غلظت خون یا قابلیت انعقادی شدید خون شرایطی است که طی آن خون غلیظ‌تر و چسبناک‌تر از حالت نرمال می‌شود. هنگامی که فردی دارای غلظت خون است، بیشتر در معرض لخته شدن خون قرار دارد. این مشکل معمولا ناشی از اختلال در روند لخته شدن است. از میان مشکلاتی که موجب غلظت خون می‌شود، نبود تعادل میان پروتئین‌ها و سلول‌ها، عامل اصلی لخته شدن خون است.
به گزارش فرارو، غلظت خون ممکن است حرکت اکسیژن، هورمون‌ها و مواد غذایی را در بدن متوقف کند و از رسیدن آن‌ها به بافت‌ها و سلول‌ها جلوگیری کند. این مسئله موجب کاهش میزان اکسیژن در سلول‌ها و کمبود مواد غذایی و هورمونی خواهد شد.
علل پیدایش غلظت خون
برخی علل غلظت خون ارثی هستند و برخی دیگر به مرور زمان ایجاد می‌شوند که در مورد سرطان نیز این امر صادق است. تعدادی از بیماری‌هایی که موجب غلظت خون می‌شوند، عبارتاند از:
سرطان‌های خاص
پلی سیتمی ورا PV یک سرطان خون با منشأ مغز استخوان یا بافت نرم استخوان است؛ یعنی قسمتی که گلبول‌های جدید خون در آن ساخته می‌شوند. در بیماری پلی سیتمی درواقع مغز استخوان به اندازه‌ای گلبول‌های قرمز یا گلبول‌های سفید خون و پلاکت را به میزان زیاد می‌سازد که درنهایت سبب غلظت خون می‌شود. بسیاری از افرادی که دچار پلی سیتمی می‌شوند، سابقه خانوادگی و ارثی ندارند؛ اما در برخی از موارد بیش از یک عضو خانواده دچار این نوع از سرطان خون می‌شوند.
با توجه به نظر سازمان لوسمی و لنفوم PV در میان یهودیان اروپایی شرقی درمقایسه به آسیایی‌ها و اروپایی‌ها بیشتر شایع است. هنگامی که همه نژاد‌ها و قومیت‌ها در نظر گرفته شوند، این سازمان بر آورد می‌کند که PV بر ۲.۸ از ۱۰۰ هزار مرد و ۱.۳ از هر ۱۰۰ هزار زن تاثیر می‌گذارد.
ماکروگلوبولینمی
ماکروگلوبولینمی والدنستروم WM یک نوع نادر از لنفوم غیر هوچکین است که طی آن مقدار زیادی پروتئین ماکروگلوبولین تولید می‌شود. در بعضی از افراد مبتلا به WM هنگامی که سلول‌های سرطانی B این پروتئین را به میزان فراوانی می‌سازند، خون به شدت غلیظ می‌شود و موجب تشکیل لخته‌های خون خواهد شد. بنا به اظهارات انجمن سرطان آمریکا WM به طور تقریبی تنها در ۱۰۰ تا ۱۵۰۰ نفر در ایالات متحده تشخیص داده شده است.
بیماری SLE یا لوپوس
اریتماتوز لوپوس سیستمی SLE یا بیماری لوپوس یک بیماری التهابی است که از نوع بیماری‌های خود ایمنی محسوب می‌شود و در آن سیستم دفاعی بدن علیه ارگان‌ها و بافت‌های پیوندی خودی عمل می‌کند و به آن‌ها آسیب می‌رساند. با توجه به یافته‌های انجمن لوپوس آمریکا ۱.۵ میلیون آمریکایی با نوعی از لوپوس زندگی می‌کنند و این وضعیت حداقل ۵ میلیون نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
بسیاری از عوامل مربوط به لوپوس در غلظت خون تاثیر دارند؛ اما اعتقاد بر این است که مسئله خود ایمنی عامل اصلی فعالیت پروکوگولانت است. پروکواگولانت‌ها موادی هستند که پروتئین‌های مداخله کننده در فرآیند لخته خون را تحریک می‌کنند.
عامل V. لیدن
فاکتور V. لیدن یک جهش ژنتیکی از فاکتور V. جریان انعقادی است. این جهش خطر لخته خون در انسان را به‌ویژه در ورید‌های عمیق بالا می‌برد. خطر تجمع لخته به این دلیل است که عامل V. لیدن در برابر پروتئینی به نام پروتئین فعال C. مقاوم است که سبب می‌شود فاکتور V. به شکل طبیعی کنترل شود. نتیجه فعالیت بیش از حد فاکتور V. به همراه لخته شدن خون بیش از حد طبیعی است که به غلظت خون منجر می‌شود.
کمبود پروتئین C. و S.
انواع ارثی این کمبود‌ها نادر است؛ اما افرادی که دچار نقصان پروتئین C. یا S. هستند، برای باقی عمرشان در معرض خطر بالای لخته خون قرار دارند. برخی از آن‌ها در سنین جوانی به لخته خون مبتلا می‌شوند.
جهش ژن پروترومبین ۲۰۲۱۰ A.
افراد مبتلا به اختلال نقص ژنتیکی به میزان زیادی پروتئین لخته کننده خون به نام فاکتور ۲ دارند که پروترومبین هم نامیده می‌شود. پروترومبین یکی از عواملی است که باعث لخته شدن خون به طور صحیح می‌شود؛ اما وقتی پروترومبین به علت این جهش بیش از اندازه وجود داشته باشد، شخص در معرض خطر بالای تشکیل لخته خون است.
علائم
بسیاری از افراد تا زمانی که خون در بدنشان لخته شود، هیچ نشانه‌ای از غلظت خون را ندارند. لخته خون معمولا در ورید به وجود می‌آید که ممکن است موجب درد و تاثیر بر گردش خون داخل ناحیه‌ای شود که لخته در آن به وجود آمده است.
بعضی از افراد از سابقه خانوادگی خود مبنی‌بر اختلال غلظت خون آگاهی دارند. داشتن مقدار زیادی گلبول در خون به انواع علائم و نشانه‌های آن منجر می‌شود. این علائم بستگی به نوع عامل ایجاد کننده و منطقه آن دارد. مواردی از این علائم عبارتاند از:
• تاری دید
• سبکی سر
• سر درد
• کبودی سریع
• خونریزی شدید قاعدگی یا لخته شدن
• فشار خون بالا
• نقرس
• سر گیجه
• کمبود انرژی
• تنگی نفس
کم خونی زمانی رخ می‌دهد که خون دچار فقدان گلبول‌های خونی شده است. در صورت تجربه هر یک از موارد ذکر شده مانند داشتن لخته خون با منشا ناشناخته، داشتن لخته خون مکرر بدون دلیل شناخته شده و از دست دادن حاملگی دوباره باید فورا به ملاقات یک پزشک بروید. فردی که این علائم را داشته باشد یا سابقه خانوادگی غلظت خون و یا لخته خون را داشته باشد، باید از پزشک در خواست کند که برای او آزمایش بنویسد. این آزمایشات خطر تعدادی از بیماری‌های مربوط به غلظت خون را ارزیابی خواهند کرد.
درمان
درمان غلظت خون به علت زمینه‌ای مشکل بستگی دارد. در صورتی که پزشکان نمی‌توانند پلی ستمی ورا را درمان کنند، می‌توانند توصیه‌های درمانی برای بهبود جریان خون را داشته باشند. اگر دچار بیماری‌ای هستید که موجب لخته شدن خون می‌شود (همانند جهش فاکتور ۵)، پزشک ممکن است بعضی از درمان‌های زیر را توصیه کند:
• درمان آنتی پلاکت: این روش شامل استفاده از دارو‌هایی است که می‌توانند مانع از به هم چسبیدن و تشکیل لخته خون در سلول‌هایی شوند که مسئول لخته شدن خون هستند و پلاکت نام دارند. از نمونه این دارو‌ها می‌توان به آسپرین اشاره کرد.
• درمان ضد انعقادی: این درمان شامل مصرف دارو‌هایی برای پیشگیری از لخته شدن خون همچون وارفارین است.
اگرچه ممکن است بسیاری از افرادی که مشکلات سلامتی دارند، خونشان هرگز لخته‌ای ایجاد نکند. به همین دلیل ممکن است پزشک با وجود تشخیص غلظت خون دارویی برای مصرف مداوم تجویز نکند، مگر اینکه به نتیجه‌ای برسد که فرد به طور جدی در معرض خطر تشکیل لخته خون قرار دارد. البته برخی از پزشکان برای پیشگیری از بروز چنین مشکلاتی ایجاد این تغییرات در زندگی را توصیه می‌کنند که عبارتاند از:
• استعمال نکردن دخانیات
• کاهش وزن البته در صورت نیاز
• انجام فعالیت‌های فیزیکی
• اجتناب از نشستن برای طولانی مدت در یک حالت و به حرکت در آوردن پا‌ها برای گردش جریان خون
عوارض جانبی
اختلالات غلظت خون می‌تواند مشکلاتی را برای دراز مدت ایجاد کند. این شرایط ممکن است باعث لخته شدن خون از جمله ترومبوز وریدی عمقی باشد که DVT نامیده می‌شود. هنگامی که یک لخته خون در ورید عمقی به وجود می‌آید، می‌تواند به درد و گردش خون در اطراف ناحیه‌ای منجر شود که لخته خون تشکیل شده است. ترومبوز‌های وریدی عمقی معمولا در رگ‌های بزرگ عمیق در پایین پا‌ها تشکیل می‌شوند؛ اما می‌توانند در قسمت‌های دیگر بدن ازجمله ران‌ها، بازوها، شکم یا لگن هم اتفاق بیفتند.
علائم ترومبوز عبارتند از:
• ورم، قرمزی و گرما در جایی که ترومبوز ایجاد شده است.
• شروع تدریجی درد.
• درد پا به هنگام بستن یا کشش پا.
• گرفتگی ساق در عضله کاف.
• تغییر رنگ پوست به رنگ آبی یا سفید در جا‌های دیگر بدن.
آمبولی شریان ریه PE هنگامی رخ می‌دهد که بخشی از ترومبوز وریدی عمقی جدا شده یا از نقطه شروع آمبولیزه شده، راهش را به سوی قلب و ریه‌ها پیدا کرده است و تجمع پیدا می‌کند. این مسئله ممکن است از جریان خون کافی جلوگیری کند و با تبادل گازی در ریه‌ها تداخل ایجاد کند.
علائم آمبولی عبارتاند از:
• تنگی نفس و افزایش تنفس
• افزایش ضربان قلب
• درد همراه با تنفس عمیق
• خونریزی به هنگام سرفه
• درد قفسه سینه
سایر عوارض احتمالی و غالبا جدی لخته خون عبارتاند از:
• سکته مغزی در صورتی رخ می‌دهد که یک لخته خون به سمت مغز حرکت کند و یک شریان خون را که خون دارای اکسیژن را به مغز می‌رساند، مسدود کند.
• حمله قلبی ناشی از یک لخته خون در عروق کرونر
• آسیب حاد کلیه ناشی از انسداد یا لخته شدن خون یا هر دوی آن‌ها در رگ‌های کلیوی است که خون را از کلیه‌ها خارج می‌کند.
چشم انداز
غلظت خون به خودی خود باعث مشکلات سلامتی نمی‌شود؛ اما مشکلات سلامتی خاصی که موجب غلظت خون می‌شوند، می‌توانند شدیدا بر زندگی شخص تاثیر بگذارند.افرادی که غلظت خون دارند، در معرض خطر بالای تشکیل لخته‌های خون در شریان‌ها و ورید‌ها هستند. هر فردی که فکر می‌کند لخته خون دارد، باید فورا دنبال اقدامات پزشکی باشد.هر فردی که سابقه خانوادگی غلظت خون یا اختلالات لخته شدن خون دارد، باید با پزشک خود در مورد خطرات و مشکلات ممکن صحبت کند. ایجاد تغییرات در دارو‌ها و سبک زندگی ممکن است به بسیاری از افرادی که اختلالات خون غلیظ دارند، کمک کند و خطر لخته‌های خون و سایر مشکلات را کاهش بدهد.منبع: medicalnewstoday