نوستر (Nostr) پروتکلی است که می‌تواند از همه شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها و اپ‌های مختلف میزبانی کند.
به گزارش دیجیاتو، از زمانی که ایلان ماسک توییتر را خرید، شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز محبوبیت بسیار بیشتری پیدا کردند. البته ایده طراحی این پلتفرم‌ها از زمانی که بیت‌کوین به شهرت رسید، مطرح شده بود و افرادی مثل «جک دورسی»، هم‌بنیان‌گذار توییتر، در این مسیر قدم برداشته بودند. اما حالا توجه به یکی از این شبکه‌های اجتماعی موسوم به نوستر (Nostr) از بقیه بیشتر شده است و به‌نظر می‌رسد که دورسی آن را حتی به بلواسکای ترجیح می‌دهد.
شبکه اجتماعی جدید نوستر آمده است تا به رقابت با ایمیل، وبلاگ‌نویسی، اینستاگرام، توییتر، دیسکورد و حتی تلگرام بپردازد. این برنامه نه صرفاً یک اپلیکیشن، بلکه نوآوری تازه‌ای درزمینه ارسال و دریافت محتواست. نوستر درواقع یک پروتکل است که هر کسی می‌تواند آزادانه برای آن اپلیکیشن بسازد.
باز بودن اصلی‌ترین ویژگی Nostr است و طرفداران رمزارز‌ها به همین خاطر به آن توجه ویژه‌تری دارند. این شبکه اجتماعی برخلاف نمونه‌های رقیب ازجمله Mastodon یا Sphinx، خیلی راحت‌تر قابل استفاده است و به‌خصوص کاربران تازه‌وارد را سردرگم نمی‌کند.
تعداد کاربران نوستر در سه ماه گذشته از ۹۰ هزار به ۱.۱ میلیون رسیده است. این پروتکل هنوز در روز‌های ابتدایی خود قرار دارد، اما همین حالا توانسته است توجه افرادی مثل ادوارد اسنودن و جک دورسی را جلب کند.
زمانی که «تیم برنر لی» در سال ۱۹۹۱ وب را خلق کرد، رؤیای او ساخت شبکه‌ای جهانی بود که هر کسی بتواند به آن بپیوندد و بدون ترس از سانسور تعاملات خود را برقرار کند. ولی حالا غول‌های دنیای فناوری نظیر گوگل، آمازون و متا مالک بخش عمده زیرساخت‌های اینترنت هستند و محتوا‌های روی پلتفرم‌های خود را کنترل می‌کنند. اینجاست که وجود نوستر اهمیت پیدا می‌کند.
نوستر نه یک اپلیکیشن، بلکه یک فناوری است. فناوری نوستر رایگان و متن‌باز است و زمانی که اپ‌ها روی این بستر ساخته می‌شوند، ویژگی‌های شبکه جهانی آن، یعنی غیرمتمرکز بودن و مقاومت در برابر سانسور را به ارث می‌برند. نام Nostr از عبارت Notes and Other Stuff Transmitted by Relays به‌معنای «یادداشت‌ها و دیگر چیز‌هایی که با رله‌ها انتقال می‌یابند» گرفته شده است و با نماد شترمرغ در میان کاربران شناخته می‌شود.
پس می‌توانید حدس بزنید که مهم‌ترین مفهوم در این شبکه رله‌ها هستند. رله نرم‌افزاری است که پیام‌های متنی را ارسال، دریافت یا ذخیره می‌کند. Fiatjaf که نام مستعاری برای سازنده نوستر است، می‌گوید رله‌های این پروتکل ساده‌اند و می‌توانند روی هر لپ‌تاپی با هر اینترنتی اجرا شوند؛ بنابراین عدالت میان کاربران اینترنت برای اجرای پروژه‌هایشان برقرار می‌شود. به عبارت دیگر، نیازی به گوگل یا آمازون با سرور‌های قدرتمند نیست تا بتوانند رله‌های نوستر را اجرا کنند.
زمانی که در یک اپلیکیشن Nostr یادداشتی را منتشر می‌کنید، نوستر یک کلید ۶۴ نویسه‌ای را مانند امضا روی آن قرار می‌دهد. سپس این بسته به رله‌ها فرستاده می‌شود. همچنین زمانی که بخواهید یک کاربر دیگر را در نوستر دنبال کنید، کافی است به کلید عمومی او در سراسر این پروتکل دسترسی داشته باشید تا بتوانید پروفایلش را ببینید.
نوستر اپلیکیشن‌های زیادی دارد. یکی از آن‌ها Iris.to نام دارد که برنامه‌ای شبیه به توییتر است. در این اپلیکیشن می‌توانید پروفایل بسازید، افراد را دنبال کنید، پیام (کوتاه) متنی بفرستید و پرداخت (بیت‌کوینی) داشته باشید. برای ورود به این اپ کافی است:
۱. به آدرس Iris.to بروید و نام خود را وارد کنید.
۲. پروفایل خود را ویرایش و آن را ذخیره کنید.
۳. اولین پیام خود را بفرستید.
۴. تمام شد! حالا شما درحال استفاده از نوستر هستید!
اکنون می‌توانید افرادی مثل جک دورسی و ادوارد اسنودن را دنبال کنید و پست‌های جدید آن‌ها را ببینید. به‌خاطر داشته باشید که نوستر یک پروتکل است؛ بنابراین می‌توانید از یک کلید عمومی/خصوصی برای ورود به چندین وب‌سایت و اپ استفاده کنید و داده‌های خود را ببینید. البته برای به‌اشتراک‌گذاری اکانت خود در دیگر پلتفرم‌ها فقط باید کلید عمومی را منتشر کنید، چون با انتشار کلید خصوصی، بقیه هم می‌توانند به اکانت شما دسترسی یابند.
احتمالاً یکی از دلایلی که باعث شده است حتی جک دورسی علاقه بیشتری به این شبکه اجتماعی داشته باشد، نوآوری این پروتکل در ارائه کنترل‌های همه‌جانبه به کاربران است. نوستر به کاربر اجازه می‌دهد تصمیم بگیرد که چه زمان و کجا می‌خواهد کدام داده‌های خود را انتقال دهد.
بسیاری از اپلیکیشن‌های Nostr به شما اجازه می‌دهند فهرست رله‌های خود را کنترل کنید. برای بررسی رله‌ها می‌توانید به آدرس Nostr.watch بروید تا فهرستی از آدرس‌های تمام رله‌های عمومی را ببینید. هرچه رله‌های بیشتری در این وب‌سایت داشته باشید، ارتباطاتتان غیرمتمرکزتر می‌شود.
با وجود اینکه پلتفرم‌هایی مثل Mastodon هم با وعده مقاومت در برابر سانسور راه‌اندازی شدند، اما درنهایت از شبکه‌های متمرکزی تشکیل شده‌اند که تحت کنترل میزبانان خود قرار دارند. اینجاست که تأکید Fiatjaf، سازنده نوستر، بر مقاومت در برابر سانسور اهمیت پیدا می‌کند.
در ماه دسامبر ۲۰۲۲، ایلان ماسک به‌اشتراک‌گذاری لینک به سرویس‌های نوستر، Mastodon، فیسبوک، Turth Social و دیگر رقبای خود را ممنوع کرد. اما هیچ‌کس نمی‌تواند محتوایی را در اپلیکیشن‌های نوستر سانسور کند. چون می‌توانید پیام‌های خود را روی تعداد زیادی رله ذخیره کنید و اپلیکیشن‌ها برای خواندن اطلاعات شما به‌صورت هم‌زمان چندین رله را بررسی می‌کنند تا صحت داده‌ها تأیید شود.
Fiatjaf همچنین گفته بود که هویت هر فرد باید مستقل از اپلیکیشن‌ها باشد تا جابه‌جایی آسان داده‌ها ممکن شود. برای مثال، اگر کاربران بخواهند از Iris به Damus بروند، می‌توانند این کار را انجام دهند و با انجام این کار قادرند تمام یادداشت‌ها، دنبال‌کنندگان و پیام‌های خصوصی خود را همراهشان ببرند.
از طرف دیگر، هر اپلیکیشن باید مدام درحال بهینه‌سازی تجربه‌ای باشد که به کاربران خود ارائه می‌کند؛ چرا که اگر نتواند جذابیت کافی را داشته باشد، کاربران به‌راحتی آن را ترک می‌کنند و به اپ بعدی می‌روند؛ بنابراین رقابت بین اپ‌ها همواره به تولید اپ‌های بهتر منجر می‌شود.
پروتکل نوستر تا حدی شبیه به پروتکل‌های ایمیلی است. امروزه با کمک پروتکل‌های ایمیلی می‌توانید صرف‌نظر از سرویسی که کاربر آن هستید، با بقیه سرویس‌ها هم ارتباط داشته باشید. برای مثال، می‌توانید جیمیل داشته باشید و برای کاربران یاهو پیام بفرستید. چون تمام سرویس‌های ایمیلی با پروتکل‌های مشترکی کار می‌کنند که انحصاری نیستند.
علاوه‌براین، هر روز اپلیکیشن‌های جدیدی برای نوستر ساخته می‌شوند. برای مثال، از این صفحه در گیت‌هاب می‌توانید به فهرستی از این برنامه‌ها دسترسی داشته باشید. Damus.io (در آیفون)، Amethyst (در اندروید) و BlogStack ازجمله اپ‌های جذابی هستند که از این پروتکل استفاده می‌کنند. اپ آخر یک پلتفرم وبلاگ‌نویسی تحت وب است.
رقابت میان شبکه‌های اجتماعی جدید برای جذب کاربرانی که به‌دنبال ترک توییتر هستند، ادامه دارد. این روز‌ها اسامی زیادی شنیده می‌شود، اما یکی از آن‌ها که از چند سال پیش کار خود را آغاز کرد، بلواسکای نام دارد. ایده این پلتفرم توسط جک دورسی مطرح شد و این پروژه در سال ۲۰۱۹ آغاز گردید. اما دورسی در سال ۲۰۲۱ این شرکت را واگذار کرد.
بلواسکای هم از پروتکلی به نام AT استفاده می‌کند و به‌تازگی اپلیکیشن‌های خود را منتشر کرده است، اما هنوز به‌اندازه نوستر کاربر ندارد. با وجود اینکه هم‌بنیان‌گذار توییتر در توسعه بلواسکای نقش داشت، اما او این روز‌ها بیشتر در نوستر دیده می‌شود. دورسی که پارسال ۱۴ بیت‌کوین به پروژه Nostr کمک مالی کرده بود، در پاسخ به این سؤال که کدام پلتفرم را ترجیح می‌دهد، نوشت: «اهمیتی ندارد که من چه فکر می‌کنم. مهم چیزی است که به نظر شما ارزشمند است. هر دو را امتحان کنید و خودتان نتیجه بگیرید.»
بااین‌حال، از آنجایی که دورسی حالا فعالیت جدی‌تری در نوستر دارد، عده‌ای از کاربران معتقدند او به آینده این شبکه اجتماعی امیدوارتر است. به‌نظر می‌رسد که ایده دورسی مبنی بر اینکه شبکه‌های اجتماعی باید غیرمتمرکز باشند، با استقبال کاربران مواجه شده است و این پلتفرم‌ها حالا بیش از هر زمان دیگری در معرض توجه قرار دارند.
همان‌طور که گفتیم، نوستر هنوز در روز‌های ابتدایی خود به‌سر می‌برد. اگر با تعدادی از اپ‌های ساخته‌شده روی این پروتکل سروکله بزنید، خیلی زود متوجه می‌شوید که این پروتکل دچار مشکلاتی مثل اسپم، حریم خصوصی و مقیاس‌پذیری است. خیلی از اپ‌ها هم کُند و باگ‌دار هستند.
مهم‌ترین ویژگی این پروتکل غیرمتمرکز بودن و مقاومت در برابر سانسور است. هر کسی که به استفاده از این پروتکل مشغول شود، می‌تواند بدون نیاز به دریافت مجوز رله‌های خود را اجرا و به توسعه شبکه کمک کند.
یکی از مبانی اصلی پروتکل‌های آزاد همین است. البته نوستر هنوز در برابر شبکه‌های اجتماعی بزرگ حرفی برای زدن ندارد و نتوانسته است اینفلوئنسر‌های بزرگ را جذب کند. اما این پروتکل پتانسیل این را دارد که آغازگر نسل بعدی شبکه‌های اجتماعی باشد و جهان را با اپلیکیشن‌های خود متحول کند.