اژدهای کومودو بزرگترین مارمولکی است که امروزه روی سیاره زمین زندگی می‌کند. طول این حیوان به ۱۰ فوت (۳ متر) و وزن آن به ۱۵۰ پوند (۶۸ کیلوگرم) یا بیشتر می‌رسد. اگرچه ممکن است شبیه به نسخه مینیاتوری از اژدهای خیالی به نظر برسد، اما این فسیل زنده پرواز نمی‌کند یا نفس آتشین ندارد.
با این وجود، اژدهای کومودو ویژگی‌های ترسناک خود را دارد که از آن جمله می‌توان به زهر کشنده، سرعت بالا و پوست زره‌پوش اشاره کرد.
در ادامه چند حقیقت جالب توجه درباره این حیوان ارائه شده است.
اژدهای کومودو به واسطه حضور در جزیره کومودو اندونزی و جزایر اطراف آن شهرت دارد، اما نخستین بار در استرالیا کشف شد. طبق اسناد فسیلی، اژدهای کومودو حدود ۹۰۰ هزار سال پیش از جزیره بومی خود به اندونزی مهاجرت کرده و به جزیره فلورس اندونزی وارد شده است.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۹ به این نکته اشاره داشت که اژدهای کومودو ممکن است حدود ۵۰ هزار سال پیش از استرالیا ناپدید شده باشد. ناپدیدشدنی که تقریبا همزمان با ورود انسان به این قاره بوده است.
اژدهای کومودو یکی از سمی‌ترین مارمولک‌های جهان است. برخلاف مار‌ها که زهر خود را از طریق دندان‌های نیش تیز به بدن قربانی خود تزریق می‌کنند، زهر اژدهای کومودو از طریق زخم‌های بزرگی که این حیوان با گاز گرفتن ایجاد می‌کند، وارد بدن قربانی می‌شود.
شکار ممکن است از دست اژدهای کومودو فرار کند، اما راه فراری از زهر کشنده آن ندارد. اژدهای کومودو شکار در حال مرگ را با استفاده از حس بویایی قوی خود تعقیب کرده و در نهایت آن را می‌خورد.
حس بویایی قوی اژدهای کومودو به این حیوان برای تشخیص لاشه شکار از فاصله شش مایل (حدود ۱۰ کیلومتر) دورتر نیز کمک می‌کند.
آب دهان اژدهای کومودو نیز حاوی بیش از ۵۰ پاتوژن بیماری‌زا است.
اژدهای کومودو می‌تواند حیواناتی بسیار بزرگ‌تر از خود مانند آهو، گراز وحشی و گاومیش آبی را از پای درآورد.
قسمت بیرونی بدن اژدهای کومودو از هزاران استخوان ریز زیر پوست تشکیل شده است. این زوائد استخوانی استئودرم نام دارند و اژدهای کومودو با آن‌ها متولد نمی‌شود. این زوائد استخوانی همانند حلقه‌های یک درخت با رشد حیوان ایجاد می‌شوند.
اژدهای کومودو مارمولک عظیم الجثه‌ای است که در صورت نیاز به هر چیزی که سر راه وی قرار بگیرد، حمله می‌کند و این شامل همنوعان این حیوان نیز می‌شود. این پوست زره‌پوش می‌تواند از آن‌ها در برابر تهدیدات مختلف محافظت کند.
یافته‌های پژوهشگران نشان می‌دهد که به لطف سازگاری ژنتیکی، متابولیسم اژدهای کومودو بیشتر شبیه به متابولیسم پستانداران است که این شرایط برای شکار طعمه مفید است.
اژدهای کومودو به رغم اندازه بزرگ خود مارمولکی با سرعت و استقامت بالا است. این حیوان می‌تواند با سرعت ۱۳ مایل بر ساعت (۲۱ کیلومتر بر ساعت) بدود.
اشتهای یک اژدهای کومودو با اندازه آن مطابقت دارد. این مارمولک بزرگ می‌توانند در یک وعده به اندازه ۸۰ درصد وزن بدن خود غذا بخورد.
وعده‌های غذایی بزرگ و روند نسبتا کند گوارش، اژدهای کومودو را وادار می‌کند که پس از خوردن غذای خود زیر آفتاب استراحت کند. گرما به عملکرد درست گوارش این حیوان کمک می‌کند. پس از پایان گوارش، مواد گوارش نشده مانند شاخ، مو، دندان و قسمت‌های دیگر به شکل یک توپ بالا آورده می‌شود.
به واسطه گوارش نسبتا کند و مصرف غذای زیاد در یک وعده، اژدهای کومودو می‌تواند با خوردن یک وعده غذایی تا یک ماه زنده بماند.
در سال ۲۰۰۶، پژوهشگران تایید کردند که اژدهای کومودو ماده می‌تواند بدون ارتباط با حیوان نر و از طریق فرایندی به نام پارتنوژنز یا بکرزایی تولیدمثل کند. زمانی که هیچ اژدهای کومودو نری وجود نداشته باشد، حیوان ماده به دلیل این که دارای کروموزوم‌های جنسیت نر و ماده است، همچنان می‌تواند طی فرایند بکرزایی و بی نیاز از حیوان نر تولیدمثل کرده و تخم‌هایی بارور بگذارد.
اژدهای کومودو ماده که از طریق بکرزایی تولید مثل می‌کند، تنها می‌تواند بچه‌هایی با جنسیت نر به دنیا بیاورد.
گاهی اوقات - به طور معمول وقتی غذا کمیاب است - اژدهای کومودو از همنوعان کوچک خود نیز تغذیه می‌کند. به همین دلیل است که کومودو‌های جوان زمان زیادی را بالای درختان سپری می‌کنند. آن‌ها چنگال‌هایی برای انجام این کار دارند، اما با گذشت زمان برای بالا رفتن از درخت بیش از حد سنگین می‌شوند.
اژدهای کومودو دارای ۶۰ دندان است که بیشترین تعداد برای یک خزنده محسوب می‌شود. دندان‌های این حیوان اغلب با دندان‌های کوسه مقایسه می‌شود، زیرا بسیار تیز و حالت دندانه‌دار منحصر به فردی دارد که به این حیوان برای برش گوشت کمک می‌کند. این دندان‌ها نقش مهمی در مسموم کردن شکار نیز دارند.
لثه‌های اژدهای کومودو به اندازه‌ای ضخیم است که نمایی بی دندان را برای دهان این حیوان ایجاد می‌کند، اما نباید گول این ظاهر را بخورید، زیرا اژدهای کومودو می‌تواند تقریبا هر حیوانی را تنها با یک گاز از پای درآورد.
از زمان زندگی در استرالیا که به چهار میلیون سال پیش باز می‌گردد، اژدهای کومودو وحشی تقریبا از همه جا به جز چند جزیره شامل کومودو، رینکا، گیلی مونتانگ، گیلی داسامی و فلورس ناپدید شده اند.
این حیوان که گفته می‌شود نزدیک‌ترین موجود زنده به دایناسور‌ها است، توسط اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت در فهرست حیوانات در معرض خطر طبقه‌بندی شده است. اعتقاد بر این است که امروزه کمتر از ۱۴۰۰ اژدهای کومودو در طبیعت زندگی می‌کنند.
از دست دادن زیستگاه و از دست َدادن طعمه‌های طبیعی به واسطه فعالیت‌های انسان از دلایل اصلی کاهش جمعیت این حیوان است.