مشاوره چیست و مشاور کیست؟

فرارو- بسیاری از مردم در برخی مواقع از زندگی، خود را در نقش مشاور می‌یابند بدون آنکه درک درستی از مفهوم مشاوره و یا نقش مشاور حرفه‌ای داشته باشند. 

به گزارش فرارو، بین یک مشاور حرفه‌ای و فردی که از مهارت‌های مشاوره‌ای به عنوان بخشی از نقش آن‌ها بهره می‌برد، تفاوت زیادی وجود دارد، به عنوان نمونه یک دوست یا همکار. یک مشاور حرفه ای، فردی آموزش دیده‌ای است که می‌تواند طیف وسیعی از روش‌های مشاوره را در مواجهه با مخاطبان خود استفاده کنند. 

مشاوره، مشورت و دریافت کمک اطلاعاتی درباره یک موضوع است که بین مراجع (کمک گیرنده) و متخصص (مشاور) انجام می‌گیرد. مشاوره در موضوعات و زمینه‌های مختلف علمی و برای اهداف گوناگون انجام می‌شود که در میان مردم، بیشتر جنبه روان شناختی آن (مشاوره روان شناسی) معروف است که هدف از آن بهبود وضعیت روحی–روانی و کیفیت بخشی به زندگی مراجع از جهت روانی است. مشاور، در مشاوره‌های خانواده، شغلی، تحصیلی و توان بخشی نیز از مهارت‌های روان شناختی کمک می‌گیرد. مشاوره اطلاعاتی و مشاوره ژنتیک نیز از انواع مشاوره‌اند که ارتباط مستقیم و مشخصی با روان‌شناسی ندارند. 

مشاوره

• به فرآیند و پروسه‌ای اطلاق می‌شود که یک فرد و مشاور زمان مشخصی را به منظور کشف مشکلات که ممکن است منجر به بروز احساسات استرس‌زا یا عاطفی شود اختصاص می‌دهند تا شرایط موجود را تغییر دهند. 

• برای کمک به مراجع باید درکی واضح و روشن از شرایط داشته باشید، یک دیدگاه متفاوت. این می‌تواند به فرد کمک کند، زیرا هنگامی که مشاور قادر به تمرکز بر احساسات، تجارب یا رفتار او می‌شود می‌تواند با ایجاد تغییرات مثبت دستیابی به هدف را تسهیل کند. 

• رابطه‌ای که بر پایه اعتماد باشد برای مشاوره موفق بودن ضروری است. مشاوران حرفه‌ای معمولا از رابطه و تجربه‌های که بسیار محرمانه است صحبتی به میان نمی‌آورند، اما ممکن است طبق قانون در صورت بروز خطر این اطلاعات را افشا کنند. 

مشاوره به معنای موارد زیر نیست:

• پند و اندرز دادن
• قضاوت کردن
• تشویق مخاطب برای تقلید از رفتار مشاور در هنگام مواجهه با مشکلات. 
• احساس همدردی شدید با مخاطب

مشاور روان شناختی

مشاوره، اقدامی حمایتی بر پایه علوم روان‌شناسی در حمایت از فردی است که آسیب دیده یا در معرض آسیب قرار دارد. مشاوره، کمک مشورتی، فکری و اطلاعاتی همراه با آزادی دادن در گزینش راه حل و احترام، با استفاده از دانش روان‌شناسی به فردی است که در شرایط انتخاب راه حل و تصمیم گیری قرار دارد یا در سازگاری با محیط اطراف خود دچار مشکل است. مشاوران با بهره گیری از مهارت‌های گوناگون روان شناختی، مانند روانکاوی، می‌کوشند به مراجع، در جهت تخلیه هیجانی، غلبه بر هیجانات منفی، سازگاری و گزیدن راهکار برای مسائل، یاری رسانند. مشاوران، با استفاده از مهارت‌های کلامی و روان شناختی خود، از راه سعی در تقویت عزت نفس، تفکر مثبت و احساس سلامتی روان، تقویت قدرت روحی و آگاهی بخشی، به حل مشکل مدد جو توسط خود او و با توجه به تفاوت‌های فردی و شرایط وی، کمک می‌کنند. 

مشاوره دارای ابعاد و انواع بسیار و گسترده‌ای است، به طور عمومی مشاوره تخصصی از رشته‌ها و مهارت‌های زیر مجموعه روانشناسی است. برخی ابعاد مشاوره روانی عبارتند از: مشاوره تحصیلی، مشاوره خانواده، مشاوره شغلی، مشاوره توانبخشی، مشاوره ژنتیک، و… که در این میان مشاوره ژنتیک از زیر مجموعه‌های علم روانشناسی نمی‌باشد. وظیفه مشاور به عنوان شخصی که داری مهارت‌های علمی روان درمانی (البته به جز دارو درمانی) است، یاری رساندن و ارائه راه حل به مراجع درباره مشکلاتی است که مراجع در شغل، روابط، احساسات و دیگر امور خود مطرح می‌کند. 

انواع مشاوره:

• مشاوره شغلی به انتخاب شغل و عوامل موثر در رضایت و موفقیت شغلی می‌انجامد. 
• مشاوره تحصیلی در راهنمایی دانش آموزان در انتخاب رشته‌های تحصیلی کمک می‌کند. 
• مشاوره برای حل مشکلات فردی. 

نقش مشاور

در ابتدا و از همه مهم تر، نقش مشاور این است که می‌داند هیچ گاه دو نفر خصوصیات یکسانی ندارند. 

هیچ گاه دو نفر مفهوم یک جمله را به شکل یکسان درک نمی‌کنند، درک آن‌ها همیشه بر اساس تجربه شخصی‌شان در ارتباط با جهان اطراف‌شان است؛ بنابراین در طول فرآیند مشاوره این کاملا درست است که مشاور نتواند مخاطبان خود را به شیوه‌ای یکسان راهنمایی کند. 

نقش مشاور در حقیقت این است که مخاطب را قادر سازد تا آزادانه درباره جنبه‌های متفاوت زندگی‌اش به شکلی آزادانه صحبت کند. صحبت کردن درباره مشکلات مسئله‌ای است که ممکن است به ندرت با خانواده یا دوستان پیش بیاید، زیرا ممکن است آن‌ها نظرات و تعصب‌هایی در این زمینه داشته باشند. به عنوان یک مشاور بسیار مهم است که با مخاطب از لحاظ احساسی خیلی درگیر نشوید. یک مشاور نه قاضی است و نه نصیحت می‌کند. مشاور تنها فرصتی را برای شما فراهم می‌آورد تا احساسات دشوار مانند خشم، ناراحتی، گناه و ترس را در محیطی محرمانه بازگو کنید. 

آسان کردن تغییر رفتاری، هدف مشاوره ایجاد تغییر در رفتار مخاطب است تا او را قادر سازد در درون محدودیت‌های اجتماع خود، زندگی بارورتر و رضایتمندانه‌تری را تجربه کند. 

کار مشاور این نیست که به جای مخاطبین خود تصمیم بگیرد، تصمیم گیری مربوط به خود مخاطب است و اوست که باید بداند که چرا و چگونه تصمیمی را باید اتخاذ کند. در حقیقت مخاطب در جریان مشاوره یاد می‌گیرد تا عواقب اجتماعی کار خود و صرف وقت، انرژی، سرمایه و ریسک و نظایر آن را حدس بزند و تا میزان ارزش موقعیت‌ها را کشف کند. 

روش‌های راهنمایی و مشاوره

در یک تقسیم‌بندی کلی، روش‌های مشاوره به سه دسته تقسیم می‌شوند که به اختصار به آن‌ها پرداخته می‌شود: 
۱- روش مستقیم، این روش به روش متمرکز به مشاور نیز شهرت دارد. در این روش گرداننده، مشاور است که معلومات و تجارب تخصصی‌اش را به عنوان منبع یاری دهنده، در راه اتخاذ تصمیم عاقلانه، به افراد ارائه می‌دهد. 

۲- روش غیرمستقیم، در این روش مشاور به مشورت شونده یاری می‌دهد تا پس از بحث و گفتگوی آزاد درباره مشکل به کسب بینش و خودشناسی برسد و سرانجام خودش راهنمایی را برای حل مشکل پیشنهاد و پس از بررسی جوانب آن به انجامش می‌پردازد. 

۳- روش انتخابی، از آنجا که هیچ یک از روش‌های مستقیم و غیرمستقیم به علت تفاوت‌های فردی و تنوع مشکلات فردی، به تنهایی برای حل مشکلات همه افراد نمی‌توانند مفید واقع شوند و کافی نیستند، مشاور به کار برد روش انتخابی اقدام می‌کند. طرفداران این روش بر این باورند که انتخاب روش نباید بر مبنای آزمایش و خطا صورت گیرد. بدین طریق که مشاور روش‌ها را یکی پس از دیگری بکار بندد تا سرانجام به نتیجه مطلوب برسد، زیرا تفاوت‌های فردی زیاد، و افراد خیلی پیچیده می‌باشند و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند نیز پیچیده و درک مشکلات‌شان بسیار دشوار است. بدین علت هیچ روشی به تنهایی نمی‌تواند برای همه افراد مفید واقع شود.