وکیلان نقش بسیار مهمی در سیستم حقوقی هر کشور و در زمینه ارائه خدمات حقوقی به افراد و شرکت‌ها ایفا می‌کنند. این افراد به‌عنوان مشاوران حقوقی، موظف به دفاع از حقوق موکلان خود بوده و مجموعه‌ای از وظایف و مسئولیت ها را در برابر موکلانشان بر عهده دارند. در مقاله پیش رو علاوه بر معرفی شغل وکیل و انواع آن به بررسی وظایف وکیل پرداخته و توضیحاتی درباره هر یک از این وظایف ارائه خواهیم کرد.
وکیل یکی از حرفه‌های حقوقی است که به مشتریان در حل‌وفصل اختلافات حقوقی کمک می‌کند. وکلا در سیستم قضایی نقش کلیدی دارند و به مردم کمک می‌کنند تا از قوانین و حقوق خود آگاهی داشته باشند و از حقوق خود به‌درستی دفاع کنند. برای مشاهده همه آگهی‌های استخدام وکیل در حوزه‌های مختلف به‌صورت یکجا، می‌توانید به صفحه https://karbord.io/jobs/lawyer مراجعه کنید.
هر یک از وکلا در حوزه مختلفی تخصص داشته و صرفا می‌توانند در آن حوزه فعالیت کنند. بعضی از آنها در حوزه‌های خاصی مانند حقوق تجارت بین‌الملل، حقوق مدنی، حقوق کیفری، حقوق خانواده، حقوق مالکیت فکری و غیره فعالیت می‌کنند. برخی از وکلا در زمینه مشاوره حقوقی فعالیت نموده و در طول مراحل قضایی و دیگر اختلافات حقوقی، موکلان خود را راهنمایی و نمایندگی می‌کنند. دیگر وکلا می‌توانند در دادگاه‌ها به‌عنوان وکیل دادگستری عمل کنند و نماینده موکل خود در دادگاه باشند.
یک وکیل خوب برای انجام صحیح وظایف وکیل باید دارای مهارت‌ها و خصوصیات خاصی باشد. در ادامه به مهم‌ترین مهارت‌های موردنیاز یک وکیل اشاره خواهیم کرد:
وکیل باید دانش و آگاهی کافی در زمینه قوانین و مقررات حقوقی داشته باشد.
وکیل باید توانایی تحلیل دقیق و صحیح اطلاعات و حقایق قضایی و ارائه راه‌حل‌های قانونی مناسب را داشته باشد.
وکیل باید بتواند با مشتریان خود به طور موثر و صحیح ارتباط برقرار کند و اصول مذاکره را درک کرده و به کار ببرد.
وکلای موفق باید دارای مهارت‌های مدیریتی باشند و بتوانند به‌موقع و به‌صورت مؤثر برای رسیدگی به پرونده‌های حقوقی خود برنامه‌ریزی کنند.
وکلای خوب باید اخلاق حرفه‌ای را رعایت کرده و بر اساس قانون و اخلاق به نفع مشتریان خود عمل کنند.
انواع وکیل در ایران
در سیستم حقوقی، دو نوع وکیل به نام‌های "وکیل مدنی" و "وکیل دادگستری" وجود دارد. هر یک از این وکیلان نقش مهمی در ارائه خدمات حقوقی به افراد و شرکت‌ها دارند؛ اما تفاوت‌هایی در مسئولیت‌ها و وظایف وکیل مدنی و دادگستری وجود دارد. در این بخش به توضیحاتی درباره هر یک از این دو نوع وکیل خواهیم پرداخت.
وکیل مدنی به افراد و شرکت‌ها در امور حقوقی غیرجنایی کمک می‌کند. آنها مسئولیت تهیه و بررسی قراردادها، مشاوره در مورد قوانین مدنی و حقوق ملکی، حقوق تملک، طلاق و سایر امور حقوقی غیرجنایی را بر عهده دارند. وکیل مدنی می‌تواند به‌صورت استخدامی در شرکت‌ها فعالیت کند یا به‌صورت مشاوره‌ای فعالیت خود را ادامه دهد. اما این فرد اختیارات وکیل پایه یک دادگستری را ندارد و در دادگاه ها و محاکم دادگستری به رسمیت شناخته نمی‌شود.
وکیل دادگستری نیز به افراد در امور حقوقی کمک می‌کند؛ اما تخصص آنها در دادگاه ها و محاکم است. وکیل دادگستری مسئولیت نمایندگی افراد در دادگاه‌ها را برعهده دارد و در مواجهه با اتهامات جنایی یا دعاوی مدنی، موکل خود را در دادگاه نمایندگی می‌کند. وکیل دادگستری باید با قوانین و رویه‌های دادگاه آشنا بوده و توانایی تدوین استراتژی دفاعی قوی را داشته باشد.
اصلی‌ترین تفاوت بین این دو وکیل، در نوع مسئولیت و وظایف وکیل مدنی و وکیل دادگستری است. وکیل مدنی عمدتاً در مسائل غیرجنایی مشاوره و نمایندگی می‌کند؛ درحالی‌که وکیل دادگستری بیشتر در دادگاه‌ها و محاکم فعالیت کرده و موکل خود را در دادگاه نمایندگی می‌کند. علاوه بر این، وکیل مدنی در امور حقوقی غیرجنایی مانند قراردادها، حقوق ملکی و مسائل تجاری تخصص دارد؛ درحالی‌که وکیل دادگستری در دادگاه‌ها به تدوین استراتژی دفاعی، حضور در محاکمه‌ها و نمایندگی موکل در مواجهه با اتهامات مطرح شده می‌پردازد.
در بخش پیش به انواع وکیل در ایران که شامل وکیل مدنی و وکیل دادگستری می‌شود، پرداختیم. اما معمولا وکلای دادگستری به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. وظایف وکیل در هر یک از این حوزه‌ها نیز متفاوت از حوزه‌های دیگر است. در ادامه به معرفی انواع وکیل دادگستری پرداخته و درباره هر یک توضیح خواهیم داد.
وکیل انتخابی، وکیلی است که شخص با توجه به نیازها و خواسته‌های خود، او را انتخاب می‌کند. در این حالت، فرد خود تصمیم می‌گیرد که کدام وکیل را برای نمایندگی در دعاوی قضایی و حقوقی خود انتخاب کند و با انعقاد قرارداد وکالت، از وکیل می‌خواهد که تمامی امور قضایی و حقوقی‌اش را به عهده بگیرد.
وقتی یک جنبه جرمی در یک دعوای قانونی وجود دارد و بااین‌حال متهم، به هر دلیلی از حضور وکیل در دادگاه و محاکمات امتناع می‌کند یا به دلیل نداشتن منابع مالی قادر به استخدام وکیل نیست، به تصمیم دادگاه وکیلی رایگان به نام "وکیل تسخیری" برای دفاع از متهم در پرونده تعیین می‌شود.
یکی از انواع مهم وکلای دادگستری، وکیل معاضدتی است. نوع وظایف وکیل معاضدتی می‌تواند با وکلای دیگر فرق داشته باشد. طبق قوانین مدنی، در دادگاه‌ها همه افراد برای امور حقوقی خود باید وکیل داشته باشند.
اما وقتی کسی برای دفاع از حقوق خود در دعاوی حقوقی به وکیل نیاز دارد و به هر دلیلی قادر به استخدام وکیل نیست، در این صورت با تشخیص دادگاه یا تشخیص کمیسیون معاضدت کانون وکلا، وکیل معاضدتی رایگانی برای دفاع از حقوق او تعیین می‌شود. وکیل معاضدتی عنوانی است که در این موارد برای این نوع وکلا استفاده می‌شود.
وکیل سازمانی یکی از انواع وکلای دادگستری است. به‌منظور اجرای قوانین حمایت قضایی از کارکنان دولت و نیروهای مسلح، درصورتی‌که کارمندان دولتی، از جمله کارکنان کشوری و لشکری، در امور خدمتی خود با مسائل حقوقی و قضایی روبرو شوند، سازمانی که آنها در آن خدمت می‌کنند، می‌تواند وکیلان حقوقی خود را برای دفاع از حقوق این کارکنان معرفی یا مشاوره حقوقی به آنها ارائه دهد.
وکلای حقوقی که به‌عنوان وکیل همان کارکنان در مراجع قضایی، نمایندگی حقوقی آنها را به عهده می‌گیرند، به‌عنوان وکیل سازمانی شناخته می‌شوند.
وکیل قوه قضائیه (یا وکیل ماده ۱۸۷) یکی از انواع وکلای دادگستری است. وکیل قوه قضائیه به افرادی اطلاق می‌شود که طبق ماده ۱۸۷ قانون برنامه پنج‌ساله سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، از مرکز امور مشاوران حقوقی و کارشناسان قوه قضائیه مرکزی پروانه وکالت دریافت می‌کنند.
یک وکیل در ارتباط با موکلان خود مجموعه‌ای از وظایف و مسئولیت‌ها را بر عهده می‌گیرد. در ادامه به برخی از عمده وظایف و نقش‌های یک وکیل اشاره خواهیم کرد:
یکی از وظایف اصلی وکیل، ارائه مشاوره حقوقی به موکل است. وکیل بر اساس دانش و تجربه خود، به موکل در مورد حقوق و شرایط او راهنمایی می‌کند. او باید به موکل توضیح دهد که در موقعیت حقوقی خاص خود، چه حقوق و تعهداتی دارد و چگونه می‌تواند از آنها استفاده کند.
وکیل در دادگاه و سایر مراجع قضایی، موکل خود را نمایندگی می‌کند. او با تحلیل موضوع و تسلط بر مستندات موردنیاز، به نیابت از موکل در محاکمات شرکت می‌کند و به دفاع از منافع و حقوق موکل می‌پردازد. نمایندگی قانونی شامل تهیه و ارائه ادعاها، شرکت در جلسات و ارائه دفاع مناسب است.
وکیل مسئولیت مدیریت دعاوی موکل خود را بر عهده دارد. او بررسی ادعاها و مستندات مربوطه را انجام داده و نقاط ضعف و قوت پرونده را تشخیص می‌دهد. وکیل با تهیه استراتژی مناسب برای حل‌وفصل دعاوی، از حقوق و منافع موکل به بهترین شکل ممکن حمایت می‌کند.
یکی دیگر از وظایف وکیل، نقدوتحلیل حقوقی موارد و پرونده‌های حقوقی است. او باید قوانین و مقررات را مورد بررسی و تحلیل دقیق قرار داده و نقاط قوت و ضعف مورد حقوقی را تشخیص داده و بر اساس آن، موکل خود را راهنمایی کند.
وکیل در مذاکرات حقوقی نماینده موکل خود است. او باید با استفاده از مهارت‌های مذاکره، بهترین شرایط را برای موکل فراهم کند. وکیل می‌تواند به موکل خود توصیه‌های لازم را برای پذیرفتن توافق یا رد آن ارائه دهد تا به نتیجه مطلوبی برسد.
وکیل مسئولیت حل‌وفصل اختلافات حقوقی موکل را بر عهده دارد. او می‌تواند از روش‌های جلسات دادگاهی یا روش‌های داوری توسط شوراهای حل اختلاف استفاده کند تا اختلافات به بهترین شکل ممکن حل شوند.
در این مقاله، علاوه بر معرفی شغل وکیل و انواع آن، به بررسی وظایف وکیل پرداخته و توضیحاتی درباره هر یک از این وظایف ارائه نمودیم. وکیل با انجام این وظایف و مسئولیت‌های مطرح شده، موکل خود را در امور حقوقی نمایندگی کرده و تلاش می‌کند تا به حل‌وفصل مناسبی برسد. بنابراین انتخاب وکیل مناسب در رسیدن به عدالت و حفظ حقوق و منافع شخصی و حقوقی افراد، اهمیت بسیار بالایی خواهد داشت.