در تپه‌های صخره‌ای آسیای مرکزی، تعدادی از دیواره‌ها منقوش به خطی اسرارآمیز هستند که به زبان نوشتاری ناشناخته‌ای نوشته شده است. به لطف کار اخیر تیمی از دانشگاه کلن، بخش‌هایی از این خط باستانی و فرهنگی که آن را نوشته در حال رمزگشایی است.
به گزارش فرادید، خط کوشانی ناشناخته یک سیستم نوشتاری است که در بخش‌هایی از آسیای مرکزی یافت شده است. این خط در سایت‌های متعددی در تاجیکستان، افغانستان و ازبکستان امروزی دیده شده است، اما هرگز با موفقیت رمزگشایی نشده بود.
مردم کوچ‌نشین اولیه استپ اوراسیا، مانند یوئژی و سلسله حاکم کوشانی‌ها از این خط بین سال‌های ۲۰۰ قبل از میلاد تا ۷۰۰ پس از میلاد استفاده می‌کردند.
یکی از برجسته‌ترین میراث امپراتوری قدرتمند کوشانی، گسترش بودیسم در آسیای مرکزی و چین بود. آن‌ها آثار هنری شگفت‌انگیز و کلکسیونی از قلعه‌های تحسین‌برانگیز و همچنین این سیستم نوشتاری غیرمعمول را از خود به جای گذاشتند.
زبان‌شناسان در یک پروژه‌ی جدید با مطالعه یک کتیبه‌ی دوزبانه در تاجیکستان به خط باختری و کوشانی ناشناخته و یک کتیبه‌ی سه‌زبانه از افغانستان به زبان گنداری یا هندوآریایی میانه، باختری و خط کوشانی ناشناخته، به پیشرفت بزرگی در درک این زبان دست یافتند.
محققان با استفاده از روش مشابهی که در سنگ روزتا به کار گرفته شد، توانستند پیام این نوشته را رمزگشایی کنند. سنگ روزتا دارای فرمانی بود که به سه زبان نوشته شده بود: هیروگلیف مصر باستان، خط دموتیک و خط یونانی. سنگ روزتا کلید ارزشمندی برای رمزگشایی هیروگلیف‌های مصری شد.
حالا پیشرفت در درک خط کوشانی ناشناخته نیز زمانی حاصل شده که محققان دریافتند نام سلطنتی «وِما تختو» که در هر دو متن موازی باختری وجود دارد و عنوان «شاه شاهان» را می‌توان در بخش‌های مربوطه در خط کوشانی ناشناخته هم شناسایی کرد. زبان‌شناسان با استفاده از متون موازی توانستند توالی حروف خاصی را یادداشت کنند و حتی ویژگی‌های آوایی برخی از حروف از جمله ۱۵ علامت بی‌صدای مختلف و چهار اعراب آوازی را بررسی کنند.
معنای دقیق پیام‌ها هنوز ناشناخته مانده است، اما محققان می‌گویند تحقیقات آن‌ها به روشن شدن تاریخ زبانی مبهم این بخش از آسیای مرکزی کمک کرده است.
این تیم استدلال می‌کند که خط کوشانی یک زبان ایرانی میانه‌ی کاملاً ناشناخته را ضبط کرده که آن را «اتئو- توچاریان» نامیده‌اند. آن‌ها بر این باورند که این زبان به احتمال زیاد به عنوان یک زبان واسطه در توسعه زبان باختری تا سکایی ختن به کار می‌رفته است.
همچنین به نظر میرسد در مقطعی از زمان، زبان تازه رمزگشایی‌شده یکی از زبان‌های رسمی امپراتوری کوشانی بوده است.
اسونیا بونمن، نخستین نویسنده این تحقیق از گروه زبان‌شناسی دانشگاه کلن در بیانیه‌ای گفته است: «رمزگشایی ما از این خط می‌تواند به افزایش درک ما از زبان و تاریخ فرهنگی آسیای مرکزی و امپراتوری کوشانی کمک کند، همانطور که رمزگشایی هیروگلیف‌های مصری یا گلیف‌های مایا‌ها به درک ما از مصر باستان یا تمدن مایا‌ها کمک کرد.»