فرارو- منطقه ساحلی "قاسم پاشا" در استانبول از زمانی که رجب طیب اردوغان نیم قرن پیش در آنجا سیمیت فروشی می کرد به سختی تغییر کرده است. واحدهای مرتفع مسکونی یکی پس از دیگری ردیف شده اند و لباس های شسته شده برای خشک شدن از بالکن های آویزان شده اند. اکثر زنان در خیابان روسری بر سر دارند و مردان در چایخانه ها با بازی تخته نرد وقت می گذرانند.
به گزارش فرارو به نقل از اشپیگل، "مهمت توپراک" پشت پیشخوان خواربار فروشی خود در یک خیابان فرعی ایستاده است. او پیرمردی 82 ساله کوتاه قد با موهای نازک خاکستری، ریش خاکستری و پشتی خمیده است. همانند اردوغان خانواده توپراک نیز اهل ناحیه دریای سیاه هستند. توپراک اردوغان را از کودکی می شناخت. او با افتخار پیشرفت همسایه خود را دنبال کرده، همسایه ای که ابتدا به مقام شهرداری استانبول رسید و سپس نخست وزیر و پس از آن رئیس جمهور شد. او می گوید سالیان متوالی هر جمعه در مسجد برای اردوغان دعا می کرد. با این وجود، توپراک این روزها اشتیاق خود نسبت به اردوغان را از دست داده است. او می گوید: "اردوغان ما را ناامید کرده است. او فقط به فکر قدرت است نه به فکر کشور".
او می گوید ترکیه در زمان اردوغان به کشوری تبدیل شده که شهروندان آن صرفا به دلیل انتقاد از دولت بازداشت می شوند. توپراک مردی مومن است. او در تمام عمرش به حزب اسلامگرای عدالت و توسعه تحت رهبری اردوغان رای داده است.
با این وجود، او می گوید دیگر به آن حزب رای نمی دهد و قصد داد در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی در تاریخ 14 مه رای ممتنع (سفید) دهد.
اردوغان بیش از 20 سال است که ابتدا به عنوان نخست وزیر و سپس از سال 2014 میلادی به این سو به عنوان رئیس جمهور ترکیه در راس قدرت بوده است. او از زمان "مصطفی کمال آتاتورک" بنیانگذار ترکیه امروزی بیش از هر سیاستمدار دیگری آن کشور را شکل داده است. با این وجود، این نخستین باری است که انتخاب مجدد او قطعی نیست. اکثر نظرسنجی ها نشان می دهند که او پس از "کمال قلیچداراوغلو" نامزد اپوزیسیون قرار دارد.
جمهوری ترکیه در صدمین سال حیات خود بر سر دوراهی قرار گرفته است. اگر اردوغان دوباره برای یک دوره دیگر انتخاب شود ناظران نگران هستند که او ترکیه را به یک دیکتاتوری کامل تبدیل کرده و خود را حاکم مادام العمر معرفی نموده و انتخابات را لغو کند.
با این وجود، پیروزی اپوزیسیون نیز لزوما ترکیه را در مسیر تازه ای قرار نمی دهد. قلیجدار اوغلو متعهد شده که دموکراسی و حاکمیت قانون را در کشور احیا کند. با این وجود، مشخص نیست که آیا اردوغان شکست را می پذیرد یا آن که با تقلید از واکنش ترامپ رئیس جمهور پیشین امریکا در سال 2021 میلادی هواداران اش را به شورشی اعتراضی دعوت خواهد کرد. وزیر کشور او پیش تر در این باره لفاظی کرده و هفته گذشته هشدار داد که غرب ممکن است انتخابات یکشنبه آینده را تغییر دهد و از آن تحت عنوان "کودتای سیاسی غرب" یاد کرده بود.
رجب طیب اردوغان ترکیه را به کشوری با شیوه حکمرانی تک نفره تبدیل کرد. اکنون او باید بترسد که ممکن است در انتخابات با شکست مواجه شود. آن چه در ترکیه رخ می دهد برای آلمان و اروپا نیز اهمیت دارد. ترکیه یکی از اعضای ائتلاف ناتو و نامزد عضویت در اتحادیه اروپا است. همچنین نزدیک به 4 میلیون پناهجو از سوریه در شهرهای ترکیه سکونت دارند. علاوه بر این، اردوغان یکی از تنها سران کشورهایی است که روابط نزدیکی با کی یف و مسکو دارد و در نهایت تقریبا 3 میلیون نفر با خاستگاه ترک در آلمان زندگی می کنند و درگیری ها در ترکیه می تواند به سرعت به سیاست داخلی آلمان سرایت کند.
اردوغان در گذشته نشان داده که همواره استعدادی برای خارج شدن از مخصمه های سیاسی مخاطره آمیز داشته است. با این وجود، او اخیرا به وضوح نشان داده ممکن است عمر دولت اش به زودی به پایان برسد. بسیاری از قربانیان زلزله در آدیامان احساس می کنند که از سوی دولت رها شده اند. در کایسری افراد تازه وارد، نگران از دست دادن رفاه خود هستند. در استانبول یک نسل جوان تر در حال رویگردانی از اسلامگرایی و مذهب هستند. در این میان در آنکارا یک مرد در حال آماده شدن برای تغییر گارد ریاست جمهوری است.
بیش از 50000 نفر در ترکیه بر اثر زمین لرزه جان باختند و حدود 8000 نفر در سراسر مرز سوریه جان خود را از دست دادند. 2 میلیون نفر خانه های خود را از دست دادند. آدیامان نزدیک مرکز زمین لرزه است و سه ماه پس از فاجعه کماکان شبیه شهر ارواح به نظر می رسد. بسیاری از ساختمان ها یا به طور کامل ویران شده یا به حدی آسیب دیده اند که ساکنان قادر به بازگشت نیستند.
اردوغان زمانی که پس از همه پرسی در سال 2017 سیستم ریاست جمهوری را معرفی کرد، قول داد که به طور کارآمد حکمرانی کند. با این وجود، زلزله اکنون نقاط ضعف حکومت تک نفره او را اشکار ساخته است. کارشناسان متقاعد شده‌اند که یکی از دلایل تعداد زیاد تلفات آن است که شرکت‌های ساختمانی از مقررات ساختمانی پیروی نکردند. شرکت های ساختمانی از بزرگترین کمک کنندگان به حزب عدالت و توسعه هستند. یکی از دلایل دیر رسیدن پرسنل اورژانس به منطقه زلزله زده این بود که مسئولان ادارات دولتی در انتظار دستورات رئیس جمهور به نوعی دچار فلج شدگی و ناتوانی از ارائه خدمات بودند.
دولت اعلام کرد که طی یک سال آینده آپارتمان های ویران شده را جایگزین خواهد کرد. در پوستر انتخاباتی اردوغان در آدیامان آمده است: "رهبر همان کاری را انجام می‌دهد که باید انجام شود". با این وجود، زلزله زدگان ترک می گویند تاکنون هیچ کمکی به آنان نرسیده است.
در انتحابات ریاست جمهوری 2018 میلادی 67 درصد از اهالی آدیامان به اردوغان رای دادند این بار اما به نظر می رسد دیگر کسی از او در منطقه زلزله زده حمایت نمی کند.
در اواخر آوریل پس از وقوع زلزله اردوغان خود را به آدیامان رساند. او وعده داد که بزرگترین پروژه عمرانی در تاریخ جمهوری ترکیه را در آنجا عملیاتی خواهد کرد. با این وجود، به نظر می رسید مخاطبان او علاقه خاصی به صحبت هایش نداشتند. حدود نیمی از حاضران پیش از آن که اردوغان به پایان سخنرانی خود برسد آنجا را ترک کرده بودند.
برای سالیان متمادی به نظر می رسید در ترکیه میان اردوغان و شهروندان آن کشور توافقی نانوشته صورت گرفته بود: "شما از سیاست دوری کنید و من رفاه شما را تضمین خواهم کرد". با این وجود، به نظر می رسد اکنون این توافق در حال فرسایش است.
اردوغان در سالیان اخیر بسیاری از آن چیز هایی که خود در سالیان ابتدایی زمامداری اش ساخته بود را ویران کرده است. این امر به طور خاص در مورد اقتصاد ترکیه صدق می کند. برخورد شدید با منتقدان دولت ترکیه سرمایه گذاران را ترسانده و آن کشور برای اجرای پروژه های زیرساختی جدید فاقد سرمایه است.
اردوغان سعی کرد با کاهش نرخ بهره سرمایه گذاران را تشویق به سرمایه گذاری کند اما این کار تنها مشکلات را بدتر کرد. نرخ تورم در ترکیه اکنون 50 درصد است که بالاتر از هر کشور دیگر عضو گروه جی -20 به جز آرژانتین است. لیر ترکیه از سال 2021 میلادی به این سو نیمی از ارزش خود را در برابر یورو از دست داده است. این وضعیتی است که زندگی را برای تاجرانی مانند "محمد ییلماز" دشوار ساخته است. پدر این جوان 27 ساله نجاری از شهر کایسری در مرکز آناتولی بود. محمد نقشه های بزرگی در سر داشت و می خواست شرکت اش را مدرن کرده و مبلمان ساخته شده آن را به اروپا صادر کند. اکنون دستگاه های کارگاه او خاموش شده اند و شرکت به شکل قطره ای سفارش دریافت می کند. او می گوید: "نمی دانم تا جه زمانی می توانم با این وضعیت ادامه دهم".
ییلماز در میانه معجزه اقتصادی ترکیه در اوایل دهه 2000 بزرگ شد. اردوغان با به قدرت رسیدن در سال 2003 میلادی اقتصاد کشور را به طور اساسی اصلاح کرد و همچنین در زیرساخت ها و سیستم بهداشت و درمان ترکیه سرمایه گذاری کرد. در اولین دهه ریاست او توانست شکاف بین رفاه کشورش و میانگین کشورهای سازمان همکاری و توسعهٔ اقتصادی را به نصف کاهش دهد. در فاصله سال های 2003 تا 2012 میلادی سرمایه گذاران 400 میلیارد دلار به ترکیه تزریق کردند که بیش از 10 برابر بیش تر از 20 سال پیش از آن بود. رشد اقتصادی ترکیه تا 10 درصد در سال افزایش یافت.
اردوغان در ابتدای دوره ریاست جمهوری خود به ترکیه کمک کرد. اکنون اما آن کشور در یک بحران شدید اقتصادی فرو رفته است.
تنها ده سال پیش اردوغان قول داد که ترکیه را تا سال 2023 به یکی از ده اقتصاد بزرگ جهان تبدیل کند. با این وجود، از آن زمان تاکنون آن کشور از رتبه هفدهم به نوزدهم سقوط کرده است. درآمد سرانه شهروندان ترکیه از 11300 دلار به 9600 دلار کاهش یافته است. این در حالیست که اردوغان پیش بینی کرده بود که درآمد سرانه به 25000 دلار افزایش یابد.
تورم شدیدی که در حال حاضر کشور را فرا گرفته است و برای صاحبان مشاغلی مانند ییلماز که به مواد خام خارج از کشور وابسته هستند فاجعه بار است. ییلماز برای مبلمان خود فلز را از روسیه و چوب را از بلغارستان می خرد. او می گوید پنج سال پیش بیش از نیمی از فروش اش سود بود اما امروز حاشیه سود محصولات اش به زیر یک دهم قیمت فروش کاهش یافته است. او به زودی پدر خواهد شد و می گوید نمی داند چگونه می خواهد مخارج خانواده اش را تامین کند. او می گوید درآمدش به سختی کفاف اجاره خانه را می دهد.
حتی در کایسری که به طور سنتی پایگاه حزب عدالت و توسعه است اردوغان دیگر نمی تواند از حمایت گسترده مطمئن باشد. دست کم ییلماز در حال برنامه ریزی برای رای دادن به به نامزد اپوزیسیون است. اکثر جوانان باورشان به دولت فعلی ترکیه را از دست داده اند. بر اساس نظرسنجی ای صورت گرفته در سال 2021 میلادی تقریبا سه چهارم ترک های بین 18 تا 25 سال در صورت داشتن فرصت کشور را ترک می کنند.
"ادا اردمیر" می گوید پدر و مادرش اردوغان را یک قهرمان، مدافع مسلمانان و پدری برای ملت می دانند او را در حد پرستش خدا دوست دارند. در مقابل، او شخص رئیس جمهور را به مثابه یک مشکل می بیند. او می گوید: "اردوغان کشور را غارت کرده و آزادی ما را گرفته است". اردمیر در ماه رمضان روزه نمی گیرد و در حال خوردن اسموتی وانیلی - توت فرنگی در یک مرکز خرید در استانبول است. موهایش بلوند است. شلوار جین پوشیده رژ لب زده و گوشواره به گوش دارد. این دختر 22 ساله اصالتا اهل چوروم شهری در دریای سیاه است که تقریبا دو سوم ساکنان آن در سال 2018 به اردوغان رای دادند. پدرش امام مسجد و مادرش خانه دار است. آنان دختر خود را به صورت مذهبی بزرگ کردند و او را به مدرسه امام خطیب فرستادند. اردمیر می گوید که تماس با پسرها طبق قوانین خانواده برایش یک تابو بود. هنگامی که اردمیر در ۱۴ سالگی گوشی تلفن همراه خود را داشت و توانست هر طور که می خواست در اینترنت گشت و گذار کند قواعد و مقررات خانواده اش را زیر سوال برد. او در پلتفرم های رسانه های اجتماعی مانند اینستاگرام و فیس بوک با دنیایی تازه آشنا شد که متفاوت از دنیای خودش بود.
او می گوید: "دختران با پسران معاشرت می کردند و با فرهنگ های دیگر آشنا می شدند. من هم می خواستم چنین زندگی ای داشته باشم". او از والدین اش فاصله گرفت و در سن 16 سالگی حجاب از سر برداشت و با خانواده اش وارد مشاجره و چالش شد. او در 18 سلگی برای تحصیل به استانبول رفت. او امروز به عنوان مترجم در کلینیکی کاشت مو کار می کند. او با والدین اش تماس تلفنی اندکی دارد.
بسیاری از افراد هم سن و سال او تجربیاتی شبیه به اردمیر را داشته اند. ترکیه در میانه تحولی فرهنگی قرار دارد. علیرغم آن که برای بیش از دو دهه توسط حزب اسلامگرا و محافظه کار عدالت و توسعه اداره می شود نتیجه مطالعه ای انجام شده توسط مرکز نظرسنجی KONDA در سال 2013 میلادی نشان داد که تمایلات مذهبی در آن کشور رو به افول است. در حالی که 55 درصد از شرکت کنندگان در نظرسنجی در سال 2008 خود را مذهبی توصیف کرده بودند این تعداد 10 سال بعد به 51 درصد کاهش یافت. شکاف نسلی می تواند در انتخابات پیش رو تعیین کننده باشد. افراد 18 تا 25 ساله حدود 12 درصد از رای دهندگان را تشکیل می دهند و یک نظرسنجی نشان می دهد که تنها 18 درصد از آنان قصد دارند به حزب عدالت و توسعه رای دهند.
اردوغان توانست به حکومت کمالیست ها پایان دهد. او اطمینان داد که مسلمانان متدین حقوق بیشتری دارند و بیش تر دیده می خواهند شد. ممنوعیت حجاب در دانشگاه های ترکیه برداشته شد و طبقه متوسط محافظه کار جدیدی در قلب آناتولی شکل گرفت.
بسیاری از افراد از نسل پدر و مادر و پدربزرگ و مادربزرگ اردمیر هنوز به خاطر این دستاوردها از اردوغان سپاسگزار هستند. از نظر آنان او حیثیت این اقشار را بازگرداند. "اوزر سنجار" رئیس موسسه افکار عمومی متروپول ترکیه می گوید که اردوغان هم چنان می‌تواند تقریبا کورکورانه به حمایت تقریبا یک سوم رای دهندگان ترکیه تکیه کند. میلیون‌ها نفر اردوغان را مردی می‌دانند که ترکیه را قوی کرد رهبری که با حاکمانی مانند "ولادیمیر پوتین" رئیس‌جمهور روسیه صحبت می کند، پهپادهای ساخت ترکیه را در سراسر جهان می فروشد و در مناطق درگیری مانند سوریه و سومالی حرفی برای گفتن دارد. شعار حزب عدالت و توسعه برای این انتخابات "قرن ترکیه" است. بسیاری از حامیان حزب عدالت و توسعه نیز شاهد کاهش سطح زندگی خود در سالیان اخیر بوده اند اما اردوغان را مقصر نمی دانند. در عوض، آنان انگشت خود را به سمت دشمنان ادعایی ترکیه می گیرند: غرب، حزب کارگران کردستان (پ ک ک) و جنبش گولن درست همان طور که پروپاگاندای دولتی در چند سال گذشته مدعی شده است.
اردوغان نه تنها به رهبری سیاسی ترکیه علاقه دارد بلکه می خواهد کشور را مطابق با دیدگاه های خود شکل دهد. او یک بار به پیروانش قول داد که "نسلی مومن" را تربیت خواهد کرد. با این وجود، پس از بیش از دو دهه حکمرانی حزب عدالت و توسعه مشخص شده است که شهرنشینی، دیجیتالی شدن و جهانی شدن جامعه ترکیه را تا حدی بیش تر از اردوغانیزه شدن تغییر داده است. ممکن است اردوغان کماکان بر وجهه ترکیه در جهان تسلط داشته باشد اما نسلی زیر نظر او بزرگ شده است که شهرنشین است، در سطح جهانی شبکه ای شده و نمی‌خواهد به او گفته شود که چه کار کند و چگونه فکر کند. این نسل و اردوغان زبان یکدیگر را نمی فهمند.
به دیدار "کمال قلیجدار اوغلو" نامزد اپوزیسیون می رویم که در دفتر کارش عکس آتاترک دیده می شود. جای تعجبی ندارد. در سمت راست میز او تابلویی است که یک هنرمند معلول ذهنی سه سال پیش به او داده بود. دنیایی رنگارنگ شاد و پر هرج و مرج، پر از گل، سوسک و آدم هایی که گویی خودشان را خیلی جدی نمی گیرند به نظر می رسد دقیقاً برعکس ترکیه منظم و منظمی که آتاتورک تصور می کرد. قلیجداراوغلو می گوید: "ما دیگر نمی خواهیم یک دموکراسی درجه سه باشیم". او می گوید: "بالاخره بهار فرا می رسد". برادرش "یوسف ضیاء" می گوید: "کمال نیازی به تجمل ندارد".
قلیجدار اوغلو برای بسیاری از افرادی که دوست دارند ترکیه وارد عصر جدیدی شود به مثابه چراغ امید تلقی می شود. او خود را به عنوان یک شهروند عادی معرفی می کند و بسیاری از ویدئوهای تبلیغاتی اش در آشپزخانه خودش فیلمبرداری می شود و تضاد آشکاری با کاخ نشینی اردوغان دارد. او صدای خود را بلند نمی کند یا به کسی توهین نمی کند بنابراین، نشان دهنده نوع متفاوتی از مردانگی است. او مردی مودب است. کسی که ممکن است کمی شبیه به موجودی همه چیز دان به نظر برسد اما چیزی جز شیطان است.
اردوغان هنوز بهترین مبارز سیاسی در ترکیه است اما خسته و تنبل به نظر می رسد. اردوغان به سادگی چیزی برای گفتن ندارد. قلیجدار اوغلو از برنامه هایش برای پس از پیروزی در انتخابات می گوید: "اردوغان 16 فروند هواپیما دارد و ما فورا هر 16 فروند آن را می‌فروشیم. زندانیان سیاسی مانند دمیرتاش و افرادی چون عثمان کاوالا احتمالا آزاد خواهند شد". با این وجود، بزرگترین چالشی که قلیچدار اوغلو در صورت انتخاب شدن با آن روبرو خواهد شد بازگرداندن صلح به جامعه ترکیه است. کمتر کسی در ترکیه وجود دارد که از قطبی شدن عمیقی که در آن کشور وجود دارد گلایه نداشته باشد.
منبع: اشپیگل