آيت‌الله مكارم شيرازي به 20 پرسش درباره‌ي هدفمندي يارانه‌ها از جمله «تعلق خمس به يارانه ها»، «مطالبه يارانه از شوهر»، «مبلغ کفاره روزه بعد از اجراي طرح هدفمندي» و ... پاسخ داده است.
متن كامل اين پرسش‌ها و پاسخ‌هاي آيت‌لله مكارم شيرازي به اين شرح است:
1- تصرف سرپرست خانوار در سهم ساير اعضاء:
سوال: با توجه به واريز يارانه نقدي توسط دولت به حساب سرپرست خانواده و تعيين مبلغي براي هر فرد به مقداري خاص، آيا سرپرست خانوار براي تصرف و هزينه کرد کل مبلغ واريزي براي افراد خانه و يا به نفع خويش نياز به اجازه از سوي اعضاي خانواده دارد يا نه؟
پاسخ: اين را بايد از مسئوليني که يارانه را در اختيار قرار دادند سوال کرد که منظور آنها چيست.
2- تصرف در مالي که بدون زحمت بدست مي آيد مانند يارانه:
احتراما باتوجه به اينکه دولت مبلغي بابت يارانه پرداخت مي کنه ايا اين پول ازنظرشرعي حلال است يانه ؟ چون ازقديم گفتن : نابرده رنج گنج ميسرنمي شود مزد آن گرفت که جان برادر کار کرد. وقتي من بابت اين زحمتي نکشيدم با اين پول چيکارميتونم بکنم آيا اين مبلغ بعنوان صدقه پرداخت ميشه يا مقطعي که اين دولت پرداخت مي کنه که احتمال داره دولت بعدي اينکارو نکنه.
پاسخ: ظاهراً اين پول ها در حکم هبه است و استفاده از آنها اشکالي ندارد.
3- ثبت نام و دريافت يارانه براي ايرانيان تبعه خارج:
برادر من خارج از ايران زندگي ميکند و تبعه ي کانادا مي‌باشد. آيا ثبت نام ايشان براي دريافت يارانه مشکل دارد؟ در ضمن نميتوان گفت که ايشان از لحاظ مالي صد در صد تامين است.
پاسخ: چنانچه بر خلاف مقررات نباشد اشکالي ندارد.
4- دريافت يارانه و هزينه کردن آن:
آيا گرفتن و خرج کردن پول يارانه از نظر شرع حلال است و آيا خمس تعلق مي‌گيرد يا نه؟
پاسخ: گرفتن و خرج کردن پول يارانه اشکالي ندارد و ظاهراً اين پول هبه است و چنانچه هديه تا پايان سال خمسي مورد استفاده قرار نگيرد، و سال خمسي بر آن بگذرد، بنابر احتياط واجب خمس دارد.
5- بالا بردن قيمت به بهانه هدفمندي يارانه:
آيا نفت مصرفي خريداري شده توسط مصرف کننده که وجه آن پرداخت و حواله آن صادر گرديده و به صورت بيع قطعي و شرعي درآمده را مي توان به بهانه هدفمندي يارانه به 20 برابر قيمت خريداري شده دريافت نمود، وجه شرعي آن چگونه است؟
پاسخ: از قوانين و مقررات حکومت اسلامي تخلّف نکنيد.
6- بخشيدن سهم خود از يارانه به همسر قبل از سال خمسي:
خانم خانه داري هستم که منبع درآمدي ندارم لذا سال خمسي و حساب خمس ندارم . باتوجه به اينکه شنيده ام به نظر شريف جنابعالي يارانه هاي پرداختي از طرف دولت اگر سر سال اضافه بيايد خمس دارد سه سوال داشتم:
1 - آياتمام يارانه پرداختي متعلق به سرپرست خانواده است و او بايد خمس آن رامحاسبه کرده بپردازد؟
2- اگر سهم هر کس متعلق به خود اوست آيا من براي اينکه سال خمسي جدا و دردسر محاسبه خمس و... نداشته باشم مي توانم سهم خودم را به همسرم که ايشان سال خمسي و حساب خمس دارند ببخشم ؟
3- درصورت جواز بخشيدن سهم يارانه ام به همسرم ، درصورتيکه مرجع تقليد ايشان دادن خمس هبه را واجب ندانند آيا من نسبت به پرداخت خمس سهم يارانه خودم تکليفي دارم؟
پاسخ‌ها:
1ـ يارانه نقدي ظاهراً هبه است و چنانچه هديه تا پايان سال خمسى مورد استفاده قرار نگيرد، و سال خمسى بر آن بگذرد، بنابر احتياط واجب خمس دارد.
2ـ آري، اشکالي ندارد.
3ـ چنانچه واقعاً ببخشيد و اين مقدار بخشش در شان شما باشد خمس به آن تعلق نمي گيرد ولي از فضيلتي محروم شده‌ايد.
7- تعلق خمس به يارانه نقدي:
آيا به پولي که دولت به عنوان يارانه به حساب ريخته خمس تعلق مي گيرد؟
پاسخ: اين پول ظاهراً هبه است و چنانچه هديه تا پايان سال خمسى مورد استفاده قرار نگيرد، و سال خمسى بر آن بگذرد، بنابر احتياط واجب خمس دارد.
8- دادن آمار غلط در پرسشنامه اقتصادي:
آيا با توجه به اينکه عده اي در پرسشنامه هاي اعلام وضعيت اقتصادي جهت اخذ يارانه هاي مصوب متوسل به دروغ شده و آمار غلط و خلاف واقع ارائه کرده اند حال مبالغ ماخوذه شرعاً چه حکمي دارد؟
پاسخ: چنانچه بر خلاف مقررات عمل کرده و آمار دروغ داده مبالغ ماخوذه شرعاً اشکال دارد.
9- استفاده از يارانه و پس انداز آتيه:
استفاده از پول واريز شده يارانه و پولي که به کودکان در بدو تولد توسط دولت پرداخت مي گردد و هر دو از منبع بيت المال است چه حکمي دارد؟
پاسخ: استفاده از آنها اشکالي ندارد.
10- خمس مبلغ يارانه که قابل برداشت نيست:
با توجه به واريز يارانه هاي نقدي به حساب خانوارها و با عطف توجه به اينکه اين وجوه اولاً به عنوان اعانه دولت بوده و در قبال کارکرد نمي باشد، ثانياً در حال حاضر قابل برداشت نيست آيا در صورتيکه سال مالي بر اين وجوه بگذرد خمس دارد يا خير؟
پاسخ: ظاهراً اين پول هبه است و چنانچه هديه تا پايان سال خمسى مورد استفاده قرار نگيرد، و سال خمسى بر آن بگذرد، بنابر احتياط واجب خمس دارد ولي تا زماني که دسترسي به آن پول نداريد فعلاً خمس ندارد.
11- پر کردن اشتباه فرم يارانه و واريز مبلغ اضافه:
اينجانب در طرح هدفمندي يارانه ها اشتباهاً دو بار فرم پر کردم و اکنون دو برابر آنچه حقم بوده به حساب من يارانه واريز شده است. دارم تلاش مي کنم راهي پيدا کنم و مبلغ اضافه را عودت دهم. اگر نتوانم راهي براي بازگشت مبلغ اضافي پيدا کنم بايد چکار کنم؟ لطفاً مرا راهنمايي کنيد تا پول حرام وارد زندگي من نشود.
پاسخ: مبلغ اضافي را به بيت المال برگردانيد.
12- مخفي کردن بخشي از درآمد در هنگام اعلام وضعيت:
دولت جمهوري اسلامي ايران براي دادن يارانه به خانواده ها از طريق پرسشنامه هايي در مورد درآمد خانواده سوال کرده است. اگر فردي بخشي از درآمد خود را اعلام و بقيه را مخفي کند با اين توجيه که دولت درآمد ثابت و رسمي مورد نظرش بوده نه درآمد هاي متفرقه و با اينکار يارانه بيشتري دريافت کند آيا حق استفاده از اين يارانه را دارد؟ اگر از اين طريق مبالغي دريافت کرده باشد چه تکليفي دارد؟
پاسخ: چنانچه بر خلاف مقررات عمل کرده و آمار دروغ داده مبالغ ماخوذه شرعاً اشکال دارد.
13- ضميمه درآمد زن به درآمد هاي سرپرست خانواده:
در طرح هدفمندي يارانه ها درآمد همسرم در تامين هزينه هاي زندگيم منظور گرديده است در صورتيکه همسرم مي گويد شرعاً هزينه زندگي بر عهده مرد خانه است که اين امر در آينده نزديک با افزايش هزينه ها موجب اختلافات خانوادگي مي شود. تکليف چيست؟
پاسخ: لازم است به مرکز مزبور اطلاع دهيد که نفقه زن و فرزندان بر عهده ي شماست نه بر عهده‌ي همسرتان.
14- تعلق خمس به يارانه ها:
شنيده شده است که امسال (1389) خمس يارانه هاي نقدي را بخشيده ايد. آيا اين مطلب صحّت دارد؟
پاسخ: يارانه هاي نقدي در صورتيکه سال خمسي بر آن بگذرد و مصرف شود -که غالباً مصرف مي شود- خمس به آن تعلق نمي گيرد و اگر چيزي از آن اضافه بماند بنابر احتياط واجب خمس دارد ولي ما امسال خمس آن را به آنها به ملاحظاتي صلح مي کنيم.
15- محاسبه ي مبلغ کفاره در زمان پرداخت يارانه به قيمت روز:
بنده کفاره ي شکستن سه عهد بر دوشم است. با توجه به طرح هدفمندي يارانه ها نمي دانم بايد اکنون قيمت 750 گرم گندم را چگونه حساب کنم و بسيار سردرگم شده ام. خواهشمند است لطف بفرماييد و مبلغ دقيقي را که به ازاي طعام هر نفر بايد بدهم مرقوم بفرماييد.
پاسخ: مي‌توانيد قيمت 750 گرم گندم را از نانوايي‌ها سوال کنيد.
16- هزينه کردن مبلغ يارانه ها در غير موارد پيشنهادي دولت:
آيا از پولي که به عنوان يارانه به حساب ريخته مي شود و قبلاً ذکر شده کمک براي پرداخت قبوض برق و آب و ... و نان واريز شده، مي شود در مواردي غير از آن استفاده کرد؟ اگر اضافه آمد چه؟
پاسخ: اشکالي ندارد.
17- مبلغ کفاره روزه بعد از اجراي طرح هدفمندي:
آيا ميزان کفاره روزه با توجه به هدفمند سازي يارانه ها و بالا رفتن قيمت نان (مبناي سير کردن يک فقير) تغييري کرده است؟ اگر تغيير کرده مقدار جديد چقدر است؟
پاسخ: ملاک قيمت شهري است که کفاره در آن پرداخت مي شود و مقدار آن 750 گرم است و قيمت آن را مي توانيد از نانوايي ها سوال کنيد.
18- تعلق يارانه به دانشجويان خارج از کشور:
من دانشجوي دکتراي خارج از کشور هستم و در سال حداکثر 1 ماه به ايران برمي گردم براي ديدن خانواده خرج زندگي من را کمک هزينه ي دولت سنگاپور تامين مي کند. آيا يارانه نقدي به من تعلق مي گيرد؟
پاسخ: در مواردي که مقررات اجازه مي دهد يا اينکه با اجازه ي مسئوليني که در اين حيطه اختيارات قانوني دارند بوده باشد گرفتن يارانه اشکالي ندارد.
19- مطالبه يارانه از شوهر:
آيا يارانه را زن ميتواند از شوهرش مطالبه کند بعد هم به شوهر بگويد خرج من برعهده شما است؟
پاسخ: در مورد مالکيت يارانه ها، بايد از مسئولين مربوطه سوال نمائيد.
20- عدم تمايل سرپرست خانوار به دريافت يارانه:
در مورد دريافت يارانه نقدي دولت اگر سرپرست خانواري مايل به دريافت آن نباشد ولي يکي از اعضاي خانوار که قصد ازدواج و جدا شدن از خانوار را دارد و خانه اي هم به همين منظور تهيه کرده است فرم اطلاعات اقتصادي را فقط براي خود و خود را به عنوان سرپرست خانوار تک نفري معرفي کند و تمام اطلاعات ديگر را صحيح وارد کند و پس از راستي آزمايي دولت مبلغ يارانه به حسابش واريز شود آيا اين مبلغ شرعا داراي اشکال نيست؟
پاسخ: در صورتي که با قوانين و مقررات حکومت اسلامي مخالف نباشد، اشکالي ندارد.