امام جمعه اردبیل گفت: صفویه شاهکار‌های متعددی داشته است یک شاهکار عجیب آن‌ها نقش بسیار استثنایی خانم‌ها در شکل گیری این سلسله است و این افتخار بزرگی برای ایران ماست که صفویه و اردبیل ما هشتصد سال پیش بر نقش زن واقف شده و از ظرفیت عظیم آن‌ها استفاده کرده است زن برای تبرج جاهلی خلق نشده است.
به گزارش روابط عمومی دفتر نماینده، ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل، آیت الله سید حسن عاملی نماینده، ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل در آئین نکوداشت شیخ صفی‌الدین اردبیلی که به مناسبت سالروز ولادت شیخ صفی الدین در محل بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی با حضور جمعی از نویسندگان، هنرمندان، محققین تاریخ و اقشار مختلف مردم برگزار گردید ضمن قدردانی از عوامل تشکیل این مراسم اظهار داشت: تراث با عظمتی به دست ما رسیده است اجداد ما در عزت کشور و اعتلاء مذهب اهل بیت کاری کرده‌اند کارستان! کشور ما مدیون عنایات این سلسله مبارک است. بر ماست که برای دفاع و تکریم از این حریم تلاش نموده و در شناساندن نقش خطیر آن‌ها در تاریخ کشورمان تلاش مضاعف داشته باشیم.
وی ضمن تجلیل از دکتر علی اکبر ولایتی مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل به علت پیامی که برای این همایش ارسال کرده است اظهار داشت: دکتر ولایتی بار‌ها در مورد صفویه سنگ تمام گذاشته اند.
امام جمعه اردبیل با اشاره به تتبع عظیم و تعمق خاصی که دکتر ولایتی در مباحث تاریخی دارند گفت:وی چندین مقاله در خصوص آذری‌ها نوشته‌اند و من خوف این را دارم که این‌ها ضایع بشوند و از بین بروند ما در شورای فرهنگ عمومی تصویب کردیم که رویدادنگاری در اردبیل را شروع کنیم و مجموعه‌ای داشته باشیم که تاریخ اردبیل و اتفاقاتی که می‌افتد را ثبت کند این مصوبه از امروز شروع می‌شود و اولین مطلبی که ثبت می‌کنیم همین اتفاق مبارکی است که امروز شاهد آن هستیم.
وی تصریح کرد: ما در گذشته پژوهشگران بزرگی از کشور‌های دیگر دعوت کرده بودیم تا در خصوص سلسله صفویه پژوهش‌های خود را در اردبیل ارائه نمایند مثل پروفسور البر اورتایلی وی در خصوص سلسله صفویه و کلاً تاریخ ایران شاهکار کرده، اما الان نوشته او کجاست؟ او با صراحت گفت ترکیه بدون ایران تاریخ ندارد آقای دکتر ولایتی چندین بار به اردبیل آمدند سخنرانی‌های بسیار نفیس و کد‌های بسیار ارزشمند در مقالات خود ارائه کردند آیا دستگاه‌های فرهنگی این مقالات و این نوشته‌ها را حفظ کرده اند عیب بزرگ و روسیاهی برای ما است که توانایی حفظ این مطالب بسیار نفیسی که عرضه می‌شود را نداشته باشیم از امروز ثبت رویداد اردبیل شروع می‌شود و برگ‌های زرینی که در گذشته بوده آن‌ها هم ثبت می‌شوند ما یقین داریم در آینده هم این خطه نقش استثنایی در کشور خواهد داشت.
وی افزود: حیطه نفوذ این عارف بزرگ واقعا حیرت آور است و تا حال از آن رمز گشایی نشده است طایفه روملو از روم بلند می‌شود و به جرگه قیزل باش‌ها وارد می‌گردد طایفه شاملو از شام بلند می‌شود و در اردبیل حاضر می‌گردد مریدان او در مصر هدایای نفیسی توسط حجاج به او می‌فرستند اهالی قدس و منطقه بیت المقدس اراضی خاصی را برای بقعه او وقف می‌کنند از دیوار چین تا دریای سیاه تا آسیای میانه تا آسیای صغیر و تا مدیترانه و مصر و شامات و بالکان نفوذ حیرت آور او مشاهده می‌شود.
آیت الله عاملی گفت: یک لحظه هر عارفی را که می‌خواهید تصور کنید، یک عارف چه مرتبه‌ای از عرفان را بایستی داشته باشد که چنین نفوذی در جهان داشته باشد ما دنبال راز و رمز این نفوذ هستیم به صراحت عرض می‌کنم که ما از متخصصین انتظار داریم این معما را حل بکنند؛ از این نفوذ حیرت آور معلوم می‌شود که او دارای یک مباحث نظری خاص نبوده حتی صاحب یک ریاضت شرعی ساده نبوده ما برای اینکه قفل قضیه را باز کنیم در شورای فرهنگی عمومی استان سراغ کتاب البویروغ رفتیم، کتابی که ۸۰۰ سال است متن درس علوی‌ها است، البویروغ یک کتاب عرفانی است که منسوب به شیخ است روی آن کار کردیم و قرار است کنگره آن برگزار بشود فراخوان مقاله دادیم و حتی در آمریکا به بعضی از محققین رسیدیم که بر روی البویروغ شاهکار کرده‌اند.
وی در بیان مقدمات حکمرانی صفویه اظهار داشت: شیخ و فرزندان او ۲۰۰ سال تلاش کردند تا یک سلسله به نام صفویه پا بگیرد حکومت صفویه تنهاحکومتی است که ۲۰۰ سال برای آن مقدمه چینی شده است یعنی بعد از ۲۰۰ سال تربیت عرفانی و تبلیغ و آماده سازی انسان‌ها این سلسله جایگاه ویژه در دنیا باز کرد و زمینه حکومت تشکیل گردید. این بزرگوار و فرزندانش، اولین سلسله‌ای بودند که بعد از ساسانی‌ها عزت و تمامیت ارضی ایران را برگرداندند.
وی گفت: اردبیل ما باید با این سلسله سر به آسمان بساید، اما ما هنوز نتوانسته ایم حق سلسله صفویه را اداء کنیم. در اوصاف شیخ صفی الدین اسحاق اردبیلی مقام معظم رهبری شاهکار کرده است ایشان در سفر خود به اردبیل اظهار داشتند:
شیخ صفی الدین اردبیلی بر خلاف آنچه برخی گمان می‌کنند یک صوفی مسلک نبود او یک عالم یک عارف یک مفسر و یک محدث بود شیخ صفی الدین اردبیلی در ردیف ابن طاووس و ابن فهد حلی بود شیخ صفی الدین کسی بود که در کنار علامه حلی در دستگاه شاه خدابنده ایل خان مغولی پادشاه شیعه ایران توانستند جوانه‌های شیعه را در قرن هفتم و هشتم در ایران به وجود آورند و پایه‌های فقهی متین و استدلالی آن را در حوزه‌های علمیه رعایت کنند.
خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی صاحب کتاب ارزشمند ” جامع التواریخ” از مورخان نامدار و بنیانگذار دانشگاه جامع ” رَبع رشیدی” در سده هفتم و هشتم هجری قمری، و وزیر اعظم دو پادشاه نامدار از ایلخانان مغولی در ایران، با آن عظمت علمی و جایگاه قدرت سیاسی، شیخ صفی الدین اسحاق را این گونه معرفی می‌کند: طوطی شکرستان براعت، بلبل بوستان فصاحت، سالک مسالک تحقیق، مالک ممالک توفیق، خلاصه‌ی نوع انسان، قطب فلک ولایت، قطب فلک حقیقت، مهر سپهر هدایت، شجره ثمره‌ی مروّت، ثمره شجره‌ی فتوّت، حامی بیضه دین، حارس ملک یقین، مطرح انوار هدایت، مظهر اسرار ولایت، سَبّاح بحار شریعت، مَسّاح مضمار طریقت، شیخ الاسلام و المسلمین، برهان الواصلین، قدوه صفّه صفا، گلبن دوحه وفا، شیخ صفی المله و الدین…
وی ادامه داد: صفویه شاهکار‌های متعددی داشته است یک شاهکار عجیب آن‌ها نقش بسیار استثنایی خانم‌ها در شکل گیری این سلسله است و این افتخار بزرگی برای ایران ماست که صفویه و اردبیل ما هشتصد سال پیش بر نقش زن واقف شده و از ظرفیت عظیم آن‌ها استفاده کرده است زن برای تبرج جاهلی خلق نشده است بلکه خدای متعال آن چنان قدرتی به آن‌ها داده است که می‌توانند به برکت آموزه‌های دینی یک کشور و یک ملت را مدیون خود بکنند شعار زن زندگی آزادی باید در مسیر تکریم زن یعنی شکوفا کردن استعداد‌های بزرگ زن باشد و این شعار با این معنا هشتصد سال پیش در اردبیل محقق شد هرکس می‌خواهد تعریف زن شخیص را تماشا کند باید سراغ صفویه برود هرکس می‌خواهد قدرت روحی یک زن را ببیند به صفویه نگاه کند کجاست آن‌هایی که شعار زن زندگی آزادی می‌دهند تا بیایند و در برابر این نقش پر افتخار زن ایرانی خاضع شوند؟
وی با بیان اینکه بخشی از نقش آفرینی زن در سلسله صفویه از دوران طفولیت شیخ صفی شروع می‌شود تصریح کرد: صفی الدین اردبیلی، کودک شش ساله بود که پدر نامدارش را از دست داده و یتیم شد. حال، عزّت و عظمت مادری مهربان و خاتون فهیم” دولتی خانم” از اهل “باروق” اردبیل را در این خاندان را بنگرید که چسان پشتیبان تربیتی و اخلاقی فرزندش شده و برای سفر‌های معنوی و تحصیل علم و ادب و طی مراحل عرفانی” صفی الدین نوجوان” آستین بالا زده و اسباب سفر وی به شیراز و گیلان را فراهم و وی را در مقام ” صفّی المله و الدین” جا داد.
آیت الله عاملی گفت: بانو” بی بی فاطمه” دختر شیخ زاهد گیلانی نیز همدم و انیس معنوی شوهر جوانش شد و در کسب مدارج والای عرفانی و علمی یار و یاور شیخ صفی الدین اردبیلی شد.
این شجره معنوی در مدرسه عالی منتسب به شیخ صفی الدین استمرار یافته و در حسّاس‌ترین برهه از تاریخ صفویان، نقش بانوان شیخاوند و عروس‌ها و دختران اردبیلی، عشایر قزلباش و شاهسون و طالش و قره داغی و مغانی‌ها بود که ارکان معنوی، اجتماعی و سیاسی صفویان را استوار ساختند.
این صحنه را بنگرید: سلطان حیدر غازی شهید شده است. پسر نوجوانش سلطان علی پادشاه به فاصله کمی از وی در منطقه شام اسبی اردبیل به شهادت رسید. بسیاری از قزلباشان جنگاور شهید و زخمی شدند.، اما نهضت شیعی و مردمی صفویه تعطیل نشد.
وی افزود: شاه پاشا خاتون عمه نامدار شاه اسماعیل و عروس شجاع قبیله ترکمان در روستای کرگان هیر، رهبری نهضت را عهده دار شد؛ و مادرش عالم شاه بیگم اسماعیل میرزا را در بقعه شیخ صفی پنهان ساخت.
چون زیر شکنجه قرار گرفت، زنان اردبیلی این کودک را از مادر جدا ساخته، ” خان جان خانم” یک ماه وی را در خانه اش پنهان کرد. سپس خاتون ایل ذوالقدر قزلباش” آبَه ننه جراحه” عهده دار محافظت از اسماعیل میرزا شد؛ و در منزل و سردابه بقعه” الله ویرمیش آقا “واقع در مسجد جامع اردبیل پنهان ساخت؛ و سرانجام همین بانوی عالمه و حکیمه به طرز بسیار وحشیانه به شهادت رسید و جنازه اش بر دار میدان پایتخت ترکمان‌ها در تبریز آویزان ماند.
امام جمعه اردبیل در پایان گفت: همه این فعالیت‌ها زیر نظر شاه پاشا خاتون صورت گرفت. اردبیل را در آتش سوزاندند و غارت کردند واما دشمن نتوانست بر رهبری و تدبیرزنان قزلباش پیروز شوند. سرانجام اسماعیل میرزای نونهال را به منزل شاه پاشا خاتون در کرگان هیر بردند و با تدبیر شوهرش به خلخال و طالش و لاهیجان فرستادند و پنج سال در گیلان تربیت کرده و بر تخت سلطنت نشاندند.
نقش آفرینی زنان صفوی و قزلباش ادامه یافت؛ ریاست مجمع عالی مشورتی شاه طهماسب با ” زن” بود. سرداری قشون، مشاورت حکاّم و ریاست کتابخانه آستان قدس رضوی و مسئولیت اساسی دیگر با مادران، همسران، دختران و عروسان صفوی و ایلات قزلباش از نکات ظریف در طریقت و دولت و دیانت عصر صفوی است.