چند هفته است که رسانه‌ها و وبلاگ‌نویسان روسی طرفدار جنگ از بالاگرفتن تنش میان نیرو‌های گروه واگنر و شرکت‌های نظامی خصوصی وابسته به گازپروم، غول نفتی دولت روسیه، خبر می‌دهند.
به گزارش بی‌بی‌سی، یوگنی پریگوژین، مدیر گروه نظامی واگنر، آخر ماه آوریل، وجود سه گروه به نام‌های فلیم (شعله)، استریم (جریان) و تورچ (مشعل) را تایید کرد.
از ابتدای سال میلادی جاری گازپروم، ارتش خصوصی خود را تشکیل داده است. در این گزارش به شرکت‌های نظامی خصوصی مرتبط با گازپروم و نقش آن‌ها در جنگ اوکراین پرداخته ایم.
۲۱ آوریل امسال، کانال تلگرامی «کال ساین بروس»، متعلق به الکساندر سیمونوف، کارمند خبرگزاری فدرال روسیه، مصاحبه‌ای را با یوگنی پریگوژین منتشر کرد. موسس گروه نظامی واگنر در آن مصاحبه از شرکت‌های نظامی خصوصی دیگر درگیر در جنگ اوکراین گلایه می‌کرد.
پریگوژین که به وضوح عصبانی بود، گفت: «آدم‌هایی که پول دارند فکر می‌کنند چه فکر خوبی، شرکت نظامی خصوصی خودمان را تاسیس کنیم. به این صورت بود که شرکت‌ها زاد و ولد کردند. گازپروم صاحب استریم و اندری بوکاروف [میلیاردر]صاحب ریداوت شد.»
او در مصاحبه مطرح کرد که چگونه نیرو‌های مزدبگیر شرکت‌های نظامی برای پوشش بخش‌هایی از خط مقدم جبهه نبرد باخموت، جایی که واگنر در حال پیشروی بود، فرستاده شدند، اما به دلیل نداشتن آموزش و تدارکات ضعیف، مواضع خود را رها کردند.
«آن‌ها می‌خواهند به کرملین نشان بدهند چقدر باحال هستند که ارتش خودشان را ساخته‌اند. اما نه نیروی هوایی دارند، نه توپخانه، نه تجهیزات جنگی الکترونیکی، و نه اطلاعات سری نظامی. مهمات، پهپاد یا نیروی امدادی هم ندارند. این فقط نصف مشکل است. مساله اصلی وقتی شروع می‌شود که می‌فهمند هیچ کنترلی بر چیزی که ساخته‌اند، ندارند. شما برای مبارزه درست به فرماندهی تاکتیکی نیاز دارید.»
به گفته پریگوژین، مزدوران استریم دستمزد‌های کلانی دریافت می‌کنند: «اینقدر قیمتش خوب است که شما را راضی کند.»
در ویدئویی که سیمونوف ضبط کرده، پریگوژین یک گروه مزدوران نظامی ناشناس را به خاطر ترک پست‌های نظامی‌شان در باخموت سرزنش می‌کند، جایی که بسیاری از سربازان واگنر کشته شدند. نیرو‌های نظامی شرکت‌های خصوصی از ارتباط ضعیف، کمبود مهمات و آشفتگی فرماندهی شکایت دارند.
اعتراض پریگوژین، اولین اشاره علنی به واحد‌های نظامی است که با کمک گازپروم تاسیس شده است. اما وقتی مصاحبه منتشر شد، بسیاری از ناظران به این واقعیت اشاره کردند که اوایل سال جاری میلادی میخائیل میشوستین، نخست‌وزیر روسیه، به شرکت گازپروم‌نفت اجازه راه‌اندازی یک شرکت امنیتی خصوصی را داد.
گازپروم‌نفت شرکتی فقط روی کاغذ است که در واقع متعلق به گازپروم روسیه است. یک شرکت نظامی خصوصی در شهر امسک روسیه و با نام گازپروم نفت گارد ثبت شده و رئیس آن استانسلاف بومان، سرپرست قبلی اداره امور داخلی در منطقه آرخانگلسک روسیه است.
یک شرکت دیگر به نام استاف سنتر هم در امسک به عنوان یکی از بنیانگذاران ثبت شده است. استاف سنتر به یک شرکت امنیتی مستقر در سن‌پترزبورگ تعلق دارد که از ابتدای جنگ توسط سرگئی توچیلین اداره می‌شد. گمان می‌رود او همان سرگئی توچیلین باشد که قبلا دستیار رییس اف‌اس‌بی، سرویس امنیت فدرال روسیه، در منطقه امسک بوده است.
دولت روسیه گفته گازپروم برای «حفاظت از تاسیسات» به یک شرکت امنیتی خصوصی نیاز دارد. اما سرویس اطلاعاتی اوکراین قبلا این شرکت را در دسته شرکت‌های خصوصی نظامی رده‌بندی کرده است.
رابطه شرکت امنیتی خصوصی گازپروم و استریم به طور رسمی تایید نشده است، اما بعد از مصاحبه پریگوژین، شواهد بیشتری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد گروهی که او از آن نام می‌برد، واقعا وجود دارد.
مزدبگیران نظامی شرکت استریم، ۲۳ آوریل در کانال تلگرام به نام «فرمانده جنگ اوگنی لینین» پیامی ویدئویی برای خود پوتین فرستادند. در آن پیام مردانی نقابدار با پوشش استتار، ادعا کردند که «کارکنان بخش امنیتی» گازپروم شرکت استریم را تاسیس کرده‌اند و از اوایل آوریل نیرو به باخموت فرستاده‌اند. آن‌ها با پیوستن به دو جناح کناری جبهه جنگ، جایگزین جنگجویان واگنر شده‌اند.
آن‌ها در پیام به پوتین از کمبود مهمات و «بی‌مسئولیتی» فرمانده استریم شکایت کردند. این گروه ادعا کرد که از ۱۷ آوریل مجبور به عقب‌نشینی شده‌اند در حالی که به گفته آنان، فرماندهان برای جلوگیری از خروج‌شان به منطقه امن آن‌ها را «به مرگ تهدید کرده بودند.»
مزدوران همچنین شکایت داشتند که به آن‌ها قول داده بودند با وزارت دفاع روسیه قرارداد می‌بندند، اما زمانی که در اوکراین بودند، توسط شرکت خصوصی ریداوت مدیریت شدند. پریگوژین در مصاحبه‌اش از این شرکت نام برده بود. همچنین در کلیپ ویدئویی بازجویی از یک زندانی روسی هم نام این شرکت گفته می‌شود. این ویدئو اواخل آوریل در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شد.
آن فیلم بازجویی، مردی از اهالی اورنبورگ روسیه را نشان می‌داد که صورتش زخمی بود و می‌گفت نامش الکساندر تکاچنکو است. مرد نظامی می‌گفت از نیرو‌های استریم است که تحت فرماندهی شرکت ریداوت به خط مقدم جنگ اوکراین فرستاده شده‌اند. او همچنین می‌گفت گازپروم دو شرکت دیگر به نام‌های تورچ و فلیم دارد که زیر نظر وزارت دفاع است. به گفته تکاچنکو، شرکت گازپروم از اول شروع جنگ با استفاده از «مردان امنیتی از سراسر روسیه» بخش‌های نظامی راه‌اندازی کرده است.
به گفته این سرباز، مزدبگیران نظامی در «ترگولای» آموزش دیده‌اند که یک اردوگاه در تامبوف جنوبی و مخصوص توسعه تجهیزات جنگی الکترونیکی است.
بی‌بی‌سی حساب‌های کاربری الکساندر تکاچنکو را در شبکه‌های اجتماعی پیدا کرد. بر اساس پروفایل او در وبسایت ادنوکلاسنیکی، او متولد ۱۹۹۶ است و در میدان استخراجی گازپروم در اورنبرگ کار می‌کرده است. در پروفایل به پست و سمت او در شرکت اشاره نشده، اما در همان وبسایت اجتماعی، او عضو یک گروه بسته به نام «بخش امنیتی اورنبرگ» معرفی شده است.
تصویر لوگوی این گروه عکس «بخش بین‌منطقه‌ای امنیتی گازپروم ولگا» است که با ادعای او مطابقت دارد که گفته بخش امنیت داخلی شرکت گازپروم شرکت استریم را راه‌اندازی کرده است. از پروفایل او در شبکه‌های اجتماعی می‌شود فهمید که به سلاح علاقه دارد و توجهش به مسائل نظامی است.
شرکت خصوصی نظامی ریداوت که پریگوژین به آن اشاره کرد و همچنین شرکت استریم در واقع سال‌ها فعالیت داشته‌اند و قبلا هم در مسائل امنیتی در سوریه فعال بوده‌اند. آن‌ها به شرکت استروی‌ترانسگاز خدمات امنیتی می‌دادند که متعلق به گنادی تیمچنکو، تاجر ثروتمند نزدیک به پوتین است.
بر خلاف شرکت واگنر، شرکت ریداوت در سطح وسیع در حملات نظامی یا دفاعی در سوریه شرکت نداشت و ففط خدمات حفاظتی و امنیتی ارائه می‌کرد. قبل از حمله روسیه به اوکراین، استریم در مقایسه با گروه واگنر متعلق به پریگوژین، نهادی کوچک بود.
چند ماه پیش اولین گزارش‌ها درباره ریداوت منتشر شد که مشغول نیروگیری است و به جبهه اوکراین سرباز می‌فرستد. ریدوات یک کانال تلگرامی دارد که به طور مرتب تصاویری از جبهه جنگ و اطلاعیه‌های سربازگیری منتشر می‌کند.
واژنی ایستوری، بنگاه خبری مستقل روسی، اطلاعاتی درباره جنگجویانی جمع‌آوری کرده که به اوکراین رفته و در بازگشت جرایمی مرتکب شده‌اند. این خبرگزاری به پرونده‌ای حقوقی در منطقه والویسکی دست یافته که در آن به شرکت ریداوت اشاره شده است. کریل توپچف، اهل شهر روستوف، که در ارتباط با مواد مخدر مجرم شناخته شده، در پرونده به عنوان عضوی از نیرو‌های ریداوت معرفی شده که بهار گذشته به اوکراین فرستاده شده بودند.
بلاگر‌های طرفدار جنگ از جمله کانال تلگرامی رایبار، ادعا می‌کنند که ریداوت با وزارت دفاع روسیه مرتبط است. نه گازپروم به طور رسمی ارتباط با ریداوت را تایید می‌کند نه وزارت دفاع روسیه. حتی وبلاگ‌نویسان طرفدار جنگ هم که درباره جنگ رک‌تر از مقام‌های رسمی هستند، فقط اشاره‌های سربسته‌ای به این گروه‌ها می‌کنند.
الکساندر کاتس، خبرنگار نظامی معروف کامسامولسکایا پراودا که طرفدار جنگ است، این موضوع را در مصاحبه‌ای رادیویی مطرح کرد.
او گفت: «گازپروم ظاهرا سه شرکت نظامی خصوصی دارد: فلیم، استریم و تورچ. آن‌ها داوطب نظامی استخدام می‌کنند و به وزارت دفاع می‌فرستند. نمی‌دانم این درست است یا نه، و نمی‌توانم بگویم آینده آن‌ها چه خواهد بود.»
«تاسیس یک شرکت نظامی خصوصی به خودی خود کافی نیست. برای اینکه این شرکت موثر باشد باید مانند واگنر تجهیزات کافی داشته باشد، مسلح شود و از لحاظ ایدئولوژیکی آماده شده باشد. شما نمی‌توانید فقط داوطلبان را برای پر کردن جا‌های خالی بفرستید و بگویید شرکت نظامی خصوصی دارید، ما قبلا این کار را امتحان کردیم.»
در شبکه‌های اجتماعی دعوای واگنر و شرکت‌های نظامی خصوصی وابسته به واگنر ادامه دارد. اوایل ماه مه، رییس واگنر سطح دعوا را بالاتر برد و تهدید کرد به دلیل بحران در تامین منابع برای سربازان، نیروهایش را از باخموت که شش ماه در محاصره بود، بیرون می‌کشد.
پریگوژین، در چند ویدئو در کانالش شکایت کرده که واحد‌های جنبی که وزارت دفاع و گازپروم مدیریت می‌کنند، در حال عقب‌نشینی هستند. نهم ماه مه پریگوژین با خشم ادعا کرد که دست‌کم نیمی از نیرو‌های شرکت تورچ از رفتن بر سر پست‌شان خودداری کرده‌اند.
پریگوژین در یکی از انتقاد‌های تند اخیرش که ظاهرا خطاب به روسای گازپروم بوده، گفت: «چرا بودجه دولتی را برای استخدام افراد و فرستادن آن‌ها جلوی توپ هدر می‌دهید؟ مادرهایشان می‌آیند و مجبورتان می‌کنند که تاوان بدهید. وقتش است که دست از این کار‌های بیهوده برداریم. این یک جنگ واقعی است!»
موقعیتی که پریگوژین، مدیر واگنر، ادعا می‌کند نیرو‌های تورچ از حضور در آن سر باز زده‌اند، موقعیتی استراتژیک بوده که تیپ ۷۲ زرهی از اوایل مه در کنترل داشته است.
رییس واگنر در ویدئویی ادعا می‌کند که نیرو‌های تیپ ۷۲ روسیه عقب‌نشینی کرده‌اند. فرماندهی اوکراین این موضوع را تایید کرد و بعد هم سخنگوی وزارت دفاع روسیه در ۱۲ ماه مه اعلام کرد که نیرو‌های روسیه چند کیلومتر از مواضع شمال باخموت عقب رفته‌اند و در نتیجه گذرگاه باخموت-چاسیویار برای نیرو‌های اوکراینی باز شده است.
میزان تلفات نیرو‌های وابسته به شرکت‌های خصوصی نظامی گازپروم نامعلوم است. تاکنون فقط یک مورد مرگ به طور رسمی تایید شده است.
اراست یکاوینکو، سرباز ۵۳ ساله اهل جمهوری کاباردینو بالکاریا ۲۴ آوریل در باخموت کشته شد.
پنج روز بعد در آگهی ترحیم وبسایت هیات آموزشی شهر پروخلادنی از او با عنوان «قهرمان زمان ما» یاد و گفته شد که یکاوینکو هنگام «انجام وظیفه به عنوان بخشی از عمیات نیروی استریم» کشته شده است.
این یادداشت نشان می‌دهد که یکاوینکو در اوایل آوریل ۲۰۲۳ به جبهه جنگ اعزام شده است. او مدت طولانی با ارتش همکاری داشته است. او در اواخر دهه ۱۹۸۰ در یکی از گروهان‌های ارتش شوروی در لهستان به عنوان پیشاهنگ توپخانه خدمت می‌کرده، مدتی به پلیس راهنمایی رانندگی پیوسته و زمانی هم در دهه ۱۹۹۰ در جنگ چچن بوده و با درجه ستوانی بازنشسته شده است. عکس‌های متعددی از او در فضای مجازی وجود دارد که به دانشجویان افسری نبرد تن به تن آموزش می‌داده است.
در سوگنامه‌اش نوشته شده: «اراست یکاوینکو در تمام زندگی‌اش مدافع واقعی سرزمین مادری بود!»
بی‌بی‌سی با خانواده او تماس گرفت که حاضر به صحبت نشدند.
در سال ۲۰۱۶، یکاوینکو نامزد حزب لیبرال دموکرات روسیه در انتخابات اورنبرگ شد که رای نیاورد. بر اساس کارت نامزدی او که در پایگاه اطلاعات یک گروه ناظر بر انتخابات ثبت شده، آن زمان او یک نیروی ارشد امنیتی «بخش امنیتی بین‌منطقه‌ای جنوب گازپروم» بوده است.
داستان یکاوینکو با آنچه قبلا مزدوران نظامی جلوی دوربین گفتند و آنچه تکاچنکو، نیروی اسیرشده استریم جلوی دوربین گفت، مرتبط است.
به نظر می‌رسد که گازپروم به جای رفتن از مسیری که هم گروه واگنر و هم وزارت دفاع برای استخدام از سیستم زندان استفاده می‌کنند، جنگجویان را از بخش‌های امنیت داخلی خود جذب می‌کند.
یک زندانی در حال گذراندن دوران محکومیت خود در باشقیرستان اخیرا به بی‌بی‌سی گفت که «صد‌ها نفر» از هم‌زندانی‌های او به دنبال دو بار استخدام، یکی توسط واگنر و بار دیگر در اواخر آوریل توسط وزارت دفاع، این بار برای جنگ در اوکراین استخدام شده‌اند. اما او گفت هرگز صحبتی درباره شرکت خصوصی نظامی وابسته به گازپروم نشینده است. بی‌بی‌سی هم در حساب‌های کاربری بستگان زندانیان روسی که برای جنگ در اوکراین داوطلب شده‌اند، هیچ اشاره‌ای به گازپروم پیدا نکرد.
به نظر می‌رسد کارمندان معمولی گازپروم هم درباره هر نوع اقدام برای استخدام توسط شرکت‌های نظامی خصوصی بی‌اطلاع هستند. یک منبع از یکی از بخش‌های این غول نفتی در مرکز روسیه به بی‌بی‌سی گفت که هیچ بحثی درباره استخدام شرکت‌های امنیتی «حتی در حد شایعه» وجود ندارد.
این منبع به بی‌بی‌سی گفت: «گازپروم برای ارتش پول جمع می‌کند و مشخص نیست که این به کجا ختم می‌شود. اما بر خلاف بسیاری از سازمان‌های دولتی، حتی برای استخدام داوطلب نظامی [زیر نظر وزارت دفاع]تبلیغی انجام نمی‌شود.»