صنعتگران ماهر به جای آوردن مصالح به محل مورد نظر، با آنچه که داشتند کار می‌کردند تا در کناره‌های کوه و صخره ها، خانه، معابد و مقبره بسازند.
به گزارش فرادید، در نقاط مختلف جهان ساختمان‌هایی با قدمت باستانی وجود دارد که برخی از آن‌ها در هنر معماری مدرن و در مقایسه با سازه‌های کنونی بی نظیر و چشمگیر هستند. نبوغ وهنر تمدن‌های باستانی در بعضی از معماری‌های باقی مانده مشهود است.
تکنیک برش سنگ در تمدن باستان، که یک کار دستی است و در آن انسان محل‌های مشخصی را حفاری می‌کند و سازه‌های تراشیده شده از سنگ را به وجود می‌آورد، بسیار دیدنی است. صنعتگران ماهر به جای آوردن مصالح به محل مورد نظر، با آنچه که داشتند کار می‌کردند تا در کناره‌های کوه و صخره ها، خانه، معابد و مقبره بسازند.
در این مطلب هشت نمونه از معماری صخره‌ای را معرفی کرده ایم که نشان از استعداد، هنرمندی و تدبیر بشر اولیه است:
این سازه‌های ماسه‌ای و گلی که در دره‌ای زیبا در پارک ملی مسا ورد کلرادو واقع شده‌اند، در قرن دوازدهم توسط اجداد قوم پوئبلو* ساخته شده‌اند. بیشتر این خانه‌ها که در زیر صخره‌های مرتفع ساخته شده اند، کمتر از پنج اتاق دارند. با این حال، کاخ کلیف، که احتمالا برای محل اجتماع مردم ساخته شده است، دارای ۱۵۰ اتاق است. ساکنان اصلی در قرن سیزدهم به دلیل چندین دهه خشکسالی مجبور به ترک این شهرک شدند.
مساورد که در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد، با ۶۰۰ خانه و چندین هزار بنای پیچیده دیگر، اهمیت تاریخی و مهندسی مهمی دارد.
* مردمان باستانی پوئبلو مردمان سرخ‌پوستان آمریکایی بودند که از قدیم در خانه‌های خشتی به نام پوئبلو در قاره آمریکای شمالی ساکن بودند.
در این تصویر مناظری از هودوها* در کاپادوکیه ترکیه را می‌بینید که قدمت آن به قرن چهارم می‌رسد. این ستون‌های صخره‌ای یا «دودکش جن» شواهدی از تمدن‌های باستانی و نمونه‌های منحصربه فردی از هنر بیزانسی را نشان می‌دهند. سال‌ها فرسایش به برخی از هودوها شکل قارچی داده است.
این منطقه که شامل دهکده‌های کنده کاری شده، کلیسا‌ها و کل شهر‌هایی است که زیرزمین ساخته شده اند، به دلیل اهمیت تاریخی خود در میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
* دودکش جن که در اصلاح زمین شناسی"هودو" (Hoodoo) نامیده می‌شود در حقیقت به نوعی از فرسایش گفته می‌شود که در اثر آن مناره‌های طویلی از رسوبات و سنگ‌ها از لایه‌های ابتدایی باقی می‌مانند. هودوها مناره‌هایی بلند و نازک بوده که در اثر فرسایش بخش‌های زیرین حوضه‌ها و زمین‌های ناپیوسته بوجود می‌آیند.
غار‌های الورا یک سایت باستانی نفیس است که مجموعه‌ای از ۳۴ غار معبدی را در خود جای داده است. این سازه‌های صخره‌ای به دست پیروان ادیان مختلف ساخته و بین قرن ششم و دوازدهم حفاری شده اند. غار‌های الورا در ۳۰ کیلومتری اورنگ‌آباد در ایالت ماهاراشترا هندوستان قرار دارند. غار‌های الورا شامل ۱۲ غار بودایی متعلق به قرن‌های ششم و هشتم میلادی، ۱۷ غار هندو متعلق به قرن‌های ششم و نهم، و ۵ غار جین* متعلق به قرن هشتم و دهم میلادی هستند که در مجاورت هم ساخته شده‌اند و نشان از هماهنگی مذهبی رایج در این دوره از تاریخ هند می‌باشد.
سازه‌هایی که این سایت میراث جهانی یونسکو را در بر می‌گیرند بیش از یک مایل امتداد دارند و همه در کنار یکدیگر ساخته شده اند. طرح هر معبد که در صخره‌ای از سنگ بازالت حک شده، بر اساس مذاهب مختلف، متفاوت است.
* آیین جِین (जैन) یا جِینیسم (به انگلیسی: Jainism) یکی از دین‌های هندی است، که از هند و در سده ۵ تا ۷ قبل از میلاد برخاسته است. آیین جین هدفش را فراهم کردن مسیری به سمت پاکسازی روحانی و رستگاری معرفی می‌کند، که بر اساس اعتقادات این آیین، از طریق زندگی بر پایه سنت آهیمسا (پرهیز از آزار هرگونه جاندار) قابل دستیابی است.
این مقبره‌های صخره‌ای که در صخره‌های شیب‌دار در کنار کوه قرار گرفته‌اند، قدمتشان به قرن چهارم قبل از میلاد می‌رسد. جلوی مقبره‌ها که با سنگ آهک نرم حک شده اند، شبیه معابد هلنیستی با ستون‌هایی در هر طرف است. مقبره‌های لیکیایی که در سواحل جنوبی ترکیه دیده می‌شوند، اغلب رو به شهر یا دریا ساخته می‌شدند.
مورخان تخمین می‌زنند که امروزه بیش از ۱۰۰۰ مقبره سنگی لیکیایی در سراسر سواحل مدیترانه ترکیه وجود دارد! اینجا جایی است که امپراتوری لیکیا وجود داشته است، مدت‌ها قبل از اینکه عثمانی‌ها و رومیان این منطقه را فتح کنند.
کلیسای سنت جورج یک کلیسای صلیب شکل است که از یک صخره حکاکی شده است. این کلیسا که در اواخر قرن دوازدهم یا اوایل قرن سیزدهم ساخته و از بالا تا پایه کنده کاری شده است.
آخرین و یکی از ۱۱ کلیسای قرون وسطایی در منطقه آمهارا اتیوپی، کلیسای سنت جورج بود که ساخته و با یک رشته سنگر به کلیسا‌های دیگر متصل می‌شد. این کلیسای یکپارچه یک مکان زیارتی برای اعضای ارتدوکس اتیوپیایی و یک سایت میراث جهانی یونسکو است.
حدود ۴۰۰ مایل در جنوب پارک ملی مسا ورد کلرادو نمونه قابل توجه دیگری از معماری غار‌های باستانی وجود دارد. خانه‌های گیلا کلیف نیومکزیکو که به عنوان یک اثر ملی ثبت شده است به دست اجداد مغول در سال ۱۲۰۰ ساخته شد. پنج غار ساخته شده از تخته سنگ و ملات هر کدام حدود ۴۰ اتاق دارد.
غار‌های آجانتا که در صخره‌ای دره‌ای و U شکل قرار گرفته‌اند، در طول صد‌ها سال از قرن دوم قبل از میلاد ساخته شده‌اند. ۳۰ معبد آجانتا به صورت دیواره‌های سنگی بریده شده و مملو از نقاشی‌ها و مجسمه‌هایی هستند که به بودیسم اختصاص یافته اند. غار‌های آجانتا در ماهاراشترا هند به دلیل اهمیت تاریخی آن در سال ۱۹۸۳ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفتند.
الخزنه پترا ("خزانه") یکی از شناخته شده‌ترین نمونه‌های معماری صخره‌ای است. این مکان باستانی در اردن که یک صخره ماسه سنگی حکاکی شده است.
سازه‌های پترا که از دوران ماقبل تاریخ تا قرون وسطی ساخته شده‌اند، شامل معابد، مقبره‌ها و یک سیستم مدیریت آب همگانی است. این منطقه که در امتداد چندین مسیر تجاری اصلی قرار دارد، به عنوان یک مرکز تجاری مهم در منطقه شناخته شده بود. این ملک که در پارک ملی پترا قرار دارد، در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است.