زخم معده (Stomach ulcers) معمولا در اثر آسیب به لایه ضخیم مخاطی که از فضای داخلی معده شما محافظت می‌کند، بروز می کند. در این شرایط تماس اسید معده شدت آسیب را تشدید کرده و باعث ایجاد زخم میشود. معده یک اسید قوی برای کمک به هضم غذا و محافظت در برابر میکروب‌ها تولید می‌کند.
جالب است بدانید که این زخم ممکن است در دوازدهه (اثنی عشر) یا روده کوچک نیز بروز کند. تخمین زده شده است که در جهان از هر ده نفر یک نفر دچار یکی از انواع زخم گوارشی است.
از شایع‌ترین علل بروز زخم معده می‌توان به ورود باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H.pylori) از طریق غذاهای آلوده به معده، استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن و ابتلا به سندرم زولینگر-الیسون که می‌تواند با افزایش تولید اسید در بدن باعث بروز زخم معده و روده شود؛ اشاره کرد.
معمولا شدت علائم بستگی به شدت زخم معده دارد. شایع‌ترین علامت آن احساس سوزش یا درد در وسط شکم بین سینه و ناف است. هنگامی‌که معده شما خالی است، درد شدیدتر میشود و می‌تواند چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
سایر علائم و نشانه‌های شایع زخم معده شامل احساس درد مبهم در معده، کاهش وزن، بی‌اشتهایی به دلیل درد شکم، تهوع یا استفراغ، نفخ، آروغ زدن مداوم، رفلاکس اسید معده به مری، سوزش سر دل، احساس سوزش در قفسه سینه، کم خونی (با نشانه‌های خستگی، تنگی نفس یا رنگ‌پریدگی پوست)، مدفوع تیره و استفراغ خونین است.
در صورت بروز علائم زخم معده حتما با پزشک خود مشورت کنید، به مراجعه به دکتر رفلاکس معده نیز در این موراد توصیه میشود. زیرا حتی اگر ناراحتی شما خفیف باشد، زخم‌ها می‌توانند بدتر شده و باعث خونریزی معده شوند. این مسئله می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد.
گاهی بعضی داروهای تجویز شده برای درمان زخم معده، به دلیل کاهش سطح اسید معده باعث سوءهاضمه یا حتی کم خونی می‌شوند. آنتی بیوتیک‌هایی که برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری تجویز می‌شوند، می‌توانند باعث اسهال طولانی‌مدت، ضعف یا حتی کاهش وزن شوند. به همین دلیل، متخصصان طب سنتی پیشنهاد کرده‌اند که در صورت عدم پاسخگویی درمان‌های طبیعی و درمان سنتی زخم معده به سراغ مصرف آنها بروید.
در این مطلب با جزئیات در مورد روند درمان زخم معده در طب سنتی، درمان گیاهی زخم معده، درمان هلیکوباکتر در طب سنتی، داروی گیاهی برای ورم معده و اثنی عشر و درمان خونریزی معده با طب سنتی صحبت خواهیم کرد.
تحقیقات نشان داده‌اند که تغییر رژیم غذایی می‌تواند به مدیریت زخم معده کمک زیادی کند. با پزشک خود در مورد افزودن مواد غذایی زیر به رژیم غذایی خود مشورت کنید:
بسته به گیاهی که از آن گرفته می‌شوند، عسل می‌تواند تا ۲۰۰ عنصر شامل پلی فنول‌ها و سایر آنتی اکسیدان‌ها را در خود جای دهد. از نظر محققان پزشکی، این ماده غذایی شیرین یک ضد باکتری قوی است که می‌تواند مانع از رشد هلیکوباکترهای موجود در معده شود.
بنابراین تا زمانی‌که سطح قند خون شما طبیعی است، می‌توانید از خوردن عسل مانند هر نوع شیرین‌کننده دیگر لذت ببرید. با این احتمال که زخم‌های معده شما نیز تسکین پیدا می‌کنند. اخیرا چندین مطالعه روی حیوانات از توانایی عسل در کاهش خطر ابتلا به زخم معده و همچنین کاهش زمان بهبودی آن پشتیبانی کرده‌اند. در گذشته افراد از مالیدن عسل برای تسریع بهبود زخم‌های پوستی مانند سوختگی نیز استفاده می‌کردند.
فلاونوئیدها ترکیباتی هستند که به طور طبیعی در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات مانند سویا، حبوبات، انگور قرمز، کلم پیچ، کلم بروکلی، سیب، زیتون و انواع توت‌ها وجود دارند. تحقیقات ثابت کرده‌اند که فلاونوئیدها می‌توانند از سلولهای پوشش داخلی معده در برابر هلیکوباکتر دفاع کرده و به بهبود زخم معده کمک کنند.
می‌توانید فلاونوئیدها را از طریق رژیم غذایی خود دریافت کنید یا آنها را به عنوان مکمل مصرف کنید. مقادیر بیش از حد مکمل فلاونوئیدها ممکن است با فرآیند انعقاد خون تداخل داشته باشد. اساسا یک رژیم غذایی غنی از ویتامین می‌تواند به بدن شما در بهبود انواع زخم کمک کند.
پروبیوتیک‌ها باکتری‌ها و مخمرهای زنده‌ای هستند که میکروارگانیسم‌های سالم و مهمی را برای دستگاه گوارش شما فراهم می‌کنند. آنها در بسیاری از مواد غذایی به ویژه موارد تخمیر شده مانند دوغ، ماست و پنیر وجود دارند. همچنین می‌توانید پروبیوتیک‌ها را به صورت مکمل مصرف کنید.
آلوئه ورا گیاهی است که امروزه به طور گسترده در صنایع آرایشی، دارویی و غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. جالب است بدانید که در یک مطالعه، مصرف عصاره آلوئه ورا به مدت ۶ هفته (روزانه ۳ میلی‌گرم/ کیلوگرم) میزان اسید معده تولید شده در موش‌های مبتلا به زخم را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
در مطالعه دیگری روی موش‌ها، آلوئه ورا دارای اثرات درمانی زخم قابل مقایسه با امپرازول، یک داروی رایج ضد زخم بود.
تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۱ نشان می‌دهند که مصرف موز نارس ممکن است تأثیر مثبتی بر زخم معده داشته باشد. در واقع حاوی یک فلاونوئید به نام لوکوسیانیدین است. لوکوسیانیدین میزان مخاط معده را افزایش می‌دهد. این میوه همچنین ممکن است اسیدیته را کاهش دهد که می‌تواند به جلوگیری و تسکین علائم زخم کمک کند.
گفته میشود که طبیبان چند دهه قبل از ظهور آنتی بیوتیک‌ها، برای کمک به درمان زخم معده از آب کلم استفاده می‌کردند. سرشار از ویتامین C است و به پیشگیری و درمان عفونت هلیکوباکتر پیلوری کمک می‌کند. اخیرا چندین مطالعه روی حیوانات نیز نشان می‌دهد که آب کلم در درمان و جلوگیری از طیف وسیعی از زخم‌های گوارشی، از جمله زخم‌های معده موثر است.
در یک مطالعه، به ۱۳ شرکت‌کننده مبتلا به زخم معده و دستگاه گوارش فوقانی در حدود یک چهارم (۹۴۶ میلی لیتر) آب کلم تازه در طول روز داده شد. به طور متوسط، زخم معده این شرکت‌کنندگان پس از ۷ الی ۱۰ روز درمان بهبود یافت.
در یک مطالعه دیگر، همان مقدار آب کلم تازه به ۱۰۰ شرکت‌کننده مبتلا به زخم معده داده شد که اکثر آنها قبلاً تحت درمان معمول قرار گرفته بودند اما هیچ موفقیتی کسب نکرده بودند. در عرض یک هفته علائم ۸۱٪ از آنها تسکین پیدا کرد.
در مبحثی با عنوان درمان گیاهی زخم معده حکیم تهرانی، به نکات جالبی در این زمینه و درمان زخم معده طب سنتی اشاره شده است.
درست مانند برخی از غذاها که می‌توانند از تشکیل زخم معده جلوگیری کرده یا به بهبود سریعتر آن کمک کنند، برخی از غذاها تأثیر معکوس دارند. پس اگر می‌خواهید زخم معده خود را التیام بخشید یا از ایجاد آن پیشگیری کنید، باید مصرف مواد غذایی زیر را به حداقل برسانید:
اگرچه مصرف آن برای کاهش اسیدیته معده و تسکین درد توصیه میشود اما تحقیقات طب سنتی جدید نشان می‌دهند که شیر ترشح اسید معده را افزایش می‌دهد و افرادی که دارای زخم معده هستند باید از آن اجتناب کنند.
مصرف الکل می‌تواند به معده و دستگاه گوارش آسیب برساند و احتمال بروز انواع زخم گوارشی را افزایش دهد.
قهوه و نوشابه حتی اگر فاقد کافئین باشند، می‌توانند تولید اسید معده را افزایش دهند. این مسئله می‌تواند تولید مخاط معده را نیز تحریک کند.
غذاهای بسیار تند یا چرب می‌توانند در برخی افراد باعث احساس سوزش معده شوند.
علاوه بر اجتناب از غذاهای فوق، مصرف وعده‌های غذایی کوچک در زمان‌های منظم، مصرف میان‌وعده در طول روز، آهسته غذا خوردن و جویدن خوب غذا نیز می‌تواند به کاهش درد و بهبود زخم معده کمک کند. اجتناب از سیگار و کاهش استرس دو استراتژی مفید هستند.
محققان معتقدند که رزماری خشک شده، دانه کتان، پونه کوهی سرشار از آنتی اکسیدان‌های پلی فنول هستند و مصرف روزانه دمنوش ترکیبی آنها برای بهبود زخم معده عالی است. بنابراین نباید اثرات انواع داروی گیاهی زخم معده را دست کم گرفت. در ادامه به انواع داروی گیاهی برای زخم اثنی عشر، داروهای گیاهی برای زخم معده و نحوه درمان هلیکوباکتری معده در طب سنتی اشاره خواهیم کرد.
شیرین بیان در اصل ادویه بومی آسیا و منطقه مدیترانه است. امروزه این داروی گیاهی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی مطالعات گزارش می‌دهند که ریشه شیرین بیان ممکن است دارای خواص پیشگیری و مبارزه با زخم معده باشد.
این داروی گیاهی برای زخم مری و معده، می‌تواند با تحریک تولید مخاط بیشتر به محافظت از پوشش معده کمک کند. محققان گزارش کرده‌اند، ترکیبات خاصی در شیرین بیان یافت میشود که ممکن است از رشد هلیکوباکتر جلوگیری کند.
از آنجایی‌که ممکن است مصرف شیرین بیان با داروهای خاصی تداخل داشته باشد و عوارض جانبی مانند درد عضلانی یا بی‌حسی در اندام‌ها ایجاد کند. قبل از افزایش میزان مصرف آن در رژیم غذایی خود، با دکتر زخم معده مشورت کنید.
سیر با خواص ضد میکروبی و ضد باکتریایی خود، یکی دیگر از مواد غذایی موثر برای درمان هلیکوباکتر پیلوری با طب سنتی است. مطالعات روی حیوانات نشان می‌دهد که عصاره سیر ممکن است بهبود زخم‌های معده و اثنی عشر را تسریع کرده و حتی احتمال ایجاد آنها را در وهله اول کاهش دهد.
در یک مطالعه اخیر، خوردن دو حبه سیر خام در روز به مدت سه روز به طور قابل توجهی به کاهش فعالیت باکتریایی در پوشش معده بیماران مبتلا به عفونت هلیکوباکتر کمک کرد. اگر بو و طعم سیر را دوست ندارید، می‌توانید عصاره سیر را به صورت مکمل مصرف کنید.
سیر به عنوان یک رقیق‌کننده خون عمل می‌کند. بنابراین قبل از مصرف آن، از پزشک خود در مورد تداخل احتمالی با وارفارین (کومادین)، سایر داروهای رقیق‌کننده خون یا آسپرین سوال کنید.
زردچوبه یک ادویه آسیای جنوبی است که در بسیاری از غذاهای هندی استفاده میشود. پزشکان خواص دارویی آن مانند بهبود عملکرد عروق خونی تا کاهش التهاب و خطر بروز بیماری‌های قلبی را به وجود کورکومین (ماده فعال زردچوبه) نسبت می‌دهند.
اخیراً خواص ضد زخم معده کورکومین نیز در حیوانات مورد مطالعه قرار گرفته است. به نظر می‌رسد پتانسیل درمانی فوق العاده‌ای دارد، به ویژه در جلوگیری از آسیب ناشی از عفونت‌های هلیکوباکتر پیلوری! همچنین ممکن است به افزایش ترشح مخاط کمک کند و به طور موثری از دیواره معده در برابر عوامل محرک محافظت کند.
تا به امروز مطالعات محدودی روی انسان انجام شده است. در یک مطالعه به ۲۵ شرکت‌کننده ۶۰۰ میلی‌گرم زردچوبه پنج بار در روز داده شد. چهار هفته بعد، زخم در ۴۸ درصد از شرکت‌کنندگان بهبود یافته بود. پس از دوازده هفته، ۷۶٪ از شرکت‌کنندگان بدون مشکل زخم معده بودند.
کُندر از دیرباز در طب قدیم برای درمان اختلالات مختلف روده، از جمله زخم معده و بیماری کرون استفاده می‌شده است. اخیراً مطالعات روی حیوانات گزارش داده‌اند که ممکن است به عنوان یک داروی قوی ضد زخم عمل کند.
علاوه بر این، تحقیقات روی ۳۸ شرکت‌کننده که از زخم معده رنج می‌بردند گزارش می‌دهد که مصرف روزانه ۱ گرم کُندر منجر به کاهش ۳۰ درصدی علائم مرتبط با زخم گوارشی نسبت به دارونما میشود. بنظر می‌رسد که کُندر در برابر هلیکوباکتر پیلوری نیز فعالیت ضد باکتریایی دارد.
در یک مطالعه اخیر، مصرف ۳۵۰ میلی‌گرم آدامس کُندر سه بار در روز به مدت ۱۴ روز، عفونت‌های هلیکوباکتر پیلوری را ۷ تا ۱۵ درصد موثرتر از درمان معمول از بین برد. کُندر را می‌توان در اکثر فروشگاه‌های مواد غذایی و عطاری‌ها به صورت آدامس یا مکمل پودری یافت.
برای درمان زخم معده با داروهای گیاهی، بهتر است حساب جداگانه‌ای روی خواص زنجبیل باز کنید. امروزه بسیاری از افراد از آن برای درمان معده و بیماری‌های گوارشی مانند یبوست، نفخ و ورم معده استفاده می‌کنند.
یک بررسی در سال ۲۰۱۳ نشان می‌دهد که عصاره زنجبیل می‌تواند به درمان زخم معده ناشی از هلیکوباکتر کمک زیادی کند. خوردن زنجبیل همچنین ممکن است از بروز زخم‌های گوارشی ناشی از NSAIDها جلوگیری کند.
برخی از افراد از گل بابونه و چای بابونه برای درمان اضطراب جزئی، اسپاسم روده و التهاب استفاده می‌کنند. یک مطالعه مروری منتشر شده در سال ۲۰۱۲ گزارش می‌دهد که عصاره بابونه ممکن است دارای خواص ضد زخم نیز باشد. برخی از محققان تصور می‌کنند که می‌تواند زخم معده را مهار کرده و زمان بهبود آن را کاهش دهد.
با این حال، بیشتر این تحقیقات از مطالعات حیوانی نشأت می‌گیرند. محققان هنوز نمی‌دانند که آیا بابونه اثرات مشابهی روی انسان خواهد داشت یا خیر.
متخصصان طب سنتی علاوه بر راهکارهای ذکر شده در بالا معتقد به طب سوزنی نیز هستند. زیرا این روش می‌تواند باعث اصلاح طبع بدن و کاهش اسید معده شود. اصولا کسانی‌که طبع گرم و خشکی دارند، غلظت اسید معده در آنها بیشتر است.
مصرف روغن‌های اساسی مانند روغن زیتون و روغن بادام شیرین بعد از غذا می‌تواند کمک زیادی به کنترل ترشح اسید معده کند.
اگر به دنبال یک میان وعده عالی برای درمان زخم اثنی عشر در طب سنتی یا درمان زخم مری در طب سنتی هستید، توصیه می‌کنیم که یک پیمانه برنج را با نیم پیمانه جو پوست کنده نیم پز کنید. سپس به آن نیم پیمانه نشاسته حل شده در آب سبوس گندم اضافه کنید. در نهایت ۵ گرم کتیرا و ۵ گرم صمغ عربی به آنها اضافه کرده و میل کنید.
اگر با توجه به علائم ذکر شده فکر می‌کنید زخم معده دارید، در اولین فرصت به پزشک متخصص گوارش یا متخصص طب سنتی مراجعه کنید. در مرحله بعد، مراقبت از زخم معده بسیار مهم است زیرا گسترش ضایعه و تکثیر هلیکوباکتر پیلوری می‌تواند باعث بروز عوارض زیر شوند:
خونریزی از محل زخم که می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد
بروز سوراخ در دیواره دستگاه گوارش
نفوذ ضایعه از دیواره دستگاه گوارش به اندامهای دیگر مانند لوزالمعده
انسداد در دستگاه گوارش به دلیل تورم بافت‌های ملتهب
سرطان معده به ویژه سرطان معده غیر قلبی
اگر علائم زیر را دارید، حتماً بلافاصله با پزشک خود مشورت کنید:
ضعف
مشکل در تنفس
استفراغ یا مدفوع قرمز یا سیاه رنگ
درد ناگهانی و شدید در شکم که از بین نمی‌رود