در سال ۱۹۷۲ میلادی رایکو مارینوف در حالیکه پشت یک ماشین حفاری نشسته بود و مشغول حفر زمین برای احداث یک پروژۀ ساختمانی در حومۀ شهر وارنا بود، به صورت اتفاقی بخشی از یک گنجینه را از خاک بیرون آورد. او چند دستبند و زره سینۀ طلایی را پیدا کرد، آن‌ها را در یک جعبۀ کفش گذاشت و با خودش به خانه برد.
به گزارش فرادید، مارینوف دو روز بعد موضوع را به مقامات محلی میراث باستانی اطلاع داد. باستان‌شناسان به محل اعزام شدند و کاوش را آغاز کردند. معلوم شد که این سایت باستانی محل یک گورستان ۶۵۰۰ ساله است؛ گورستانی با حدود ۳۰۰ قبر که در بسیاری از آن‌ها مردگان به همراه اشیائی تدفینی از جنس طلا به خاک سپرده شده بودند.
تعداد اشیاء تدفینی در گور‌ها متفاوت بود و برای مثال گوری که به عنوان گور شماره ۴۳ نامگذاری شد، بیشترین اشیاء طلایی را در خود داشت؛ از دستبند‌ها و آویز‌ها گرفته تا انواع حلقه‌ها و مهره‌های طلایی. وزن مجموع طلا‌های کشف شده به بیش از ۶ کیلوگرم می‌رسید. گور‌های این گورستان علاوه بر اشیاء طلایی شامل تبر‌های مسی، چاقو‌هایی از سنگ چخماق و کوزه‌های سفالی نیز می‌شدند.
اما اهمیت ویژۀ این گنجینه نه به خاطر حجم و اندازۀ عظیمش بلکه به دلیل قدمت طلا‌های آن بود. این گنجینه قدیمی‌ترین مصنوعات طلایی ساختۀ دست بشر را در خود داشت؛ تا آن زمان و بعد از آن هرگز اشیائی طلایی با چنین قدمتی در هیچ کجای جهان یافت نشده است.
این کشف بحث‌های زیادی را در مورد نقش طلا در جوامع اولیۀ انسانی به وجود آورد. برخی باستان‌شناسان معتقدند طلا‌های گورستان باستانی وارنا نقش پول را در جامعۀ ساکنان باستانی این منطقه داشته‌اند و برخی دیگر نیز طلا را دارای جایگاهی نمادین و موضوع استفاده‌های آیینی و مذهبی قلمداد می‌کنند.
مردمانی که حدود ۷ هزار سال قبل در این منطقه زندگی می‌کردند، بر طبق یافته‌های مختلف، ساختار اجتماعی پیچیده‌ای داشته‌اند و به کشاورزی، دامداری و تجارت مشغول بوده‌اند. کشف قدیمی‌ترین گنجینۀ طلای جهان در اینجا، می‌تواند نشانۀ رونق و شکوهی خیره‌کننده در این تمدن باستانی کمترشناخته شده باشد.
علاوه بر این، تفاوت اشیاء تدفینی در گور‌ها نشان‌هندۀ یک ساختار طبقاتی در این جامعۀ باستانی است. در حالیکه گور شمارۀ ۴۳ شامل مقادیر زیادی طلا می‌شد، بعضی از گور‌ها فقط ابزار‌هایی سنگی در خود داشتند. در واقع آنچه در گور ۴۳ پیدا شد بیشتر از همۀ طلا‌های یافت شده در سایر قبر‌ها بود.
گنجینۀ گورستان وارنا اکنون در موزۀ باستان‌شناسی این شهر نگه‌داری می‌شود. رایکو مارینوف در آن زمان ۵۰۰ لِو بلغاری دستمزد گرفت که معادل چند ماه حقوق بود. با اینحال تا مدتی ماموران امنیتی او را تعقیب می‌کردند که مبادا بخشی از گنجینه را پنهان کرده باشد.