فرارو-اخیرا مسئله حق آبه ایران و سهمی که افغانستان باید به ایران بدهد، پررنگ شده است. در این حوز ۲ دیدگاه اصلی وجود دارد. گروهی از کارشناسان معتقدند هر نوع پول، سوخت و ... میتواند، طالبان را راضی کند حق آبه ایران را پرداخت کند. اما گروهی دیگر اعتقاد دارند اهدا یا اعطای هر نوع کالا و خدمات در ازای حق آبه معادل باج دهی و اشتباهی بزرگ است.
به گزارش فرارو، با وجود این موارد، هنوز مسئله اصلی باقی است؛ آیا باید تیل (سوخت) بدهیم تا جنگ نشود یا از موضع سفت و سخت در برابر طالبان پرهیز نکنیم؟ فرارو برای پرداختن به این پرسش اساسی، دیدگاه کارشناسان حوزه سیاست خارجی را جویا شده است:
وی افزود: «در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران، حرف‌هایی را به دولت‌های مختلف افغانستان می‌گوید (از پیش از دولت اشرف غنی تا کنون) که خود در برخی موارد زیست محیطی همان‌ها را رعایت نکرده است. البته تاکید دارم که حرف‌ها و ادعا و درخواست ایران در خصوص حق آبه کاملا درست است. همچنین سخنان انتقادی ایران درباره سد سازی دولت‌های افغانستان از زمان غنی تا طالبان صحیح است. اگر کشوری سد می‌سازد، نباید باعث شود که دیگر کشور‌ها با خشکسالی مواجه شوند.»
این استاد دانشگاه با تاکید بر اهمیت مسائل محیط زیستی در کنار حفظ و به اشتراک گذاری منابع آبی بین کشور‌های همسایه گفت: «موضوع حق آبه و حواشی و تبعات زیست محیطی پیرامون آن که شامل تلاش برای حفظ رودخانه ها، تالاب‌ها و حیات موجودات در پایین دست است باید رعایت شود. حرف ایران در خصوص حق آبه، قانونی و منطقی است، ولی ایران، انتظار رفتار و عملی را از دیگر کشور‌ها دارد، که خود، نقض می‌کند. نه تنها افغانستان باید به حقوق ایران احترام بگذارد بلکه همه کشور‌ها باید این موارد را رعایت کنند و بدانند که آب و محیط زیست میراثی مشترک است که باید همه کشور‌ها به شکل همبسته در حفظ آن کوشا باشند و کمک کنند. کشور‌ها نباید تصور کنند که محیط زیست، یک حق انحصاری است بلکه باید درک کنند، حق همه است. این موضوع بار حقوقی دارد و از دیدگاه حقوق بین الملل نیز حائز اهمیت است.»
وی تصریح کرد: «ما باید یک زنهاری هم به مدیران خودمان بزنیم که بلای طبیعت و محیط زیست و آب ایران نباشند. بسیاری از برنامه‌ها و طرح‌های داخلی ضد آب و محیط زیست است. تاکید من این است که باید از هر دو طرف (تصمیمات داخلی و خارجی) به این نکته توجه کرد.»
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم درباره روش‌های پیشنهادی دریافت حق آب در ازای پرداخت وجه گفت: «عمده افرادی که معتقدند باید به افغانستان در ازای دریافت آب چیزی پرداخت شود، به روند کلی مناسبات ایران و افغانستان توجه ندارند. برخی تحلیل‌های انحرافی و اشتباه در این بحث به مسئله جنگ معطوف می‌شود. این طرز تفکر که باید چیزی در ازای آب به افغان‌ها واگذار کنیم، ریشه در سخنان رئیس جمهور فراری و سابق افغانستان دارد. او (اشرف غنی) در هنگام افتتاح سد کمال خان گفت از این پس، در ازای ارسال آب از ایران نفت می‌گیریم. این سخنان کاملا خلاف معاهده رسمی ایران و افغانستان است و عدم توجه به این معاهده درواقع خلاف امنیت ملی کشور است.»
وی با اشاره به اهمیت آب در عرصه بین الملل افزود: «آب در حال تبدیل شدن به یک معضل بین المللی است. اما بین ایران و افغانستان یکی از مستحکم‌ترین معاهده‌های بین المللی بسته شده است؛ بنابراین اگر افرادی که عادت به باج دادن در سیاست خارجی یا ارائه مشورت‌های انحرافی و مرعوبانه را دارند، باعث شوند ایران مجبور به پرداخت هزینه شود، ایران را به سمتی کشانده اند که خلاف معاهده است. در سایه چنین اشتباهی، رویه‌ای غلط هم شکل می‌گیرد که ایران در آینده از آن متضرر می‌شود. برخی ناظران و تحلیلگران فقط سلاح طالبان را می‌بینند. این در حالی است که ساختار نظامی ایران برای مقابله فرامنطقه‌ای شکل گرفته، هرچند ما هیچ وقت به آن سمت (جنگ) حرکت نمیکنیم. در منطقه چالش‌های آبی زیادی وجود دارد (بین عراق با ترکیه، سوریه با ترکیه و ..). تمامی این چالش‌ها به شکل حقوقی حل می‌شود و هرگز تبدیل به چالش سیاسی نمی‌شود.»
این تحلیلگر سیاسی درباره لزوم بی توجهی به تهدید‌های طالبان و شجاعت در برابر طالبان گفت: «اغراق در یاغی گری طالبان اشتباه است. من معتقدم در قبال طالبان، واکنش‌های همراه با ترس و رعب باعث گستاخی طالبان می‌شود. یکی از اشتباهات دولت این بود که سفارت قانونی افغانستان در ایران را تحویل دولت طالبان داد، آن هم بدون این که هیچ ما به ازایی دریافت کند و اتفاقا پس از همین اقدام بود که طالبان دست بالا را در مناسبات با ایران گرفت.»
مدیرکل اسبق خاورمیانه و شمال آفریقا در وزارت امور خارجه کشور، در خصوص رویکرد طالبان به جنگ بر سر آب گفت: «جنگ با افغانستان درباره حق آبه هیچ کارکرد مثبتی برای ما ندارد و چه بسا افغان‌ها از جنگ خوشحال شوند، چون چیزی برای از دست دادن ندارند. طالبان، گروهی هستند که نان خود را از نزاع با دیگران در می‌آورند و اصلا پول می‌گیرند که بجنگند. افغان‌ها از جنگ وحشتی ندارند و خسارت جنگ با طالبان بر دوش مردم افغانستان و مردم ما خواهد بود و دیگر دولت‌ها نیز از جنگ بین ما سوء استفاده می‌کنند.»
وی در خصوص بهترین روش واکنش به اتفاقات بین ایران و افغانستان گفت: «اولا باید بر قرارداد تکیه کرد و ثانیا ما نباید به سلطه طالبان کمک کنیم. این اشتباه جمهوری اسلامی ایران بود که از فروپاشی دولت قبلی حمایت و تصور کرد که دولت جدید، مناسبات بهتری با ایران خواهد داشت. با این وجود، طبیعیست که مردم افغانستان هم نیاز‌هایی دارند. می‌توانیم در قالب کمک‌های انسان دوستانه، سوخت و مواد غذایی، نظر مثبت طرف مقابل را جلب کرد و دولت فعلی افغانستان را ترغیب کرد که حق آبه ایران را بدون تنش و جنگ و خسارت به ایران پرداخت کند.»
سفیر سابق ایران در مالزی و یونان تاکید کرد: «من موافق گذشتن از حق ملی ایران نیستم، ولی معتقدم می‌توان در چارچوب قوانین بین المللی و تحت قرارداد مذکور دست به مذاکره زد. همچنین باید از همه ابزار‌های ممکن استفاده کرد. این روش به معنای باج دهی یا تقویت سلطه طالبان نیست، چون می‌دانیم که طالبان یک جریان ارتجاعی و ضد توسعه و ضد آرامش در منطقه است.»
۱ - آمریکا، لات ترین ارتش جهان، با هزینه تریلیون دلاری در نهایت نتونست کاری علیه طالبان انجام بده و در انتها مجبور به توافق و واگذاری افغانستان به طالبان شد، بعد بعضیها میخوان با موشک نقطه زن و پهپاد ترتیب طالبان رو بدن. اینا ۵۰ ساله جد اندر جد تو کوهها با موتور و قاطر و کلاش جنگیدن.
۲. در حال حاضر هیچ کشور و دولتی تو دنیا کنوانسیونهای مربوط به آبهای مرزی و از این دست رو رعایت نمیکنه که افغانستان دومی باشه، مثال؟ ترکیه، عراق، خود ایران در قبال کردستان عراق و... این کنوانسیونها برا تو کتابها هستند و مردم و زمین تشنه این چیزا حالیش نمیشه. هزینه بستن آب رو همسایه کمتر از دعوا با کشاورز در داخل مرزهاست.
۳. برادرانی که در سپتامبر ۲۰۲۱ برای خروج امریکا از منطقه جشن گرفته بودند و هر گونه حمایت از جریانهای مقابل طالبان مانند پسر مسعود رو البته به درخواست یا دستور دوستان چینی و روس تعطیل کردن، باید میدونستن که اخراج آمریکا توسط طالبان منجر به سگ مستی اونها خواهد شد و با مست چه توان کرد؟
۴. اخراج اتباع افغانستان؟ میفهمید چی میگید؟ طالبان باید از این طریق ما رو تهدید کنه. چرا؟ ۵ تا ۶ ملیون سرباز در خاک دشمن داره و هر لحظه میتونه از اونها استفاده کنه. باور نمیکنید؟ با چند تا دوست افغانی صحبت کنید و نظرشون رو راجع به ایران و طالبان جویا بشید.
۵. متاسفانه خیلیها در کشور ما یا هنوز نفهمیدن یا دیر فهمیدن که بالانس ایران تو منطقه تنها با پشت گرمی به غرب ممکنه و بستن با شرقیها به دلیل تعارض منافع تو موضوعات مختلف در نهایت منجر به باج دادن های پشت سر هم و تبدیل شدن به طفیلی خواهد شد. ایران با اروپا و آمریکا به دلیل بافت اقتصادی، سیاسی و جغرافیایی دو طرف تقریبا هیچ تعارض منافعی نداره و در آینده هم نخواهد داشت، البته وقتی ایدیولوژی ما رو به بیراهه نبره. ولی با هر همسایه و هر رقیب بازاری به تعارض میخوری، مثال؟ تعارض منافع با روسیه سر فروش ارزانتر نفت به چین و هند، تعارض با ترکیه سر آب، هژمونی طلبی منطقه ای، فتح بازارهای مشترک مانند عراق و...، تعارض با طالبان سر آب و در آینده احتمالا بر سر رهبری جهان اسلام، تعارض با عربستان بر سر هژمونی طلبی منطقه ای، رهبری جهان اسلام، بازارهای مشترک نفتی و ...، یک نمونه تعارض منافع واقعی با اروپا، اسراییل یا امریکا میتونید نام ببرید؟ بسم الله، البته بیخیال ایدیولوژی خواهشا.
به عنوان یک نیروی اصیل منطقه! اگر هم کافی نبود بگوییم مردم ایران خودشون رای دادند که ما طالبان را به عنوان نیروی اصیل منطقه خطاب کنیم.
دستگاه سیاست خارجه یا مستقل نیست و از خودش اراده ای نداره یا مستقل هست و توان و تجربه کافی رو در حل حتی مسائل ساده همسایگی نداره