقیقی و تعداد یک‌هزار و ۲۷۲ کد، معادل ۰.۴۲درصد سهم سهامداران حقوقی است (این آمار بدون لحاظ کد‌های دارای معامله در عرضه‌های اولیه محاسبه شده‌است.) همچنین این آمار در رابطه با بازه زمانی ۱۲ مهر الی ۱۹ مهر بدین صورت هستند که جمع کل تعداد سهامداران فعال در هفته ذکرشده برابر با ۳۴۶هزار و ۲۵۹ بوده‌است.
به‌صورتی‌که از این میزان تعداد ۳۴۵هزار و ۸ کد برابر با ۹۹.۶۳درصد سهم سهامداران حقیقی و یک‌هزار و ۲۵۱ کد، معادل با ۰.۳۷درصد سهم سهامداران حقوقی است. توجه در این ارقام، این مساله را مشخص می‌سازد که تعداد سهامداران فعال در بازار سرمایه با تعداد کد‌های شرکت‌کننده در عرضه‌های اولیه بسیار متفاوت است و بازار سرمایه ایران تعداد فعالان بسیار زیادی ندارد که این اتفاق حاکی از در رکود بودن این بازار است.
البته تعداد زیاد شرکت‌کنندگان در خرید عرضه اولیه به دلیل عرضه سهام شرکت‌ها زیر ارزش ذاتی آن در زمان عرضه است و این مساله پیام‌آور سودآوری برای سرمایه‌گذاران است و این طبیعی است که عرضه‌های اولیه متقاضی بیشتری داشته‌باشند، اما این مساله تعداد کم سهامداران فعال را توجیه نمی‌کند و این مشکل همچنان در بازار سرمایه ایران جدی است.
لازم به توضیح است که حجم کم معاملات و تعداد پایین سهامداران فعال در بازار سرمایه، مکمل یکدیگر شده‌اند تا در حال‌حاضر شاهد بازاری باشیم که در رکود فرو رفته‌است. البته خود این اتفاقات معلول یک سلسله از مشکلات جدی هستند که بازار سرمایه ایران سال‌ها است که با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند.
مشکلاتی مانند ضعف ساختار تشکیلاتی بورس اوراق‌بهادار تهران، نفوذ و دخالت مستقیم دولت به‌ویژه در بخش پولی این سازمان و مواردی از این قبیل که تا تصمیماتی اساسی در رابطه با حل این مشکلات اتخاذ نشود، نمی‌توان این انتظار را داشت که جذابیت بازار سرمایه برای سهامداران فعلی و سرمایه‌گذاران بالقوه بیشتر شود و شاهد جان‌گرفتن و پیشرفت این بازار در ایران باشیم.