تغذیه سالم و رژیم غذایی سالم در داشتن زندگی و بدن سالم بسیار موثر است. در صورت رعایت نکات اصولی و کلی تغذیه و رژیم غذایی حتی می‌توانید به سلامت روان خود نیز بسیار کمک کنید. در این مطلب به باید و نباید‌های تغذیه در سه گروه سنی خاص از نگاه طب سنتی پرداخته‌ایم.
به گزارش همشهری آنلاین، سالمندان با افزایش سن، نیاز‌های بدنشان به مواد غذایی تغییر می‌کند و از جذب آن‌ها کاسته می‌شود؛ بنابراین بدن برای حفظ سلامتی به مواد مغذی بیشتری نیاز دارد. در این باره «زهرا خرمنگیر» متخصص طب سنتی و و رئیس کارگروه تخصصی سلامت سازمان رفاه می‌گوید: در یک رژیم غذایی سالم برای سالمند باید مصرف روزانه مغزیجات به عنوان یک مکمل در نظر گرفته شود. از بین همه مغزیجات و آجیل ها، خوردن بادام و مویز بسیار توصیه شده است. مصرف روزانه ۷ تا ۱۴ عدد بادام از بروز آلزایمر پیشگیری می‌کند. توجه داشته باشید هر ماده غذایی ناشتا مصرف شود جذب صددرصدی دارد پس بهتر است مغزیجات ناشتا و دانه به دانه جویده شوند تا جذب بهتری داشته باشند. مصرف روزانه ۲۱ تا ۴۰ عدد مویز هم البته متناسب با شرایط جسمی سالمند و طبق نظر پزشک بسیار توصیه می‌شود. مویز بمب انرژی و منبع غنی از ویتامین D است و هر کسی با هر شرایط اقتصادی می‌تواند آن را تهیه کند.
در طب سنتی به سالمندان توصیه می‌شود با توجه به فصل، میوه مصرف کنند. با توجه به اینکه وارد فصل پاییز شده‌ایم مصرف انار و سیب توصیه می‌شود. انار که معتدل‌کننده طبع است، به عنوان میوه بهشتی هم شناخته می‌شود و سرشار از آنتی اکسیدان است. غلظت خون را کاهش می‌دهد و خونساز است. سیب هم طبع گرم و‌تر دارد. سالمندانی که روزانه هر ۸ ساعت یک سیب بخورند کمتر از دیگران به هر نوع بیماری به ویژه سرماخوردگی مبتلا می‌شوند. خوردن سیب با وجود قند طبیعی در افزایش قند خون اثر نمی‌گذارد و اشتهاآور است.
سالمندان در فصل سرد سال ماست، گوجه و خیار نباید مصرف کنند. در این فصل مصرف سردی‌ها باعث اسیدی شدن PH خون می‌شود. به عنوان مثال برای تهیه سالاد باید از موادی استفاده شود که طبع گرم دارد. سالاد کلم و هویج با مقداری روغن زیتون، سالاد سیر با ترکیب سیر تازه، روغن زیتون، سرکه، مقداری نمک یا سالاد ریحان با ترکیب ریحان تازه، گوجه‌فرنگی، خیار، پنیر فتا و روغن زیتون انتخاب‌های خوبی هستند.
طب سنتی برای سالمندان مبتلا به دیابت هم یک فرمول طلایی دارد و آن هم انجام تنفس شکمی است. تنفس شکمی برای کسانی که شرایط ورزش ندارند توصیه می‌شود. سالمند برای این کار باید از طریق بینی بازدم عمیق داشته باشد و هوا را در شکم نگه دارد و سپس با لب‌های غنچه شده بازدم کند. این کار سوخت و ساز سلولی را افزایش می‌دهد.
طب سنتی برای مشکل خواب سالمندان رایحه درمانی را پیشنهاد می‌دهد. سالمندانی که مشکل خواب دارند باید شب‌ها پارچه‌ای را مرطوب کرده و چند قطره گلاب روی پارچه بریزند و کنار بالشت بگذارند. استشمام بوی گلاب تاثیر بسیار خوبی در کیفیت خواب سالمند دارد. زمانی که میزان رطوبت نسج نرم مغز ناکافی باشد، علاوه بر اینکه باعث خشکی پوست و کاهش گذر خون در عروق می‌شود، اختلال در خواب هم ایجاد می‌کند. برای همین است که وقتی به شمال کشور و مناطق مرطوب سفر می‌کنیم به علت شرجی بودن آب و هوا بیشتر می‌خوابیم.
راهکاری که طب سنتی به سالمندان برای غلبه بر طبع خشک پیشنهاد می‌کند این است که ادویه‌جات تند مثل فلفل، زنجبیل و سیر را حذف یا حداقل در میزان مصرفشان، مراعات کنند. مصرف بیش از حد این مواد باعث بروز خارش، یبوست، کهیر و اگزما در سالمند می‌شود.
مژده ارجمندی، کارشناس مامایی و مربی طب سنتی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در این‌باره می‌گوید: قبل از هر چیز در زمینه تغذیه کودک باید به طبع و مزاج توجه کنیم. به طور طبیعی کودکانی که با مزاج گرم و خشک یا سرد و خشک متولد می‌شوند نسبت به بقیه کودکان اشتهای کمتری دارند. خشکی از اشتهای کودک کم می‌کند، ولی کودکانی که با مزاج گرم و‌تر و سرد و‌تر متولد می‌شوند به علت رطوبتی که داخل معده دارند اشتهای بهتری دارند.
طب سنتی می‌گوید اگر از میزان تری طبع کودک کاسته شده باشد همین موضوع باعث از دست دادن اشتها می‌شود؛ بنابراین باید مصرف مواد غذایی گرم و‌تر مانند شیره انگور، انجیر، رب انار، ارده‌ای که با شیره مخلوط شده باشد را در وعده‌های روزانه گنجاند.
اما در مورد چاقی کودک باید گفت هر ماده غذایی که طبع سرد و‌تر و گرم و‌تر داشته باشد موجب افزایش اشتها و به تبع، چاقی کودک می‌شود. نوعی از چاقی که بیماری محسوب شود به علت سوء مزاج است یعنی حتما نتیجه غلبه تری یا سردی بر بدن فرد است. نکته بسیار مهم این است که تری اضافه بدن موجب چاقی و در مقابل، ورزش باعث تبخیر تری در بدن می‌شود. حالا در مورد کودک اصلا احتیاج به یک ورزش حرفه‌ای نیست حتی بازی پرتحرکی که باعث افزایش تپش قلب، برافروختگی صورت، تعرق و بالا رفتن دمای بدن او شود می‌تواند در پیشگیری از چاقی موثر باشد. حذف غذا‌های سرد و‌تر و جایگزینی غذا‌های گرم و‌تر و گرم و خشک سردی را از بین می‌برد.
کودک باید روزانه حتما گوشت و تخم مرغ مصرف کند. استفاده از ماست و پنیر و از همه مهمتر کشک، سبزیجاتی که رنگ سبز تیره دارند و حبوبات و غلات در صورت گرفته شدن نفخ باید در برنامه غذایی گنجانده شود. این روز‌ها بیشتر غذا‌ها به سمت خشکی رفته‌اند بنابراین از همان ابتدا باید کودک را با انواع آش و سوپ آشنا کرد. برای تهیه آش و سوپ حبوبات و غلات حتما همراه با یک تکه گوشت طبخ شوند، چون این مواد هرقدر آهن داشته باشند باید در معرض یک ماده غذایی حیوانی قرار بگیرند تا آهنشان جذب شود. ماهی ماده غذایی خوبی است، ولی باید بعد از صرف ماهی، مقداری خرما یا عسل یا چای زنجبیل به کودک داده شود تا طبع سر ماهی مشکل ساز نشود.
معمولا بلوغ بین ۱۰ تا ۱۵ سالگی رخ می‌دهد در این دوران بدن به علت تغییر و تحولات و رشد سریع، احتیاج به انرژی زیادی دارد. مصرف غذا‌های گرم و‌تر و غذا‌های گرم و خشک می‌تواند انرژی لازم برای این دوران را تامین کند. این دسته از غذا‌ها در آشپزخانه هر خانواده‌ای وجود دارند. نخود، گوشت گوسفند، گندم و هر نانی که از گندم به دست بیاید، گرم و‌تر است. ذرت، جو، عدس، تمامی فست فود‌ها طبع سرد و خشک دارند و باید از رژیم غذایی نوجوان تا حد امکان حذف شود.
در یک صبحانه سالم برای نوجوان می‌توان ارده شیره یا تخم مرغ عسلی یا نان و سرشیر و عسل یا سرشیر و مربای به یا یک نیمرو که با روغن گیاهی درست شده باشد را گنجاند. حتی نان و پنیری که گردو یا بادام کنارش قرار گرفته باشد و کمی زیره یا سیاه دانه به آن اضافه شده باشد هم صبحانه کاملی برای نوجوان است. ناهار می‌تواند شامل انواع خورشت‌های ایرانی با گوشت گرم مانند گوسفند باشد. انواع خورشت‌های ایرانی طبع ملایم و معتدلی دارند. در پخت برنج بهتر است آبکش شود و حتما همراه با زعفران یا زیره یا شوید مصرف شود. معمولا عنوان می‌کنند باید شام سبک خورده شود، ولی طب سنتی می‌گوید مهم‌ترین نکته در وعده شام صرف آن بین ساعت ۷ تا ۸ شب است. مصرف هر نوع ماده غذایی در این وعده مجاز است، اما باید دقت کرد که طبع سردی نداشته باشند.
بروز جوش و آکنه در دوران بلوغ معمولا شایع است و نوعی سوء مزاج محسوب می‌شود. علت بروز جوش یا بر اثر غلبه گرمی و تری است یا غلبه سودا یا سردی و خشکی. اگر جوش حالت پرخون و دردناک داشته باشد علامت غلبه تری و گرمی است. بهترین راه برای رفع این نوع جوش، انجام یک حجامت ساده است. اگر چرکی و همراه با نوک سفید باشد علامت غلبه سردی و خشکی است و می‌توان با مصرف مواد غذایی که سودا را از بدن دفع می‌کند، آن را برطرف کرد.
طب سنتی به نوجوانانی که دارای جوش هستند توصیه می‌کند که از خوردن غذا‌های گرم و‌تر در این دوران مانند کاکائو، گردو، خرما و ادویه‌ها خودداری کنند و صورتشان را دو تا سه بار در روز شتستشو بدهند. البته با توجه به اینکه جوش و آکنه نوعی بیماری است حتما باید پزشک حاذق با مشاهده جوش‌ها و تشخیص مزاج به درمان بپردازد.
درد‌های قاعدگی در اکثر دختران وجود دارد. مخصوصا با اولین و دومین پریودی که سراغشان می‌آید این درد‌ها خودش را نشان می‌دهد. درد‌ها تا اندازه‌ای که قابل تحمل باشند، طبیعی هستند، اما اگر برنامه و فعالیت‌های روزمره را تحت‌الشعاع قرار بدهند باید فکری برای آن کرد.
همه ما از قدیم الایام به یاد داریم که مادربزرگ‌ها به دختران توصیه می‌کردند در دوره قاعدگی ماست، خیار، گوجه، آبغوره، سرکه و ترشی نخورند، چون مواد غذایی با طبع سرد می‌تواند درد‌های قاعدگی را زیاد کند.
استفاده از دمنوش‌های گرم مانند دمنوش بابونه، رازیانه و بو مادران از یک هفته قبل از شروع پریود می‌تواند گرمای کافی را به بدن برساند و درد را کم کند. چای دارچین، چای زنجبیل، چایی که با زیره درست شده باشد هم توصیه می‌شود. به طور کلی مصرف دمنوش‌های گرم حتی در دوران قاعدگی به جز دمنوش رازیانه که در زمان قاعدگی باعث ازدیاد خونریزی می‌شود، می‌توانند درد‌ها را کمتر کنند. بستن یک شال به دور کمر، چرب کردن زیر ناف و ناحیه‌ای که رحم قرار گرفته با روغن‌های گرم مثل زیتون یا کنجد و پوشاندن آن محل با یک لباس گرم باعث کم شدن درد می‌شود.