به گزارش فرارو به نقل از موسسه تحقیقات سیاست خارجی (FPRI)، مشغول شدن حواس غرب به جنگ در اوکراین، افول استراتژیک روسیه، ناهماهنگی سیاست آمریکا در قبال گرجستان و شکست سیاست همسایگی اروپا باعث ایجاد خلاء قدرت در قفقاز جنوبی شده و فضا را برای پکن به منظور پر کردن این خلاء، باز کرده است. پکن قصد دارد از طریق کریدور میانی آسیای مرکزی را به قفقاز جنوبی وصل کند و ارتباطات منطقه‌ای را تقویت کرده و در انحصار خود قرار دهد.
سفر اخیر "ایراکلی گاریباشویلی" نخست وزیر گرجستان و دیدارش با "شی جین پینگ" رئیس جمهور چین از ایجاد شراکت استراتژیک بین چین و گرجستان خبر داد. گاریباشویلی سفر خود را تاریخی خواند. علاوه از جانب تفلیس برای تعمیق روابط خود با پکن و حمایت از همه پروژه‌های جهانی ابتکارعمل کمربند و جاده (BRI)، ابتکارعمل تمدن جهانی، ابتکارعمل توسعه جهانی و ابتکارعمل امنیت جهانی ابراز تمایل کرد. این موضوع نشان می‌دهد گرجستان آماده است برای تغییر شکل قوانین و هنجار‌های بین المللی و تجدیدنظر در نظم جهانی با چین همکاری کرده و از سرمایه گذاری چین بهره‌مند شود.
در بیانیه مشترکی درباره شراکت استراتژیک که تفلیس و پکن منتشر کردند دو طرف علاقه خود را برای تقویت همکاری در طیف گسترده‌ای از موضوعات از جمله حمل و نقل، مخابرات، نوسازی زیرساخت‌ها و فناوری‌های دیجیتال ابراز کردند. هر دو طرف توافق کردند تا تجربیات خود را در زمینه حکمرانی با یکدیگر به اشتراک بگذارند. حرکت استراتژیک پکن در گرجستان نشان دهنده علاقه فزاینده چین به موقعیت استراتژیک گرجستان و تمایل این کشور برای افزایش ردپای خود در منطقه است. هم چنین این امر نشان دهنده تمایل آن کشور برای پیوند آسیای مرکزی با قفقاز جنوبی از طریق شبکه کریدور میانی مسیر‌های باری دریایی و زمینی و دسترسی به بازار‌های پرسود در اروپا و فراتر از آن است. بیانیه مشترک هم چنین نشان دهنده قصد چین برای ایجاد، تثبیت و کنترل زیرساخت‌های فیزیکی، نرم و دیجیتالی در هر دو منطقه و تقویت اتصال استراتژیک و انحصار آن به عنوان بخشی از ابتکار عمل کمربند و جاده است.
چین در دو دهه گذشته در حال ایجاد زمینه برای مشارکت بیش‌تر در قفقاز جنوبی به ویژه در گرجستان بوده است جایی که حضور اقتصادی‌اش به طور قابل توجهی افزایش یافته است. چین با ادغام گرجستان در طرح کمربند و جاده در سال ۲۰۱۶ میلادی و امضای توافق نامه تجارت آزاد با تفلیس در سال ۲۰۱۷ میلادی به تدریج روابط اقتصادی و تجاری خود را تقویت و نهادینه کرد. چین از طیف گسترده‌ای از ساختار‌های مالی از جمله بانک زیرساخت و سرمایه گذاری آسیایی، بانک توسعه چین، اگزیم بانک (بانک‌های صادرات واردات)، بانک چین و بانک صنعتی و تجاری چین برای شکل دادن به اتصال در منطقه و افزایش نفوذ خود در گرجستان استفاده کرد.
امروزه چین به سومین شریک تجاری بزرگ گرجستان تبدیل شده است. در سال ۲۰۲۲ میلادی صادرات گرجستان به چین به ۷۳۷ میلیون دلار افزایش یافت در حالی که واردات از چین از مرز ۱.۲۵ میلیارد دلار گذشت. چین به موازات آن به طور فعال در بخش انرژی آبی زیرساخت‌های حمل و نقل، راه آهن، بنادر و مناطق آزاد صنعتی گرجستان سرمایه گذاری کرده است. شرکت‌های چینی سهم بازار خود را در بازار‌های هتل، خرید و مسکن گرجستان افزایش دادند.
در همین راستا، چین با استفاده از ابزار‌های قدرت نرم منابع قابل توجهی را برای پروژه‌های آموزشی و فرهنگی خود از طریق ترویج زبان و فرهنگ چینی در گرجستان اختصاص داده است. در سال ۲۰۱۰ میلادی چین اولین موسسه کنفوسیوس( بازوی ماشین تبلیغاتی) خود را در دانشگاه آزاد تفلیس تاسیس کرد. براساس برخی گزارش‌ها زبان چینی در بیش از ده‌ها موسسه آموزشی عالی و متوسطه در سراسر گرجستان در حال تدریس هستند. پکن به دانشجویان گرجی برای تحصیل ماندارین در چین کمک هزینه تحصیلی ارائه کرده و معلمان چینی را برای آموزش زبان، تاریخ و فرهنگ چینی به گرجستان اعزام می‌کند. با کاهش بودجه آموزشی غرب برای دانش آموزان و دانشجویان گرجی، پکن سرمایه گذاری در پروژه‌های آموزشی و فرهنگی چینی را افزایش داده و محیط آموزشی جذابی را برای آنان در گرجستان و چین ایجاد می‌کند.
چین هم چنین تلاش‌های قابل توجهی با دولت گرجستان برای توسعه زیرساخت‌های دیجیتال در سراسر کشور انجام داده است. با وجود این واقعیت که گرجستان در سال ۲۰۲۱ میلادی یادداشت تفاهمی با ایالات متحده امضا کرد تا از گسترش هواوی به گرجستان جلوگیری کند بازدید اخیر گاریباشویلی از پکن و بیانیه اخیر صادر شده در دفتر مرکزی هوآوی نشان دهنده علاقه فزاینده تفلیس به استقرار زیرساخت‌های اینترنت نسل پنجم چینی در آن کشور است که حرکتی در جهت معکوس محسوب می‌شود و در مقابل وعده‌های پیشین تقلیس به واشنگتن مبتنی بر رعایت استاندارد‌های غربی در توسعه شبکه اینترنت نسل پنجم در گرجستان است.
اهمیت ژئوپلیتیکی گرجستان و قفقاز جنوبی به طور قابل توجهی از ۲۲ فوریه ۲۰۲۲ میلادی افزایش یافته است، زیرا حمله پوتین به اوکراین روسیه را از نظر سیاسی و اقتصادی در غرب منزوی کرد و نقش آن کشور را برای پکن به عنوان یک شریک قابل اعتماد در عرصه تجاری به عنوان مسیری که اروپا را به آسیا و بالعکس متصل می‌کند کاهش داد. انزوای روسیه از یک سو و بحران‌های جهانی انرژی، کالا و زنجیره تامین از سوی دیگر ژئواکونومی منطقه‌ای را تغییر داد. بخش عمده‌ای از تجارت شرق و غرب از مسیر‌های تجاری قدیمی به مسیر اصلی جایگزین بین اروپا و آسیا، مسیر ترانزیتی بین المللی ترانس خزر که به کریدور میانی نیز معروف است انتقال یافت. به طور گسترده‌ای پیش بینی می‌شود که انتقال محموله‌ها از این کریدور به ۱۰ میلیون تن در سال افزایش یابد.
افزایش حجم حمل و نقل بار در کریدور میانی پیش‌تر توجه زیادی را از سوی بازیگران منطقه ای، بازیگران جهانی به سوی خود جلب کرده است. با توجه به موقعیت استراتژیک گرجستان واقع شده در چهارراه بین اروپا و آسیا آن کشور یک جزء مهم در شبکه تجاری و حمل و نقل در حال گسترش است که اروپا را به کشور‌های محصور در خشکی آسیای مرکزی و چین متصل می‌کند.
پکن از طریق قرارداد مشارکت استراتژیک با تفلیس تا حدودی خلاء قدرت منطقه‌ای را که دلالان سنتی قدرت از جمله ایالات متحده، آمریکا و روسیه بر جای گذاشته اند پر کرده و زمینه را برای تعامل عمیق‌تر خود در منطقه گسترده‌تر فراهم نموده است. چین از سرگرم شدن غرب در جنگ اوکراین، افول استراتژیک روسیه، عدم انسجام چندین دهه‌ای سیاست ایالات متحده در قبال گرجستان و شکست سیاست مشارکت شرقی اتحادیه اروپا به نفع خود استفاده کرده است. چین با این مانور نسبتا غیرمنتظره خود را به فهرست پیشتازان جهانی که در شکل دادن به انتخاب‌های استراتژیک گرجستان و پویایی قدرت منطقه‌ای درگیر هستند افزوده است.
شایان ذکر است که ایجاد یک مشارکت استراتژیک بین چین و گرجستان در پس زمینه جدایی تفلیس از غرب رخ داد. شکاف بین گرجستان و شرکای غربی اش در سالیان اخیر به طور چشمگیری عمیق‌تر شده است.
غرب معتقد است که علیرغم ادعا‌های متعدد تفلیس در مورد تعهدش به دموکراسی و یکپارچگی یورو-آتلانتیک حزب حاکم "رویای گرجستان" مسیری خودکامه را در پیش گرفته است. دولت گرجستان در سالیان اخیر در انتخابات تقلب کرده، مخالفان را سرکوب کرده، مخالفان را زندانی کرده، به رسانه‌های آزاد حمله کرده، از نیروی نامتناسب علیه معترضان استفاده کرده و سرمایه گذاری‌های غربی را تحت فشار قرار داده است. در نتیجه، حاکمیت الیگارشی گرجستان و عقب‌نشینی آشکار دموکراتیک بزرگترین مانع در برابر هدف اعلام شده آن کشور برای پیوستن به نهاد‌های یورو-آتلانتیک و ایجاد روابط نزدیک‌تر با اتحادیه اروپا و ایالات متحده باقی مانده است.
ایجاد مشارکت راهبردی چین و گرجستان نیز همزمان با همسویی مجدد استراتژیک دولت گرجستان با مسکو بود. از زمان روی کار آمدن دولت تحت رهبری حزب "رویای گرجستان" در سال ۲۰۱۲ میلادی دولت "بیدزینا ایوانیشویلی" با کرملین دلپذیر بوده و روند ادغام یورو-آتلانتیک گرجستان را زیر سوال برده است. ایوانیشویلی در حالی که همکاری خود با مسکو را پنهان می‌کرد و در ظاهر به آرمان‌های یوروآتلانتیک گرجستان متعهد بود، به تدریج نیرو‌های سیاسی طرفدار غرب را در آن کشور تضعیف کرد و به حاشیه راند. عملیات نفوذ برای شیطان جلوه دادن غرب را انجام داد و ارزش‌ها و آرمان‌های غربی را در گرجستان به حاشیه راند.
پس از حمله گسترده روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ میلادی ایوانیشویلی با راه اندازی کارزار ضد غربی شرکای غربی گرجستان را به دخالت در امور داخلی آن کشور متهم کرد و ایالات متحده و اتحادیه اروپا را به تلاش برای کشاندن پای گرجستان به جنگ اوکراین متهم ساخت. به موازات آن، گرجستان از پیوستن به تحریم‌های غرب علیه روسیه خودداری ورزید و از محدودیت ورود شهروندان روسیه به این کشور خودداری کرد.
هم چنین، گرجستان گردش تجاری با روسیه را افزایش داد و و به هزاران روس اجازه خرید ملک و راه اندازی کسب و کار و تجارت را داده است. گرجستان پرواز‌های مستقیم به روسیه را از سر گرفت و گردشگران روس را تشویق کرد تا از استراحتگاه‌های گرجستان بازدید کنند. علاوه بر این، اخیرا گزارش شده که گرجستان به همراه ترکیه، قزاقستان، امارات متحده عربی و ارمنستان می‌توانند به عنوان مجرای کلیدی برای روسیه به منظور دسترسی به محصولات تحریم شده غرب عمل کنند.
بنابراین، نزدیکی استراتژیک گرجستان به چین عمدتا ناشی از تلاش‌های تفلیس برای رسیدگی به آسیب پذیری‌های خارجی و داخلی است. مجموعه عواملی مانند روابط طوفانی تفلیس با غرب، فشار داخلی برای برآوردن الزامات ادغام یورو-آتلانتیک، ترس از فروپاشی رژیم و فقدان مشروعیت برای رسمی کردن همکاری با مسکو حزب حاکم رویای گرجستان را وادار کرد تا به دنبال گزینه‌های دیگری برای همکاری اقتصادی باشد چرا که واقعیت آن است که روسیه فاقد ظرفیت کافی برای ارائه کمک‌های مالی کافی به گرجستان در صورت نیاز رژیم ایوانیشویلی برای تقویت موضع خود در تفلیس است.
تفلیس با ایجاد یک مشارکت استراتژیک با پکن انتظار دارد کمک‌های مالی، وام‌های ارزان، سرمایه گذاری و حمایت‌های سیاسی از سوی پکن دریافت کند. در حالی که غرب اغلب شرایط خاصی را در ازای کمک و وام به عنوان انگیزه‌ای برای گرجستان به منظور ایجاد دموکراسی و تقویت حاکمیت قانون تحمیل می‌کند کمک‌های چین بدون هیچ گونه محدودیتی ارائه می‌شوند.
تعهد گرجستان به تقویت هماهنگی و همکاری با چین در امور منطقه‌ای و بین المللی از جمله پروژه‌های جهانی مانند ابتکارعمل کمربند و جاده و ابتکارعمل امنیت جهانی گرجستان را در اردوگاه چینی - روسی قرار می‌دهد که مستعد به چالش کشیدن قوانین، هنجار‌ها و قوانین بین المللی و اصول اساسی نظم جهانی لیبرال است که توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا مورد دفاع قرار می‌گیرد. این تغییر مداوم در جهت گیری سیاست خارجی گرجستان ممکن است تفلیس را وادار کند که از سیاست "چین واحد" حمایت کند، از پکن در مجامع بین المللی حمایت نماید و چشم خود را بر سوابق حقوق بشری چین ببندد و در عین حال راه حکمرانی چین را اتخاذ کرده و تا حدی آن را ترویج کند.
همان طور که بیانیه مشارکت استراتژیک چین و گرجستان نشان می‌دهد هر دو طرف آماده گسترش روابط بین دولت مرکزی و محلی خود و تبادل تجربه در زمینه حکمرانی هستند امری که نشان می‌دهد تفلیس ممکن است برخی از جنبه‌های سبک حکمرانی چینی را اتخاذ کند. صادرات شیوه‌های حاکمیتی چین در زمینه امنیت گسترده‌ترین حوزه همکاری میان دو کشور است. اقتدارگرایی فن سالارانه، کارآمدی و تمایل آن به صادرات فناوری‌های امنیتی با شعار‌ها و اقدامات حزب حاکم رویای گرجستان بازتاب یافته است، زیرا می‌تواند از آن به طور موثر برای کنترل اعتراض‌های عمومی و تظاهرات توده‌ای استفاده کند.
از این رو، با واردات، انطباق و به کارگیری فناوری‌ها، سیستم‌ها و روش‌های فن سالارانه چینی از جمله تجهیزات نظارتی و فناوری‌های تشخیص چهره دولت گرجستان می‌تواند به شکلی موثرتر شناسایی مخالفان، نظارت بر مشکل سازان احتمالی و تسلط بر مخالفان را عملیاتی کرده و شروط خود را تحمیل کند.
دولت حزب حاکم رویای گرجستان برای تضمین بقای خود، وارد آب‌های ناشناخته‌ای شده است. اگر گرجستان فناوری‌ها، ابزار‌ها و روش‌های چینی را ادغام و اتخاذ کند آن کشور خود را در موقعیتی آسیب پذیر در برابر چین قرار خواهد داد. علاوه بر این، مشارکت چین در ایجاد ظرفیت دیجیتال گرجستان به پکن این امکان را می‌دهد تا داده‌ها را جمع آوری کند اطلاعات حساسی را در مورد شهروندان آن کشور به دست آورد بازیگران سیاسی را زیر نظر بگیرد و سیاست داخلی را تحت تاثیر قرار دهد و در عین حال دولت گرجستان را دور بزند.
اگر دولت گرجستان طرح مدیریت امنیتی مبتنی بر فناوری خود را به چین بسپارد پکن نه تنها چشم و گوش خود را در حلقه درونی ایوانیشویلی خواهد داشت بلکه در ساختمان‌های دولتی گرجستان، ساختمان‌های دفاعی و امنیتی، مراکز داده و شرکت‌های خصوصی فرصتی را برای چین فراهم می‌کنند.
در حالی که سرمایه‌گذاری چین در اقتصاد گرجستان و زیرساخت‌های فیزیکی آن کشور ردپای پکن را در گرجستان افزایش می‌دهد توسعه زیرساخت‌های دیجیتالی گرجستان توسط چین میزان نفوذ پکن در تفلیس را تقویت می‌کند نفوذی که به سختی می‌توان آن را از بین برد. پذیرش توسعه زیرساخت‌های فیزیکی و دیجیتالی از چین پیامد‌های گسترده‌ای را برای گرجستان و جهت گیری استراتژیک آن کشور به همراه دارد، زیرا به تدریج چشم‌انداز سیاسی داخلی آن را تغییر می‌دهد و توانایی آن کشور را به منظور اتخاذ یک سیاست خارجی مستقل برای سالیان آینده محدود می‌کند.
نفوذ سیاسی فزاینده چین در گرجستان محاصره کریدور میانی و استقرار زیرساخت‌های دیجیتالی که آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی را به هم پیوند می‌دهد به تدریج توسعه منطقه‌ای را تغییر می‌دهد سیستم‌های چینی را در زیرساخت‌های منطقه‌ای تثبیت می‌کند و مدل لیبرال دمکراتیک غربی را به چالش می‌کشد.
افتادن قفقاز جنوبی و در نهایت کریدور میانی به دست چین برای ایالات متحده و اتحادیه اروپا مضر خواهد بود، زیرا رقابت جهانی بین غرب و چین بر مسیر‌های تجاری جهانی، شبکه‌های زیرساختی و ابتکارات یکپارچه منطقه‌ای متمرکز خواهد شد و باعث ایجاد خطوط گسل وسیع‌تر در منطقه دریای سیاه می‌شود.